پشت پرده تداوم حضور آمریکا در سوریه

به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا از این رسانه، تحلیلگران معتقدند که اولویت آمریکا برای ماندن در سوریه فراتر از ماموریت ضدداعش بوده و همزمان با شکل‌گیری آینده این کشور، شامل حفظ اهرم فشار بر دولت جدید در دمشق است.

براساس این مطلب، دولت جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا گفته است که رویکرد صبر را در قبال دولت نوپای سوریه در پیش می گیرد. در هفته‌های اخیر نیز شاهد دیدار دیپلمات‌های غربی با محمد الجولانی رئیس هیات تحریر الشام و اسعد الشیبانی وزیر امور خارجه تازه منصوب شده این کشور بودیم.

در این میان موضوع جالب توجه تاکید آمریکا برای تداوم حضور نیروهایش در شمال شرق سوریه است؛ محلی که ارتش آمریکا همچنان در حال حمایت از نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها (SDF) بوده و موکدا اعلام کرده که هدفش از تداوم حضور، ماموریت ضدداعش است.

نکته قابل توجه دیگر از دید الجزیره به‌روزرسانی پنتاگون در تعداد پرسنل آمریکایی حاضر در سوریه است؛ وزارت دفاع ایالات متحده در ماه دسامبر سال گذشته میلادی (آذر ماه) شمار این نیروها را دو هزار نفر اعلام کرد نه آن ۹۰۰ نفری که طی سال های گذشته گفته بود.

جاشوا لندیس مدیر «مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه اوکلاهاما»، این به‌روزرسانی پنتاگون را پیامی نه چندان ظریف خطاب به بازیگران مختلف در سوریه دانست تا رویکردی محتاطانه در قبال نیروهای دموکراتیک کرد سوری داشته باشند.

لندیس اضافه کرد که این اقدام همچنین در آخرین روزهای دولت بایدن و در آستانه روی کار آمدن دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا می تواند اهرم‌های جدید در اختیار واشنگتن قرار دهد.

این کارشناس با اشاره به قلمرو تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه مورد حمایت واشنگتن گفت: «به نظر من، این سیگنالی برای ترکیه و نیروهای عرب است تا آگاه باشند که نباید به منطقه کردنشین سوریه حمله کنند».

دیده بان حقوق بشر سوریه مستقر در بریتانیا در تاریخ ۲ ژانویه (۱۳ دی) گزارش داد که به نظر می‌رسد ارتش آمریکا در حال تقویت پایگاه‌های خود در منطقه از جمله، ساخت یک پایگاه جدید در «عین العرب» است. هرچند سخنگوی پنتاگون روز جمعه هرگونه برنامه دولت آمریکا برای ایجاد نوعی پایگاه یا حضور در آنجا را رد کرد.

بنابراین سوال این است که پشت پرده تداوم حضور آمریکا در سوریه پس از سقوط بشار اسد چیست؟

۱. اولویت‌های راهبردی اعلام شده

الجزیره با اشاره به پیام‌های عمومی دولت بایدن مبنی بر اولویت این کشور برای تداوم حضور، تشریح می‌کند که رئیس‌جمهوری آمریکا چندین بار در سخنرانی‌های عمومی خود بر ادامه حضور نیروهای آمریکایی با هدف مقابله با داعش تاکید کرده است.

اما محمد صالح کارشناس ارشد موسسه تحقیقات سیاست خارجی مستقر در فیلادلفیا تاکید کرد که منافع ناگفته دیگری نیز پشت پرده این تداوم حضور در سوریه وجود دارد.

الجزیره یادآور شده است که داعش اگرچه در سال ۲۰۱۷ تمامی قلمروهای در کنترل خود را از دست داد، اما بنا بر اعلام پنتاگون در ماه ژوئیه سال ۲۰۲۴ (تیر ۱۴۰۳)، این گروه بنیادگرا در شش ماهه نخست سال جاری، ۱۵۳ حمله در عراق و سوریه انجام داد که دو برابر سال ۲۰۲۳ است.

۲. چانه زنی

نیروهای دموکراتیک سوریه در حال حاضر بخش وسیعی از شمال شرق سوریه را تحت کنترل دارند که تقریبا یک سوم از کل خاک این کشور را شامل می شود. از قضا این قسمت شامل نزدیک به ۷۰ درصد از میادین نفت و گاز سوریه را نیز تشکیل می دهد. الجزیره با بیان اینکه کنترل این میادین نفتی برای توسعه اقتصادی آینده سوریه ضروری است، تاکید کرده الشرعه و الشیبانی نیز در تماس خود با رسانه‌ها و نمایندگان خارجی بر این توسعه تاکید بسیاری داشته اند.

لندیس نیز خاطرنشان کرد: سوریه برای توسعه میادین نفتی خود به سرمایه گذاری خارجی نیاز دارد و تنها دولت دمشق قادر به انجام چنین کاری خواهد بود. زیرا ایالات متحده صلاحیت امضای قراردادهای بلندمدت با دولت های خارجی را ندارد و کردها نیز یک دولت به رسمیت شناخته شده نیستند و نمی‌توانند به این امر ورود کنند. بنابراین هدف حضور نیروهای آمریکایی در سوریه تا حدی این می تواند به دور ماندن داعش از این میادین مرتبط باشد.

کمااینکه ترامپ نیز در سال ۲۰۱۹ در یک نشست خبری در کنار رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه اذعان داشت که ایالات متحده تنها با به دلیل وجود میادین نفتی، آنجا نیرو مستقر کرده است. هرچند پنتاگون بعدها اعلام کرد که نفت یک هدف فرعی بوده و شکست داعش اولویت اصلی بشمار می‌رود.

لندیس نیز با برشمردن همین مولفه تشریح کرد: میادین نفتی یک اهرم کلیدی در مذاکرات بعدی با دولت جدید سوریه است. وی سپس با تاکید بر اینکه نفت و تحریم ابزار معامله است، خاطرنشان کرد: این مذاکرات می تواند بر سر آینده حضور نیروهای دموکراتیک سوریه در دولت جدید باشد.

۳. فشار احتمالی از سوی اسرائیل

الجزیره در بخش دیگری از این مطلب با اشاره به حضور پر رنگ اسرائیل در سوریه پسااسد آورده است: واشنگتن احتمالا به دنبال نفوذ بر دولت جدید سوریه برای یافتن راه حلی در قبال دشمنان خود مانند ایران و متحدان منطقه‌ای، به‌ویژه اسرائیل است که از ابتدای ماه دسامبر بخش های وسیعی از سوریه را اشغال کرده اند.

صالح نیز اضافه کرد: همه اینها فرصتی برای تغییر شکل یا تجدید ساختار نظم منطقه ای براساس اولویت های آمریکا است.

لندیس در ادامه پیش بینی کرد که اسرائیل احتمالا فشارهای بیشتری بر آمریکا به عنوان متحد سرسخت خود برای تضمین از ترکیه وارد می کند. به گفته این کارشناس، اسرائیل بسیار نگران حضور دوباره ایران در سوریه است و به همین دلیل تا حد ممکن فشار بر آمریکا برای ماندن در سوریه را افزایش داده است.

۴. آینده و ترامپ

در حال حاضر این سوال مطرح شده که ترامپ به عنوان یک سیاستمدار غیرقابل پیش‌بینی چه رویکردی در قبال سوریه در پیش می گیرد؟

وی در اوایل ماه دسامبر (آذر) در پلتفرم «تروث سوسیال» متعلق به خود در واکنش به تحولات سوریه نوشت: سوریه جنگ ما نیست. جمله ای که به نظر می رسد با رویکرد «اول آمریکا» وی برای پایان دادن به دخالت نظامی این کشور در خارج از مرزها همسو است. هرچند تلاش بسیار وی در نهایت برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه در دولت نخست به دلیل مخالفت‌های شدید از درون حلقه نزدیک به خود ناکام ماند.

از همین رو برخی ناظران بر این گمان هستند که ترامپ نسبت به بایدن آمادگی بیشتری برای مقابله با داعش دارد، هرچند همچنان موضع روشنی در این خصوص اتخاذ نکرده است.