هنر" قلمکاری نقاشی " هم به تاریخ می پیوندد
#
اصفهان ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 26/11/85
داخلی.فرهنگی. هنرها.صنایع دستی
هنر" قلمکاری نقاشی " روی پارچه که از عهد مغولها بتدریج در ایران گسترش
یافت ، درحال فراموش شدن است.
استاد " گیـاهی " به عنوان تنها استاد کار این رشته در اصفهان، به دلیل
کهولت سن دیگر قادر به فعالیت در این هنر نمی باشد و در این رشته استادکار
دیگری نیز تربیت نشده است.
دردوران مغول، به علت حمایت و پشتیبانی خوانین مغول،پارچه های منقوش چینی
در بازارهای ایران فروش فوق العاده پیدا کرد و بتدریج این هنرگسترش یافت.
ایرانیها نیز جهت رقابت با چینی ها و همچنین به منظور جلب نظر خوانین
مذکور دست به ابتکاراتی زدند، که از آن جمله ابداع نقاشی روی پارچه یا به
اصطلاح اختراع پارچه های قلمکار است.
سپس در دوره صفویه این هنر گسترش بیشتری پیدا کرد و به اوج رسید.
بتدریج در دوره های بعدی، قلمکاری نقاشی به قلمکاری قالبی تبدیل شد و کم
کم کارگاههای متعدد پارچه های قلمکاری نقاشی تعطیل شد.
" عباس گیاهی" تنهااستاد کارهنر قلمکاری نقاشی در گفت و گو با خبرنگار
ایرنا گفت :این هنربه دلیل بی توجهی و عدم استقبال رو به فراموشی است.
وی که بیش از 73 سال است در این حرفه مشغول به فعالیت است، افزود:در این
حرفه تنها دو شاگرد که ازدانشجویان دانشگاه هنر هستند، به این هنر علاقه مند
شدند.
وی گفت :هنر نقاشی قلمکاری درزمان صفویه به اوج خود رسید و در ایران به
خصوص در شهر اصفهان این هنر رونق بسیاری پیدا کرد.
گیاهی افزود:هنر قلمکار نقاشی به دلیل ظرافت در کار وقت وهزینه کمتر مورد
استقبال قرار گرفت و کم کم به قلمکار قالبی تبدیل شد.
وی به طرز کار هنرمندان قلمکار اشاره کرد و افزود: وسائل لازم مورد نیاز
برای این هنر میز چوبی به طول و عرض 75 در 125 سانتیمتر با پایه هایی به
طول 25 سانتیمتر که قطر سطح آن در حدود 7 سانتیمتر می باشد ، است.
وی اظهارداشت: از دیگر وسایل مورد نیاز چادر شب است و معمولا پنج رنک
سیاه، قرمز، زرد ،آبی و سبز برای رنک آمیزی پارچه های قلمکار بکار می رود.
وی به مرحله ظهورو ثبوت پارچه های قلمکاری پس از کار بر روی پارچه اشاره
کرد وافزود:برای اینکه پارچه ها دارای رنگهای اصیل و ثابتی باشند پارچه های
رنک آمیزی شده را دردیگهای بزرگی که دارای محلول رناس کوبیده و جوهر رناس
(آلزرین ) است قرار می دهند.
وی اظهارداشت:بعد از دو ساعت پارچه ها را از دیک درآورده و مجددا شستشو
می دهند و این آخرین مرحله عمل است ، که پارچه هایی با نقوش زیبا و ثابت را
نتیجه می دهد.
" علی بطلانی " مسوول آموزش سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری
استان اصفهان گفت: رشته هنری قلمکاری در دوره مغولها در ایران رواج پیدا
کرد و در دوره صفویه به اوج خود رسید.
وی اظهار داشت: هنرقلمکاری ابتدا با قلم انجام می شدو به قلمکاری نقاشی
معروف بود و به مرور زمان به قلمکاری قالبی تبدیل شد.
وی تصریح کرد: باوجود اینکه این هنر رونق زیادی در کشور داشت ، ولی به
مرورزمان به دلیل بی توجهی و وجود مشکلات هنرمندان، کارگاههای قلمکاری رو
به تعطیلی رفت.
بطلانی افزود:کاربرروی پارچه های قلمکاری نیازمندکارگاههای بزرک وآب فراوان
برای شستشو بود که هنرمندان به دلیل حمایت نشدن در خصوص محل و مکان مناسب
برای شستشو و همچنین نبود بازار فروش از این هنر فاصله گرفتند.
وی خاطر نشان کرد: قلمکار نقاشی نیز با آمدن قالب جای خود را به قلمکار
قالبی داد و آنچه اکنون کار می شود، قلمکار قالبی است.
بطلانی بااشاره به مراحل تهیه پارچه قلمکاری افزود : برای تهیه پارچه قلمکاری
هشت مرحله ی ،تهیه نخ بیست و دولا پنبه ای خالص، تبدیل نخ به پارچه با عرض
30 تا 320 سانتیمتر، ریشه یابی و سر دوزی ، مازو کردن یاپوست اناری کردن،
چاپ در پنج رنک، ثابت کردن رنک یا بخار دادن ،رنگرزی پارچه و شستشوی کامل
پارچه می باشد.
وی همچنین به ورودکالای چینی وهندی به کشورمان به عنوان پارچه های قلمکاری
با مصارفی که این پارچه در گذشته داشته اشاره کرد و افزود: ورود کالاهای
خارجی با عنوان صنایع دستی توانسته بازار فروش صنایع داخلی را تصاحب کند.
وی تصریح کرد: کارگاههای اصفهان بیشتردرمنطقه" خورزوق" اصفهان و در محلی
به نام "دلیگان "متمرکز شده است.
وی به آموزش علاقه مندان این هنراشاره کرد وافزود: در رشته قلمکاری نقاشی
تنهااستاد" گیاهی"است که به دلیل کهولت سن چندان فعال نیست ولی در رشته
قلمکاری قالبی توانسته ایم 300 نفر را آموزش دهیم.
وی اظهارداشت:در گذشته دراکثر شهرهای ایران تعداد زیادی از این کارگاهها
دایربوده است و هنرمندان و طراحان اینگونه پارچه ها در شهرهای مختلف ایران
فعالیت قابل ملاحظه ای داشته اند.
وی معروفترین این شهرهارا اصفهان، شیراز و بروجرد نام برد.
بطلانی گفت :از نظراهمیت، پارچه های قلمکاربروجردی در درجه اول قرار داشته
است ،اما تنها شهری که در زمان حاضر حامی این هنر است و فعالیتهای چشمگیر
و تقریبا پراکنده ای در زمینه احیاء و جلوگیری از انهدام این هنر ظریف در
آن به چشم می خورد، اصفهان است.
تنوع نقش پارچه های قلمکار ، گرایش به سبکهای هنری گذشته و پیروی از آن
همیشه مورد توجه هنرمندان معاصر و هنردوستان عصر جدید بوده است.
در زمان حاضر قلمکاری نقاشی به طور کامل در حال پیوستن به تاریخ است و
کارگاههای قلمکاری قالبی نیز به دلیل عدم حمایت روبه تعطیلی رفته اند.
7134/ 607/546
