موزه آذربایجان، آیینه تاریخ فرهنگ و هنر ایران زمین
..................................................
خبرگزاری جمهوری اسلامی 89/01/08
اجتماعی.داخلی.گردشگری.موزه
تبریز- موزه آذربایجان در قلب کهن شهر تبریز به مانند آیینه تمام نمایی
از تاریخ فرهنگ و هنر ایران زمین است که گردشگران و میهمانان نوروزی را
به مرور تاریخ کشورمان از هزاره سوم قبل از میلاد تا دوران معاصر فرا می
خواند.
به گزارش ایرنا، اندیشه ایجاد موزه آذربایجان در تبریز به سالهای 1306و
1307بر می گردد، به طوری که در این سال نمایشگاهی از سکه های مکشوفه از
تبریز در سالن سابق ساختمان کتابخانه تربیت برپا شد.
اساس موزه آذربایجان در سال 1336با نمایش 202قطعه از آثار فرهنگی
ارسالی از موزه ایران باستان (موزه ملی ) در تالار فوقانی کتابخانه ملی
سابق تبریز آغاز و اندیشه تاسیس موزه آذربایجان در محل فعلی در اردیبهشت
ماه سال 1337جامه عمل پوشید.
قبل از بهره برداری از ساختمان کنونی موزه آذربایجان از محل دبیرستان
نجات سابق برای نمایش اشیای فرهنگی جمع آوری شده، استفاده می شد و
ساختمان این موزه در سال 1341 رسما افتتاح شد.
ساختمان موزه آذربایجان که در خیابان امام خمینی تبریز، جنب مسجد کبود
واقع شده ، بر اساس نقشه تنظیمی باستانشاس فرانسوی بنام آندره گدار و
ترسیم اسماعیل دیباج، رییس وقت اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی،
احداث شد.
موزه آذربایجان از جمله مهمترین موزه های ایران است که در آن آثار مربوط
به هزاره های پیشین تا دوره اسلامی در معرض نمایش گذاشته شده است.
این موزه دارای سه سالن هشتصد متری است که بعدها در طبقه اول، سالن جدیدی
برای نمایش سکه و مهرهای قدیمی ایران به آنها افزوده شد.
در سالن همکف موزه آذربایجان، بازدیدکنندگان و گردشگران می توانند شاهد
یادگاری هایی از دوران پیش از تاریخ و حکومتهای پیش از اسلام ایران باشند.
کهن ترین آثار موجود در این بخش متعلق به مجموعه کوچکی از سفال های تپه
اسماعیل آباد مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد است.
از دیگر آثار شاخص دوران پیش از تاریخ موزه آذربایجان، سنگ های منقش به
تصاویر حیوانات و گل و گیاه مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد می باشد.
این سنگ ها از جنس سرپانتین، نوعی سنگ معدنی است که در چند سال اخیر با
توجه به کشف مجموعه وسیعی از آنها در جیرفت کرمان، به نظر می رسد محصول
تمدنی پیشرفته و قابل ذکر در این نقطه از کشورمان در دوران پیش از تاریخ
بوده است.
مجسمه الهه زن متعلق به هزاره اول قبل از میلاد که در منطقه رستم آباد در
شمال ایران کشف شده، یکی دیگر از آثار برجسته این بخش به شمار می رود که
نشانه وجود ارزش و مقام زن در کسوت الهه زمین و منبع باروری در نزد
ایرانیان بوده است.
از دیگر آثار جالب توجه این بخش می توان به ریتون ها اشاره کرد که آثار
ممتاز هزاره اول قبل از میلاد و آغاز اولین سالهای میلادی می باشد.
دوره اوج ساخت ریتون در ایران همزمان با دوران هخامنشی است و تا دوره
حکومت اشکانیان ادامه می یابد.
یادگارهای به جا مانده از دوره حکومتهای پیش از اسلام ایران در موزه
آذربایجان ، متشکل از سلسله های هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان از تنوع
قابل توجهی برخوردار است.
دو یادگار برجسته و شاخص در این بخش، ویترین طراحی شده ای برای نمایش
اجساد یک زن و مرد تدفین شده مربوط به هزاره اول قبل از میلاد می باشد.
این اجساد که در کاوشهای علمی 1378در محوطه مسجد کبود کشف شده اند ، بخشی
از بقایای یک گورستان تاریخی سه هزار ساله محسوب می شود که به دلیل شکل
جنینی تدفین آنها به موزه آذربایجان منتقل و به نمایش گذاشته شده اند.
برای ارایه تصویر روشنی از کاوشهای باستان شناسی محوطه باستانی مسجد کبود
، لایه های کشف شده در جریان حفر به صورت مجازی بازسازی شده تا سیر
تاریخی شکل گیری و گسترش تاریخی شهر تبریز نمایان شود.
در منتهی الیه سالن و در دیوار ضلع شمالی موزه آذربایجان ، سنگ بسم الله
به عنوان یکی از نادرترین آثار هنری ایران نصب شده است.
این سنگ از پنج قسمت تشکیل شده که چهار قسمت آن قاب اثر و یک قسمتش نیز
متن اثر بوده و تمام سطوح سنگ توسط محمد علی قوچانی هنرمند ایرانی مقیم
مصر حجاری شده است.
در سالن طبقه اول موزه آذربایجان در امتداد آثار تمدنهای باستانی ایران
به دوره اسلامی می رسیم که قدیمی ترین اشیای به نمایش گذاشته شده در آن
مربوط به قرن چهارم هجری و آثار بجای مانده از تمدن نیشابور است که شاخصه
آنها بکارگیری لعاب سفید و نقش و نگارهایی با مضامین اسلامی و استفاده از
خط کوفی می باشد.
در واقع گنجینه موزه آذربایجان در بخش اسلامی شامل آثاری از اوایل قرن
چهارم هجری تا دوره قاجار است.
از جمله آثار برجسته این بخش می توان به ظروف سفالی دوره ایلخانی با نقش
و نگارهای متنوع و قفل رمزدار مربوط به اواخر قرن شش هجری قمری اشاره کرد
در سالن تازه تاسیس این قسمت، موزه آذربایجان اقدام به نمایش قدیمی ترین
سکه های ضرب شده در گستره جغرافیایی ایران در ادوار مختلف تاریخی کرده و
آثار ارایه شده در آن سکه هایی از دوره هخامنشی تا حکومت قاجاریه را شامل
می شود.
همچنین نمونه ای از نادرترین و زیباترین مهرهای قدیمی ایران زمین را می
توان در این بخش در کنار سکه ها مشاهده کرد.
طبقه زیر زمین موزه آذربایجان از سال های گذشته ، محل نمایش و نگهداری
مجسمه های نفیس و ارزنده ای است که توسط احد حسینی ، مجسمه ساز شهیر
تبریزی خلق شده اند.
موضوع این مجسمه ها نگاه عمیق هنرمند به سرگذشت انسان و خلق و خوی او در
طول تاریخ به خصوص قرن بیستم میلادی می باشد.
جدیدترین قسمت موزه آذربایجان ، بخش سنگ نگارهای قدیمی می باشد که متعلق
به ادوار مختلف تاریخی بوده و در این بخش سنگ قبرهایی از دوران مختلف
اسلامی ، انتخاب و به نمایش گذاشته شده است.
همچنین قوچهای سنگی، مجسمه های سنگی، پیکره های انسانی و نمونه هایی از
سنگهای کتیبه دار در این قسمت چشم گردشگران را نوازش می کند.
هرچند آثار باستانی به نمایش گذاشته شده در موزه آذربایجان هریک در نوع
خود از زیبایی خاصی برخوردار است ، ولی اشاره به نمونه هایی از آنها می
تواند گامی هرچند کوچک در راستای معرفی بهتر این گنجینه به گردشگران
داخلی و خارجی باشد.
از جمله اشیای تاریخی ارزشمند موزه آذربایجان، موبند طلایی مکشوفه از جعفر
آباد شهرستان خلخال است که بر بدنه آن به زیبایی و ظرافت مراسم شکار
ترسیم شده است.
جنس طلایی موبند و هنر حکاکی به کار رفته بر روی آن، احتمال استفاده از
وسیله تزیینی توسط پادشاه یا حاکم منطقه را قوت می بخشد.
مهر استوانه ای موجود در موزه آذربایجان از دیگر جاذبه های این گنجینه
تاریخی است که همانند غالب مهرهای قدیمی از گل پخته، سنگ ، گچ یا مرمر و
به شکل نیمکره، استوانه ای ( سیلندری ) و... ساخته شده اند.
صاحبان مهرها برای استفاده آنها را بر روی قطعات گل مرطوب فشار داده یا
می غلطاندند تا نقش مهر بر روی گل منتقل شود.
نقوش ساده یا هندسی و بعدها تصاویر حیوانات و موجودات نیمه خدایی و
انسانی تزئینات این مهرها را تشکیل می داد.
از دیگر آثار تاریخی به جای مانده در موزه آذربایجان ، ریتون های نقره ای
و سفالی مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است.
در واقع از شاخص ترین دست آوردهای هنری و ذوقی ایرانیان در گستره هزاره
اول قبل از میلاد، ظروف ترکیبی از نیم تنه حیوانی و جام شربت خوری است که
با نام ریتون که واژه یونانی به معنای ساغر است، شناخته شده اند.
ریتون ها، کاربردی آئینی داشته و در آیین ها و جشن های مذهبی از آنها
برای نوشیدن استفاده می شد.
بشقاب سفالی زرین فام مربوط به دوره ایلخانی و کشف شده از گرگان نیز
گردشگران را به تماشای انبوه اشیای عتیقه گرد آمده در موزه آذربایجان فرا
می خواند.
سفال دوره ایلخانی ، اوج بکارگیری ذوق و هنر ایرانی در زمینه ساخت و
تزئین سفال ها به کمک رنگ های شفاف ، نقاشی صورتک های انسانی و استفاده
از خط و کتابت به شمار می رود.
قفل رمزی مکشوفه از مراغه از دیگر اشیای به نمایش گذاشته شده در سالن
طبقه اول موزه آذربایجان است که حکایت گر توانمندیهای فنی ایرانیان در
دوران اسلامی است.
این قفل دیدنی، اثری متعلق به اواخر قرن ششم هجری قمری بوده ، دارای 4
قفل بادامی و رمزدار است که برای یافتن حروف رمز آن، حرف های ک، د ، الف
، ی ، باید بیش از پنجاه هزار بار چرخانده شود.
در موزه آذربایجان همچنین نمونه ای از اسکلتهای به دست آمده از گورستان
تاریخی محوطه مسجدکبود است که مربوط به سه هزار سال پیش و متعلق به زن
ومردی جوانسال بوده و به طور رسمی و به همراه زیور آلات ، ظروف و آذوقه
تدفین یافته و این نوع تدفین به دفن جنینی یا چمباتمه ای مشهور است.
518/587
شماره 012 ساعت 09:21 تمام