به گزارش ایرنا، سوزن دوزی به عنوان یكی از هنرهای دستی زنان بلوچستان، با ظرافت و هنر دستان هنرمند زن بلوچ و پشتكار مداوم آنان خلق می‌شود.
قدمت این هنر و رواج آن در تمامی مناطق بلوچستان به حدی است كه از آن به منزله هویت، موجودیت و شناسنامه فرهنگی این قوم یاد می‌شود.
در این راستا، 'زرخاتون عظیمی' هنرمند زن بلوچ در خاش به عنوان نخستین بانوی بلوچ سیستان و بلوچستان مهر اصالت هنر سوزن دوزی از سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد 'یونسكو' شده است.
وی به خبرنگار ایرنا اظهار كرد: سوزن دوزی در منطقه بلوچستان كه یادگار پیوند فرهنگ ایرانی با گذشته تاریخی و افسانه‌ای خود است همواره با ظرافت و توانایی خارق‌العاده سرپنجه زنان بلوچ توسعه یافته و همچنان رواج دارد.
وی اظهار كرد: سوزن دوزی صنعتی برخوردار از ظرافت دوخت و تنوع رنگ است كه بیانگر ذوق، سلیقه، سنت و هنر منطقه است و همانند دیگر هنرهای سیستان و بلوچستان رواج دیرینه در این منطقه داشته به طوری كه نمونه‌هایی از آن به صدر اسلام، دوران مغول بویژه تیموری و صفوی بر می‌گردد.
وی بیان كرد: سوزن‌دوزی بازتاب ذوق، خلاقیت ذهنی و توان جسمی زنان بلوچ است و قدمتی به بلندای تاریخ بلوچستان دارد كه از این رو به آن 'بلوچی‌دوزی' هم می‌گویند.
'مریم كریمی' دیگر بانوی هنرمند خاشی كه آثار ارزشمند وی دارای مهر اصالت سوزن دوزی در طرح های مختلف، سكه دوزی و آئینه دوزی است و آثارش به تمام نقاط كشور و حتی خارج از ایران هم راه یافته به ایرنا گفت: ریشه‌های حیات این هنر را می‌توان در لایه‌های زیرین تاریخ بلوچستان یافت، بی‌هیچ واسطه هركجا كه ردی از بلوچ یافت شود سوزن دوزی نیز عظمت خویش را به رخ می‌كشاند.
وی افزود: بیشتر زنان و دختران بلوچ به موازات آموزش اصول زندگی، سوزن‌دوزی را نیز فرا می‌گیرند و با نقوشی هندسی، انواع گل و طبیعت خیال‌انگیزی را به نمایش می‌گذارند.
وی تصریح كرد: هنرمندان این رشته با ظرافت دست و حركت سوزن نقش و نگاره‌های دل‌انگیزی بر لایه سطحی پارچه می‌آفرینند و ذوق و روح پرمایه خود را با حركت سوزن و نخ بر پارچه حك می‌كنند.
بانوی هنرمند سوزن دوز خاش اظهار كرد: مهم ترین موضوع در قلمرو این هنر فقدان استفاده از تجهیزات مكانیكی و چرخ های خیاطی است زیرا همه چیز با دست پدید می‌آید.
كریمی گفت: سوزن دوزی را می‌توان محصول كار و تلاش سخت زنانه و بازتاب خاطرات تلخ و شیرین آنان در طول تاریخ برشمرد كه خود آمیزه‌ای ذهنی از آهنگ حركت دست‌های زن بلوچ است كه منجر به پدید آمدن آثاری جاندار و جاودانه از تار و پودی سرد و بی‌روح می‌شود.
فرماندار خاش نیز گفت: لباس محلی بلوچی كه در سراسر سیستان و بلوچستان از آن استفاده می شود تنها یك پوشش نیست، بلكه پشتوانه فرهنگی یكی از اصیل ترین اقوام ایرانی محسوب می شود.
'محمداكبر چاكرزهی' افزود: لباس بلوچی، لباسی است كه در یك منطقه بزرگ جغرافیایی از قدیم مورد استفاده مردم بوده، مناطقی چون ناحیه سیستان و بلوچستان ایران، بخش هایی از خراسان (بخصوص جنوب آن)، بخش هایی از استان كرمان و هرمزگان و كشورهایی چون پاكستان، هندوستان و افغانستان از جمله نواحی ای است كه مردمان آنها به دلیل برخی تشابهات فرهنگی و ریشه های مشترك قومی ملبس به این لباس و این نوع پوشش هستند.
وی اظهار كرد: نبود صنعتگران و تعاونی های فعال در این زمینه مشكل عمده صادرات گسترده و تولید انبوه این محصول فرهنگی درمنطقه است.
فرماندار خاش بیان كرد: افرادی نیز كه اقدام به دوخت و تولید این محصول می كنند، به علت نداشتن سواد تجاری از یك سو و مشكلات مالی از سوی دیگر، توان معرفی و صدور كالای خود را به صورت عمده به دیگر كشورها ندارند.
چاكرزهی افزود: درهمین راستا دولت می تواند با حمایت از این بخش و از طریق فرستادن صنعتگران به نمایشگاه های خارج از كشور به معرفی این محصول كمك كند.
وی گفت: این صنعت بسیار مهم و با ارزش از ظرفیت بالا در زمینه اشتغالزایی و رونق اقتصادی برخوردار است.
به گزارش ایرنا، اكنون در بیشتر مناطق سیستان و بلوچستان از جمله اسپكه، هریدك، بمپور، مته سنگ، چانف، مهنت شهرستان نیكشهر، ایرندگان، مارندگان، اسماعیل‌آباد خاش، گشت، سوران، جالق، ناهوك و كله‌گان سراوان و همچنین زاهدان هنر سوزن‌دوزی زنان بلوچ خودنمایی می كند.
از مشهورترین و مرغوبترین نمونه‌های سوزن‌دوزی تولیدات مناطق قاسم‌آباد و نكوچ ایرانشهر و چانف در شهرستان نیكشهر است.
سوزن‌دوزی، نخ‌دوزی یا گلدوزی یكی از روشهای دیرینه آرایش و تزیین جامه زنان بلوچ است بگونه‌ای كه هیچ جامه زنانه‌ای یافت نمی‌شود كه سوزن دوزی بر روی آن نقش نبسته باشد.
مواد اولیه سوزن دوزی “نخ و پارچه” است. سوزن دوزها بر حسب امكانات و سلیقه از نخ دمسه، نخهای رنگین ابریشم و امروزه كاموا استفاده می‌كنند.
پارچه‌هایی كه در سوزن‌دوزی بلوچ مورد استفاده قرار می‌گیرد باید دو ویژگی عمده برای سهولت دوخت داشته باشد، نخست این كه دارای تار و پودی مشخص و دوم اینكه این تاروپود مشخص باید راست باشد.
ابزار كار سوزن‌دوزی شامل سوزن كه به زبان محلی 'سوچه یا سوچن' گفته می شود، قیچی یا مقراض، انگشتانه یا شستی است.
نحوه دوخت آن به این شكل است كه در ابتدا سوزن دوز از پارچه، قطعه‌ای دلخواه را جدا كرده و طرح مورد نظر را بر روی آن منتقل می‌كند.
اكنون نوبت سوزن دوز است كه با روش دوردوزی، خطوط محیطی طرح را دوخته و آن را از بقیه پارچه مجزا می كند.
لباس زنان بلوچ از شش قطعه سوزن‌دوزی شده شامل “پیش سینه، جی یا زی گوپتان، پایین دامن، زینت بخش سرآستین پیراهن و زینت بخش سرپاچه‌های شلوار” تشكیل شده است.
نقش و نگارهای سوزن‌دوزی نسل به نسل توسط مادران به دختران انتقال یافته و امروزه به یكی از مهمترین ابزارهای فرهنگی معرفی زنان بلوچ مبدل شده است.
اكنون بر مسوولان فرهنگی و هنری است تا هنر سوزن‌دوزی كه از اصالت و قدمت دیرینه‌ای برخوردار است و به مرور زمان دستخوش تغییر و تحول شده نیازمند نگاه ویژه مسوولان دستگاههای دست اندركار و همچنین همت و تلاش زنان هنرمند بلوچ برای انتقال این هنر دیرینه به نسل های آینده است.
هنرمندان سوزن دوز می گویند: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان باید با توجه به جایگاه این صنعت در اقتصاد منطقه و قابلیتهای آن در توسعه این هنر به ویژه در مناطق روستایی همت گمارد و با تشویق روستاییان و فراهم آوردن امكانات لازم زمینه را برای رواج هرچه بیشتر آن فراهم آورد.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خاش واقع در 185كیلومتری جنوب زاهدان گفت: سالانه افزون بر 300 نفر در این شهرستان آموزش های مختلف صنایع دستی را فرا می گیرند و هم اكنون نیز هشت سوزن دوز زیرچتر حمایتی این اداره قرار دارند.
'عبدالصمد كرد' به خبرنگار ایرنا افزود: باتوجه به اینكه حدود 50 درصد از جمعیت شهرستان خاش را بانوان تشكیل می دهند برهمین اساس این قشر به عنوان همكار و همراه مردان نسبت به تامین نیازهای خود تلاش می كنند.
وی اظهار داشت: بانوان هنرمند این شهرستان از دوران كودكی صنایع دستی و هنرهای به یادگار مانده از گذشتگان را از بزرگترهایشان می آموزند و آن را نسل به نسل به آیندگان منتقل می كنند.
وی افزود: برپایی كلاسها و دوره های آموزشی، اعطای تسهیلات و كمك به تجهیز كارگاهها در كنار ایجاد نمایشگاه ها و غرفه های فروش محصولات و تولیدات دستی هنرمندان در دستور كار میراث فرهنگی و صنایع دستی قرار دارد.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خاش گفت: هنرمندان این شهرستان برای رونق دادن به كارهایشان نیازمند حمایت دولت هستند و هنرهای اصیل منطقه نیز بایستی حفظ و ترویج شود به همین سبب در نظر گرفتن مزایایی برای هنرمندان، حمایت های بیمه ای و ساماندهی و تقویت فعالیت های آنان در این زمینه می تواند بسیار موثر باشد.
وی شركت دادن هنرمندان فعال منطقه در اجلاس ها و نمایشگاه های بین المللی، منطقه ای، ملی و استانی را در جهت معرفی آثار و نیز فروش تولیدات آنان ضروری دانست و گفت: این اقدامات به رفع مشكلات هنرمندان كمك می كند.ك/4
7312/653/330
زاهدان- ایرنا- هنر زیبا و تاریخی سوزن دوزی زنان بلوچ، بیانگر هویت و شناسنامه فرهنگی قوم بلوچ در سرزمین افسانه ای و مهد دلیران، سیستان و بلوچستان ایران است.