آتش سوزی، تهدید و دغدغه ناتمام جنگل‌های گلستان

به گزارش ایرنا، آتش سوزی جنگل و عرصه هایی طبیعی  در گلستان بخشی از فرآیند طبیعت است و موضوع جدیدی نیست اما  خشکسالی بی سابقه  امسال و کاهش شدید رطوبت کف جنگل،  وجود َسوخت طبیعی مانند علوفه ، تنه درختان و شاخه های خشکیده سبب شده تا  با ایجاد رعد و برق یا هر خطای انسانی شاهد آتش سوزی ها پی در پی در این استان سر سبز شمال ایران باشیم.

به اعتقاد کارشناسان چالش تغییر اقلیم از یک طرف موجب افزایش دما و بخصوص در فصل های خشک شده و این امر سبب افزایش تبخیر و خشکی بیشتر سطح خاک شده و از طرف دیگر با کاهش بارش و افزایش فراوانی سال‌های خشک و خشکسالی، زمینه ها و عوامل لازم برای شروع آتش سوزی‌ها را مهیاتر کرده است.

اغلب آتش سوزی‌های بنا به گفته مسوولان امر انسان ساخت است و انسان‌هایی که به محیط های جنگلی ورود و خروج دارند بیشترین نقش را در ایجاد حریق و تبدیل آن به آتش سوزی‌های گسترده دارند.

روند آتش سوزی‌ها  در جنگل های گلستان  که ۲۶۰ کلیومتر طول دارند در سال‌های اخیر بخصوص در همین دهه اخیر هم از نظر تعداد و هم از نظر مساحت نسبت به گذشته افزایش قابل توجه پیدا کرده است. موضوعی که باید  فکر اساسی و چاره ای عاجل برای آن اندیشیده شود. ثبت بخش های از جنگل های گلستان در زمره جنگل های هیرکانی ضرورت پاسداری از این میراث طبیعی جهانی را دو چندان کرده است و باید با تزریق اعتبارات و نیروی کافی برای مدیریت بهینه این جنگل ها و کاهش حریق تلاش کنیم.

این حریق های روز افزون که آخرین نمونه آن در روز گذشته بخش هایی از جنگل های منطقه حفاظت شده جهان نمای گلستان را گرفتار کرده است رویشگاه های ارزشمندی را به خاکستر تبدیل می کند. در این آتش سوزی صد ها اصله درخت کچف ، ارس و کاج در دره مغزی جهان نما دچارحریق شد که با حضور بومیان و نیرو های امدادی آتش سوزی مهار شد و قرار است برای اطمینان از خاموش بودن لکه های آتش از بالگرد استفاده  شود.

بطور قطع این حریق آخرین نمونه از این دست  نبوده و در آینده دور یا نزدیک شاهد تکرار چنین رخدادهایی خواهیم بود اما آنچه مهم است عکس العمل نهادهای متولی و جلوگیری از گسترش آتش سوزی است تا میراث چندین میلیون ساله به آیندگان برسد.

جهان نما از قدیمی ترین مناطق حفاظت شده زیرپوشش مدیریتی حفاظت محیط زیست کشور است و در ردیف مناطق چهارگانه این سازمان به شمار می رود.

منطقه حفاظت شده جهان نما با وسعتی بیش از ‎ ۳۰هزار هکتار در حوزه گرگان و کردکوی واقع است که حدود ۲۰هزار هکتار آن در حوزه استحفاظی شهرستان کردکوی درغرب گلستان قرار دارد.

پرسش اینجاست آیا نمی شود جلوی تکرار این آتش سوزی های عرصه طبیعی را در کشور و استان گلستان گرفت؟ آیا در جهان صنعتی مدرن و با آگاهی های بشر امروز و در اختیار داشتن تجهیزات مدرن نمی شود جنگلها را از غم  و درد جانکاه آتش رهانید؟ این جنگلها بانک ژن محسوب می شود و دارای اهمیت فراوان هستند اما همچنان هر سال با عفریت آتش در جدال هستند، چرا برای رفع این معضل فراگیر تدبیر اصولی اندیشیده نمی شود. 

عرصه های جنگلی و مرتعی و محیطی زیست کشور به اعتقاد برخی از کارشناسان امر همچنان با تهدید و تخریب، تصرف ، آتش سوزی  مواجه است که باید برای برون رفت این مشکلات فراگیر قوای کشور با همراهی و مشارکت مردم تدابیر ویژه ای اتخاذ شود تا دیگر صدا خبر آتش سوزی و تهدیدهای دیگر مربوط از آن در جامعه شنیده نشود.

پژوهشگر حوزه جنگل های شمال کشور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در خصوص تاثیر خشکسالی بر وقوع حریق در جنگل های شمال کشور گفت :‌ تغییرات اقلیم و خشکسالی که امسال همه نقاط کشور با آن دست به گریبان است، اکوسیستم‌ها را  بسیار شکننده‌ای کرده است و باید برای حفاظت از رویشگاه های شمال تلاش و اهتمام دو چندانی در پیش بگیریم .

روح الله رستمی افزود: در حال گذر از یکی از کم بارش‌ترین سال‌ها در ۴۰ سال اخیر هستیم  به نحوی که در استان گلستان تاکنون میزان بارش‌ها ۴۰ درصد از متوسط درازمدت کمتر شده است و این شرایط رطوبت کف جنگل را به حداقل ممکن رسانده و موجب خشکی مطلق سرشاخه‌ها یا برگ‌های کف جنگل و زمینه ساز بروز و افزایش آتش سوزی شده است.

نهادها حریق جنگل را علمی مدیریت کنند 

وی گفت : هم اینک ‌دستاورد های محققان در حوز مدیریت حریق در اکوسیستم‌ها، مراتع و جنگل‌های مختلف  در دسترس مدیران است و این دستگاه های اجرایی هستند که باید با ترسیم راهکارهای لازم  و اجرایی مقوله  حریق را با یک نگاه علمی مدیریت کنند.

رستمی گفت :‌در بیشتر مناطق رویشگاهی شمال کشور مناطق بحرانی و پر ریسک حریق شناسایی شده اند و دستگاه های اجرایی مانند منابع طبیعی و محیط زیست باید با تقویت امکاناتی مانند دوربین‌های حرارتی، سنسورهای تشخیص دهنده حریق، استفاده از اینترنت اشیا و بهره‌مندی از ماهواره‌های پایشی و البته تقویت  نیروی تخصصی به مقابله با حریق بروند.

رستمی اظهار کرد: به‌دلیل اینکه شمال کشور در حال گذران یکی از خشک ترین سال های خود است ، هر گونه حریق و از بین رفتن پوشش گیاهی مقوله احیا و بازگشت آن را بسیار سخت و زمان بر می کند.

رستمی گفت :‌ وابستگی معیشتی جنگل‌نشینان به فعالیت‌های ناسازگار با حفظ جنگل همانند دامداری، زراعت، تأمین سوخت و تغییر کاربری در کنار دغدغه هایی دیگری همچون نارسایی قوانین و مقررات مربوط به جنگل و نبود ضمانت اجرایی قوانین موجود، نبود توجه به پیامدهای محیط زیستی و ناهماهنگی در اجرای طرح‌های توسعه‌ای در عرصه‌های جنگلی متغیرهایی هستند که به عنوان یک چالش مقابل جنگل های هیرکانی قرار دارند.

مدیرکل  منابع طبیعی گلستان به خبرنگار ایرنا گفت : زمین‌های زیرپوشش این اداره کل  افزون بر یک میلیون و ۳۹۷ هزار و ۲۴۴ هکتار است که ۴۵۲ هزار و ۱۸۵ هکتار آن جنگل است .

وی گفت که  در بخش لجستیکی مانند انواع دمنده، فلاش بک، ماشین‌های آتش نشانی کوچک و بزرگ و تجهیزات فردی مانند آتش کوب و سایر ادوات  کمبود مشهودی نداریم.

لطفی اظهارداشت : در زمان  حاضر ۶ دوربین نظارتی در گلستان فعال است و تصاویر دوربین ها در اتاق مانیتورینگ به صورت شبانه روز رصد می‌کنیم وبرای احداث ۲۵ دوربین دیگر مطالعات ابتدایی و جانمایی انجام شده است تا مناطق تحت پوشش افزایش یابد. 

حراست جنگل استان با ۲۵ دیدبان آتش سوزی 

مدیرکل منابع طبیعی گلستان گفت : هم اکنون ۵۰۷ نیروی حفاظتی و ۲۵ دیدبان آتش سوزی در نقاط حساس استان مشغول حراست از جنگل های استان هستند که برای افزایش  توان مقابله با حریق تلاش کرده ایم در این سال ها مشارکت بومیان را ارفزایش دهیم

لطفی بیان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد خطای انسانی غیر عمد و سهل انگاری از علل اصلی حریق در عرصه های طبیعی است و به گفته کارشناسان، همین امر می تواند جرقه تازه ترین تجربه سوزناک جنگل های شمال هم بوده باشد. 

 فرماندار شهرستان کردکوی در غرب گلستان از مهارآتش سوزی روز گذشته در جنگل‌های جهانما این منطقه خبر داد و گفت یکصد نفر از نیروهای عملیاتی و بومیان منطقه برای جلوگیری از شعله ور شدن  دوباره آتش سوزی پیرامون حریق مستقر هستند.

ابراهیم قدمنان  روز جمعه به خبرنگار ایرنا گفت : با تلاش حدود ۱۰ ساعته نیرو های محیط زیست ، منابع طبیعی ، هلال احمر و بسیج و با مشارکت روستانشیان رادکان، درازنو و جهان نما این آتش سوزی هم اکنون مهار شده است.

 وی افزود: در بخش هایی از منطقه تعداد کنده و تنه نیم سوخته وجود دارد که نیروهای امدادی در محل مستقر هستند.

 قدمنان گفت که وسعت و علت حریق توسط  دستگاه های متولی در دست بررسی است.

حوالی ساعت ۱۳ روز گذشته منطقه مغذی جهان نما با پوشش گیاهی درختان ارس  ، کاج و کچف دچار حریق شد. مدیرکل هواشناسی گلستان پیش تر  به ایرنا گفت: با شمالی شدن جریانات جوی از ظهر روز جمعه سرعت وزش باد در  ارتفاعات جنگلی جهان‌نما کردکوی این استان تا ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت خواهد رسید.

به گزارش ایرنا، جهان نما از قدیمی ترین مناطق حفاظت شده زیرپوشش مدیریتی حفاظت محیط زیست کشور است و در ردیف مناطق چهارگانه این سازمان به شمار می رود.

منطقه حفاظت شده جهان نما با وسعتی بیش از ‎ ۳۰هزار هکتار در حوزه گرگان و کردکوی واقع است که حدود ۲۰هزار هکتار آن در حوزه استحفاظی شهرستان کردکوی درغرب گلستان قرار دارد

جنگل‌های هیرکانی با مساحت ۲ میلیون و ۱۲۵ هزار هکتار که برخی دانشمندان قدمت آن را ۴۰ میلیون سال برآورد کرده اند؛ نمادی از فسیل‌های زنده‌ای محسوب می‌شود که از این عرصه‌های جنگلی منحصر به فرد واقع در ساحل جنوبی خزر، سهم استان مازندران ۵۳ درصد، گیلان ۲۶ درصد و گلستان ۲۱ درصد است که ۳۰۷هزار هکتار آن در محدوده پارک ملی گلستان، جنگل ابر، افراتخته و جهان‌نما در استان گلستان واقع است  که در تیرماه ۹۸ تحت نام میراث طبیعی ایران با تأیید اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت(IUCN)، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.

جنگل‌های گلستان با  ۴۵۲ هزار هکتار وسعت به طول ۲۶۰ کیلومتر از گلوگاه در شرق مازندران آغاز شده و تا روستای گلیداغ شهرستان مراوه‌تپه در منتهی الیه شرق استان گلستان ادامه دارد.

علاوه بر این پارک ملی گلستان به عنوان قدیمی ترین پارک ملی ثبت شده در ایران و پناهگاهی کم نظیر برای حیات وحش در این استان قرار دارد که هزار و ۳۵۰ گونه گیاهی و ۳۰۲ گونه جانوری از جمله نیمی از گونه‌های پستانداران ایران را در حدود ۹۰۰ کیلومتر مربع گستره خود جای داده است.