دولت سیزدهم با همراهی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بیمه‌ها، طرح «دارویار» را به اجرا گذاشته است تا ضمن جلوگیری از قاچاق معکوس دارو، مانع آسیب به حوزه صنعت داروسازی شود و چرخه تامین و توزیع دارو نیز روند مطلوب‌تری داشته باشد. در این طرح، یارانه داروها به انتهای زنجیره منتقل و از طریق بیمه‌ها به مصرف‌کننده نهایی تخصیص خواهد یافت، این اقدام در راستای سیاست‌های کلی نظام سلامت مبنی بر مدیریت منابع از طریق نظام بیمه‌ای است.
نقاط قوت طرح
۱. این طرح گستره و عمق پوشش بیمه‌ای را افزایش می‌دهد. یعنی تعداد داروها و درصد پوشش بیمه‌ای‌شان رو به افزایش خواهد بود. این اتفاق باعث کاهش پدیده نامطلوب پرداختی از جیب برای بیماران خواهد بود.
۲. این اتفاق سبب تمایز دارو به‌عنوان کالای سلامت از سایر کالاهای مصرفی و روزمره خواهد شد؛ یعنی وقتی فرد برای مصرف خودسرانه دارو چند برابر حالت بیمه‌ای پول پرداخت کند عقلا سراغ خوددرمانی نخواهد رفت و در نتیجه خبری از کیسه‌های داروی مصرف‌نشده در خانه هر ایرانی نخواهد بود.
۳. با این اتفاق نوعی رقابت واقعی در حیطه قیمت و کیفیت شکل خواهد گرفت. با کاهش فاصله قیمتی بین داروها وزن عامل قیمت و تمایل به پرداخت در انتخاب کالا کم شده و وزن کیفیت افزایش پیدا خواهد کرد که این خود عقلا باید باعث رشد کیفی تولیدات در یک بازار رقابتی شود.
افزایش قیمت داروهای خارجی در صورت حذف کامل ارز واردات از محصول نهایی می‌تواند به «تغییر رفتار در مصرف توسط بیمار، کاهش پاسخ‌دهی به دارو در برخی بیماران، افت رقابت با محصول خارجی و کاهش قدرت چانه‌زنی برای خریداران خدمت» منجر شود.نقاط ضعف و نگرانی در این مسیر
۱. نکته نخست اینکه تجربه طرح تحول سلامت هنوز جلوی چشم ماست. طرحی که به دلیل عدم رعایت اصول بهینگی، صرفه‌جویی در مصرف و مدیریت مصرف خدمات توسط بیماران منجر به تخلیه سریع منابع و شکست طرح شد.
هرچند که در طرح دارویار با توجه به سخت‌گیری بیمه‌ها در تحویل دارو، تعداد داروهای تحویلی، پایان دوره مصرف و در نهایت اعمال شرایطی برای کنترل مصرف دارو به نظر می‌رسد که می‌توان در این بخش، آینده روشن‌تری برای این طرح متصور بود.
۲. مشکل دیگر، بحث داروهای خارجی است. یعنی افزایش قیمت داروهای خارجی در صورت حذف کامل ارز واردات از محصول نهایی می‌تواند به «تغییر رفتار در مصرف توسط بیمار، کاهش پاسخ‌دهی به دارو در برخی بیماران، افت رقابت با محصول خارجی و کاهش قدرت چانه‌زنی برای خریداران خدمت» منجر شود.
همچنین این احتمال نیز وجود دارد در داروهایی که قیمت آزاد آن به نمونه‌های خارجی نزدیک‌تر است شاهد قاچاق دارو به داخل کشور و رونق گرفتن بازار سیاه باشیم. به ویژه اگر در طول زمان، کیفیت داروهای تولیدی افت دچار افت شود.
۳. نگرانی دیگر، بحث تامین منابع و کاهش دوره‌های تسویه است؛ یعنی باز اگر قرار باشد دوره‌های تسویه مانند زمان اجرای طرح تحول طولانی‌شده و این موضوع به سرمایه در گردش شرکت‌ها و داروخانه‌ها به‌عنوان گروه هدف این سیاست ضربه بزند، در طولانی‌مدت بازار دارویی شاهد کمبود و تعطیلی خواهد بود.
بنابراین خیلی مهم است که طرح روی منابع مشخص، معین و قابل استحصال تکیه داشته باشد. نه مانند طرح تحول روی منابع غیرقابل تحققی که در نهایت یکی از دلایل زمین خوردن طرح شد.
با این حال، مهم‌ترین اثر مثبت این طرح را تغییر رفتار مصرفی سلامت در مردم می‌بینم و امیدوارم که این طرح به کاهش سرانه داروی مصرفی در کشور منجر شود. همچنین می‌شود امیدوار بود که این نخستین گام در واقعی کردن تعهدات مالی سلامت بوده و به‌زودی چیزی شبیه این طرح برای سایر خدمات پزشکی هم اجرا شود.
با این روش هم پزشکان، پرستاران، دندان‌پزشکان و... به حق واقعی خودشان می‌رسند، هم وضعیت پرداختی از جیب بهبود پیدا می‌کند و هم زمینه برای اجرای طرح‌های عدالت‌محور در بخش سلامت هموار می‌شود. اما تا آن زمان باید منتظر مانده و ببینیم که طرح «دارویار» تا چه اندازه موفق خواهد بود.
* داروساز و پژوهشگر حوزه سیاستگذاری سلامت
نظر شما