در تبیین جایگاه بی بدیل شهید قاضی طباطبایی در پیروزی انقلاب اسلامی و تحولات خطه آذربایجان همین بس كه وی در میان مردم انقلابی به 'خمینی آذربایجان' معروف بود.
از آن شهید بزرگوار و افتخار مردم آذربایجان و تبریز چهار فرزند پسر و یك دختر به یادگار مانده است كه سه فرزند پسر ایشان دعوت حق را لبیك گفته اند.
هم اكنون حجت الاسلام محمدتقی قاضی طباطبایی تنها یادگار ذكور نخستین شهید محراب، به عنوان میراث دار این خاندان جلیله، مرام اجداد خود را تداوم بخشیده و امامت جماعت مسجد مقبره را بر عهده دارد.
آنچه در زیر می آید، خلاصه مصاحبه ایرنا با حجت الاسلام محمد تقی قاضی طباطبایی، تنها فرزند معمم نخستین شهید محراب، درباره پدر بزرگوارشان است.
حجت الاسلام محمدتقی قاضی طباطبایی چهره بسیار آرامی دارد و از احترام ویژه ای در میان مردم برخوردار است.
مسجد مقبره به عنوان یكی از مساجد مهم و بزرگ بازار تاریخی و مسقف تبریز، مامن و خاستگاه حركت های انقلابی دهه های 1340 و 1350 شمسی بوده است.
امامت جماعت آیت الله شهید قاضی در این مسجد تاریخی از عوامل تاثیرگذار در مبارزات مردم آذربایجان و تبریز علیه رژیم ستم شاهی بود، به گونه ای كه هسته ای اولیه بسیج توده های مردمی به رهبری آیت الله شهید قاضی از این مسجد رشد و نمو پیدا كرد.
نگاهی به تاریخ این مسجد و حضور خاندان قاضی طباطبایی در آن نشان می دهد كه جایگاه و پایگاه اجتماعی و مذهبی بالای این خاندان به بیش از 350 سال قبل باز می گردد.
حضور شخصیت هایی همچون آیت الله میرزا سیدمحمد قاضی طباطبایی، فقیه و مجتهد كبیر متوفی به سال یكهزار و 176 هجری قمری، آیت الله العظمی میرزا محسن قاضی طباطبایی، معروف به سید الفقها و المجتهدین متوفی به سال 1306 هجری قمری و آیت الله العظمی میرزا سید عبدالجبار قاضی طباطبایی، مجتهد كبیر آن دوران متوفی به سال 1257 هجری قمری همگی گویای چنین جایگاهی است.
آیت الله محمدعلی قاضی طباطبایی به عنوان میراث دار چنین جایگاه و منزلت دینی، مذهبی و اجتماعی، به سال1333 هجری قمری برابر با 1293 هجری شمسی در شهر تبریز دیده به جهان گشود.
پدرش، حاج میرزا باقر كه مرقدش در مقبره 'عظیمی' های شهر قم است و عمویش میرزا اسدالله قاضی طباطبایی كه از علمای بنام و مقبول العامه تبریز بودند، كار تعلیم و تربیت دینی آیت الله شهید قاضی را بر عهده گرفتند و آن شهید بزرگوار تحصیلات مقدماتی علوم دینی را در مدرسه 'طالبیه' تبریز نزد آن دو فرا گرفت.
شهید آیت الله قاضی طباطبایی در سن 24 سالگی در بحبوحه مبارزات مردم تبریز علیه استبداد رضاشاهی به سال های 1317 و 1318 شمسی به همراه پدرش به تهران تبعید شد.
آن فقید بزرگوار پس از چند ماه توقف در تهران و ری بار دیگر به تبریز مراجعت و دو سال بعد برای تحصیل در حوزه علمیه قم به این شهر عزیمت كرد و از محضر آیات عظام مرحوم ' آیت الله سیدمحمد خوانساری' ، مرحوم 'آیت الله سیدمحمد حجت كوه كمره ای'، مرحوم 'آیت الله صدر'، مرحوم 'آیت الله بروجردی' و مرحوم 'آیت الله گلپایگانی' كسب فیض كرد.
آیت الله شهید قاضی پس از 12 سال حضور در شهر قم، به نجف مشرف شد و نزد علمای برجسته ای همچون مرحوم 'آیت الله حكیم عبدالحسین رشتی'، 'میرزا باقر زنجانی' و ' بجنوردی ' به كسب علوم دینی پرداخت.
وی به سال 1341 شمسی با شروع نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) به علت فعالیت علیه رژیم، توسط ماموران ساواك دستگیر و به زندان قزل قلعه منتقل و سپس به شهرهای بافت، كرمان و در نهایت زنجان و پس از آن به عراق تبعید شد.
آیت الله قاضی پس از یك سال در 1342 شمسی از عراق به تبریز بازگشت و همچون اجداد خود امامت جماعت مسجد مقبره را بر عهده گرفت و به هدایت مردم و روشنگری و تبلیغ اسلام پرداخت و این رسالت عظیم را تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داد.
وی كه به دلیل جایگاه رفیع اش در میان آحاد مردم به خمینی آذربایجان مشهور شده بود، در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به عنوان محور فعالیت های انقلابی تبدیل شد و به دلیل شخصیت ممتاز، بی حاشیه، مدبرانه و اتخاذ مواضع حكیمانه در مواجهه با حوادث مختلف سیاسی و اجتماعی، بیت ایشان محل مراجعه خیل عظیم دوستداران اسلام و انقلاب و علما بود.
تاكید بر ' وحدت و انسجام ' نیروهای انقلابی یكی از ویژگی های بسیار مهم و مرام اصلی آیت الله شهید قاضی طباطبایی بود.
وی، یكی از عالمان روشن بین و ژرف نگری بود كه همیشه بر وحدت اسلامی تاكید داشت و در فرصت های مناسب با رفتار مدبرانه در جهت تحقق بخشیدن هر چه بیشتر وحدت بین مسلمانان جهان می كوشید.
به گزارش ایرنا، یكی از نزدیكان شهید قاضی خاطره ای از ایشان نقل كرده و می گوید: در سال های قبل از انقلاب در عراق هنگام غروب برای ادای نماز مغرب توقف كردیم، وضو گرفتیم و در صحن خانه وسیعی حصیر اندخته خواستیم مشغول نماز شویم. دیدیم عده‌ای از جوانان اهل تسنن آمدند و در چند قدمی ایستادند، فهمیدیم كه می خواهند بدانند كه چطور سجده خواهیم كرد! آیت الله قاضی در موقع سجده پیشانی را بر بالای حصیر گذاشت و سایر رفقا نیز اغلب از وی تبعیت كردند.
بعد از فراغت از نماز چند نفر از آنها جلو آمده از حقیقت سجده بر تربت كربلا كه بعضی از همراهان نماز گذاشته بودند، سئوال كردند، آیت الله قاضی واقع امر را به آنها بیان كرد، بسیار قانع شده و امتنان بجا آوردند و اظهار نمودند كه به ما به گونه دیگر تلقین كرده‌اند.
شهید محراب آیت الله قاضی به لحاظ تالیفات و نویسندگی نیز از جمله مولفان پركاری بود كه در طول عمر بابركت اش با تلاش گسترده و نیتی خالصانه توانست تحقیقات ارزنده‌ای را با بیانی رسا ، قلمی شیوا و نثری استوار به جهان تشیع و فرهنگ اسلامی عرضه بدارد.
ره‌آورد فكری شهید قاضی كه به صورت نوشته به یادگار مانده است، عبارتند از:
1.الاجتهاد والتقلید (عربی ـ خطی)
2.الفوائد (فقهی ـ تاریخی)
3.خاندان عبدالوهاب (فارسی ـ خطی)
4.كتاب فی علم الكلام (عربی ـ خطی)
5.فصل الخطاب فی تحقیق اهل الكتاب (عربی ـ خطی)
6.السعادت فی الاهتمام علی الزیارت (عربی ـ خطی)
7.اجوبه الشبهات الواهیه (فارسی ـ خطی)
8.رسالت فی اثبات وجود الامام علیه السلام فی كل زمان (عربی ـ خطی) ، كه اخیرا' ترجمه فارسی آن در تبریز منتظر شد.
9.سفرنامه بافت (بافت كرمان)، (فارسی ـ خطی)
10.المباحث الاصولیه (عربی ـ خطی)
11.حاشیه بر كتاب رسائل شیخ انصاری
12. حاشیه بر كتاب مكاسب شیخ انصاری
13. حاشیه بر كفایه الاصول آخوند خراسانی
14. تقریرات اصول آیت الله حجت كوه‌كمری
15. تاریخ قضا در اسلام
16. صدقات امیرالمؤمنین و صدیقه طاهره علیهماالسلام
17. حدیقه الصالحین
18. رساله در دلالت آیه تطهیر بر اهل بیت علیهم السلام
19. رساله در اوقات نماز
20. رساله در مباهله
21. رساله فی مسأله الترتّب
22. رساله در نماز جمعه
23. تعلیقات بر كتاب الفردوس الاعلی تألیف علامه شیخ محمدحسین كاشف الغطاء (عربی ـ چاپی)
24.تحقیق درباره روز اربعین حضرت سیدالشهداء علیه السلام (فارسی ـ چاپی)
25.تعلیقات بر كتاب انوار نعمانیه (عربی ـ چاپی)
26.مقدمه و تعلیقه بر تفسیر جوامع الجامع طبرسی (عربی ـ چاپی)
27.تعلیقات بر كتاب اسلام صراط مستقیم (فارسی ـ چاپی)
28.تعلیقات بر كتاب كنز العرفان (عربی ـ خطی)
29.مقدمه بر كتاب صحائف الابرار كاشف الغطاء (عربی ـ چاپی)
30.آثار تاریخی آیت الله العظمی حكیم (فارسی ـ چاپی)
31.مقدمه بر تنقیح الاصولآقا رضا متوفی 1337 شمسی
32. مقدمه بر كتاب مرآت الصلوه
33. پیشگفتار بر علم امام علامه طباطبائی
34. مقدمه بر كتاب معجزه و شرایط آن
35. مقدمه بر كتاب جنه المأوی (عربی ـ چاپی)
36.پاورقی بر تعلیقات بر كتاب اللوامع الالهیه فی المباحث الكلامیه (عربی ـ چاپی)
37.مقدمه بر انیس الموحدین نراقی (فارسی ـ چاپی)
38.تحقیق در ارث زن از دارائی شوهر (فارسی ـ چاپی)
39.علم امام علیه السلام (فارسی ـ چاپی)
40.مقدمه بر العقائد والوثنیّه فی الدیانه النصرانیه (عربی ـ چاپی)
41.ترجمه مسائل قندهاریه (از عربی به فارسی)
42.مقدمه بر تاریخ ابن ابی الثلج بلخی (عربی ـ خطی)
43.مقالات متعدد چاپ شده در مجلات عربی چاپ صیدا(لبنان)
شهید قاضی طباطبایی به عنوان نخستین شهید محراب تاریخ انقلاب اسلامی دهم آبان 1358 شمسی، مصادف با عید قربان پس از اقامه نماز مغرب و عشاء در مسجد شعبان تبریز و هنگام مراجعت به منزل توسط منافقین كوردل مورد اصابت گلوله قرار گرفت و به فیض شهادت نائل شد.
گزارش از: سیدیحیی مرتضائی** انتشاردهنده: محمد عزیزی راد
3038/518
تبریز- ایرنا- فردا دهم آبان مصادف با سالروز شهادت آیت الله محمدعلی قاضی طباطبائی(ره)، اولین شهید محراب تاریخ جمهوری اسلامی ایران است؛ شهیدی از سلاله پاك سادات طباطبایی تبریز كه قدمت 350 ساله امامت جماعت مسجد مقبره، گواهی زنده از اصالت و مقبولیت این خاندان عالی مقام در آذربایجان است.