کارخانه ریسباف که سالهاست برای تبدیل به موزه اصفهان بلاتکلیف مانده، نه تنها شرایط حفاظتی خوبی ندارد بلکه در این روزهای بارانی بیشتر در معرض فرسایش و آسیب قرار گرفته است. ریسباف در کشاکش مالکیت وزارتخانه راه و شهرسازی و بانک ملی، در معرض فرسودگی و فرسایش معلوم نیست مسئولیت حفاظت آن بر عهده کدام نهاد است و در این میان این اثر ثبت ملی به حال خود رها شده ودر معرض آسیب های جدی قرار گرفته.
میراث فرهنگی اما می‌گوید کارخانه ریسباف در اختیار آنها نیست و اقدامات لازم برای حفاظت از این اثر ثبت شده بر عهده مالک است. همه اینها در حالی ست که نظارت بر چگونگی حفاظت و کیفیت آن بر عهده این نهاد است و باید به بانک ملی یا وزارتخانه راه و شهرسازی در این رابطه اخطار جدی بدهد.
سقف‌های فروریخته ریسباف و شرایط نامطلوب این اثر در روزهای بارانی گذشته، نشان از بلاتکلیفی این میراث صنعتی اصفهان دارد. اثری که بارها و بارها مسئولان اصفهان بر اهمیت آن تاکید کرده‌اند و در دوره‌های مدیریتی‌شان از شعارها و برنامه‌هایی برای حفاظت و احیا آن گفته‌اند؛ برنامه هایی که از دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد تاکنون و بر کرسی نشستن شهرداران و مدیران گوناگون هیچ گاه عملی نشد و حتی مالکیت آن هم در کلاف سردرگمی باقی ماند که آسیب‌های ناشی از عدم حفاظت درست و درمان هم از همین رهگذر است.
واکنش میراث فرهنگی اصفهان در مقام ناظر
فریدون الهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان درباره وضعیت حفاظتی و شرایط نامطلوب این اثر تاریخی و صنعتی اصفهان می‌گوید طبق برنامه ششم توسعه دستگاه‌های اجرایی و دولتی‌ای که بناهای تاریخی را در اختیار دارند مکلف به حفاظت از آنها هستند و این‌گونه نیست که چون برخی از این آثار ثبت ملی هستند میراث فرهنگی مسئولیت حفاظت آنها را هم داشته باشد!
این مسوول میراث فرهنگی اصفهان به ایرنا گفت: این ماجر می‌تواند پیگری حقوقی داشته باشد و میراث فرهنگی می‌تواند در این رابطه و بحث‌های حفاظتی موضوع را به نهادهای مربوطه منعکس کند و اخطار بدهد.
وی هم‌چنین اضافه کرد: ریسباف در فهرست آثار ملی قرار دارد و وظیفه ما این است که از مداخله ساختاری که خلاف قوانین آثار ملی است جلوگیر کنیم و نکته دیگر اینکه کاربری‌های آینده‌ای که در آن تعریف می‌شود باید با هماهنگی میراث فرهنگی باشد.
ریسباف در کلاف سردرگم نقل و انتقال
بعد از پرداخت بخشی از هزینه‌ها و انجام معاملاتی، بنا بود کارخانه ریسباف در تملک وزارت راه و شهرسازی قرار گیرد و حتی شورای سیاست‌گذاری و راهبردی با عضویت وزارتخانه راه و شهرسازی، معاونت میراث فرهنگی، مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی ایران، دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری،استانداری اصفهان و شهرداری تشکیل شد. مسابقه طراحی و بازآفرینی و اعلام برندههای آن حاصل برنامه ریزی‌های این شورا بود که در تیرماه ۹۷ انجام شد.
همه اینها در حالی است که این اثر تاریخی در گام اول نیازمند طرح‌های فوری مرمتی است و در گام بعدی فراتر از این فراخوان شورای راهبردی، نیاز به برنامه‌ریزی های جدی‌تر با مطالعات دقیق‌تر و علمی‌تر درباره احیا و بازآفرینی در سطح ملی و بین الملی است. در زمان حاضر اما تملک ریسباف در کش و قوس نقل و انتقال، مطابق معمول دچار سردرگمی و آسیب‌های ناشی از نبود حفاظت درست و درمان است.
ریسباف در انحصار آپارتمان‌های برافراشته
ریسباف در سال ۸۱ ثبت ملی شده است. گرچه در سالهای اخیر با عنوان احیا کارخانه ریسباف در غالب موزه و کارخانه نوآوری در لابه‌لای سخنان مدیران شهری و دولتی بر سر زبان‌ها و سوژه رسانه‌ها بوده اما در این سال‌ها حفاظت این اثر ملی با چالش جدی روبه رو بوده و در دل یکی از بهترین محورهای شهری اصفهان یعنی چهارباغ بالا متروک مانده است.
این در حالی ست که بر خلاف قانون در فاصله پنج متری این میراث صنعتی آپارتمان‌های بلند و گران‌قیمت برافراشته شده و کارخانه صنایع پشم در آن سوی خیابان چهارباغ به دلیل فرسودگی ، کماکان کوچک و کوچک‌تر شده و تنها به سردر و عمارتی از آن اکتفا شده است. کارخانه ریسباف با این وضعیت بی‌دفاع و شرایط نامطلوب حفاظت شاید در انتظار سرنوشتی باشد که بر سر کارخانه صنایع پشم آمد؛ فرسایش و ویرانی و عاقبت هم تخریب و کوچک شدن این اثر ملی در جوار مجتمع های تجاری نونوار و آپارتمان‌های بلند.
پاسخگوی حفاظت ریسباف کیست؟!
سوالات جدی اما اینها هستند؛ چرا بانک ملی و سهامداران، به عنوان مالک در حفاظت این اثر تعلل کرده‌اند؟!چرا میراث فرهنگی اصفهان به عنوان ناظر اصلی پیگیر جدی حفاظت و مراقبت از این اثر ثبت ملی نبوده است؟! دلیل این بی‌توجهی‌ها و اینکه این میراث صنعتی این‌گونه به حال خود رها شده تا بخش‌های از آن در مجاورت گذرها بر سر هم آوار بشود چیست؟! و چرا تکلیف تملک این کارخانه از سوی بانک ملی و وزرت راه و شهرسازی مشخص نمی‌شود تا وضعیت حفاظت، مرمت و احیا آن مشمول پروسه زمانی طولانی‌تری نشود؟! پاسخگوی اصلی اما کدام نهاد است؟ بانک ملی که می‌گوید در حال واگذاری ریسباف است یا وزارت راه وشهرسازی که می‌گوید هنوز این کارخانه در تملک بانک ملی است؟ و یا میراث فرهنگی که به کل می‌گوید هیچ کجای این ماجرا نیست و در قامت ناظر مسئولیتش را نادیده می‌گیرد؟!
تبدیل موزه ریسباف به موزه منطقه‌ای مصوبه هیات دولت را داشت. این ماجرا بر می‌گردد به سال ۹۰ و دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد. براین اساس مقرر بود ریسباف توسط میراث فرهنگی تملک شود اما بانک ملی مدعی شد این اثر در تملک او و سهامداران است و دولت باید حقوق همه مالکان را پرداخت کند. اما همین ۲ سال پیش بود که وزارت راه و شهرسازی پا به میدان گذاشت تا ریسباف را خریداری کند. عاقبت اما باز پاره‌ای از اختلافات سد راه و باعث شد ریسباف همچنان در تملک بانک بماند و وضعیت حفاظتش نامشخص بماند.
مدیرکل اداره راه و شهرسازی اصفهان در این رابطه به ایرنا گفت: ریسباف در اختیار راه و شهرسازی استان نیست. کارخانه را شرکت بازآفرینی وابسته به وزارت راه و شهرسازی خریده اما در حقیقت الان هم تحویل وزارتخانه نشده و همچنان در تملک بانک ملی است.
به گفته علیرضا قاری‌قرآن گویا در قرارداد، یکسری بحث‌های مالی بین شرکت بازآفرینی و بانک ملی تعیین تکلیف نشده و به همین جهت پروژه هنوز تحویل شرکت بازآفرینی هم نشده است. بدین‌جهت این مقام استانی وزارت راه و شهرسازی می‌گوید هر بحثی پیرامون حفاظت بر عهده بانک ملی است.
ریسباف در گیرودار اختلاف نظرها و اختلافات مالی
لیلا پهلوان زاده کارشناس مرمت بناهای تاریخی است. او بیشتر از یک دهه بر روی میراث صنعتی اصفهان کار کرده و از منظر کارشناسی از نزدیک پیگیر ماجرای ریسباف در سالهای گذشته بوده است. وی با اشاره به وضعیت نابسامان کارخانه ریسباف به ایرنا گفت: بعد از بازدید عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در سال۹۷، باز اختلافات جدیدی مابین بانک ملی و وزارت راه و شهرسازی مبنی بر پرداخت نشدن برخی هزینه‌ها شکل گرفت.
این کارشناس هم‌چنین یادآور شد: البته دیدگاه‌هایی که در آن زمان وزارت راه و شهرسازی در مورد بناهای تاریخی داشت دیگر حاکم نیست در زمان حاضر آنها معتقدند بناهای تاریخی به وزارتخانه راه و شهرسازی ارتباطی نداشته و این کار مربوط به وزارت میراث فرهنگی است.
بنابراین آن‌طور که پهلوان‌زاده می‌گوید وزارت راه و شهرسازی به کل تملک این میراث صنعتی و احیا آن را خارج از مسئولیت‌های خود می‌داند و از اهدافی که در این رابطه داشته به تعبیری عقب‌نشینی کرده است. دلسردی و اعتقاد نداشتن مسئولان این نهاد به احیا و نگهداری این اثر در چهارچوب وظایف‌شان حالا ماجرای ریسباف و حفاظتش را پیچیده‌تر می‌کند. این در حالی ست که بیشتر هزینه‌های خرید این اثر به بانک ملی پرداخت شده اما رسما به تملک این وزرتخانه در نیامده است.
ریسباف از یک سو بین بانک ملی و سهامداران و از سوی دیگر وزارت راه و شهرسازی معطل رسیدگی و حفاظت مانده است. وضعیت بی‌دفاع کارخانه در مقابل نزولات جوی باعث شده تا در این روزهای بارانی اصفهان، سقف ها بیشتر ریزش کرده و این بنا در معرض آسیب‌های بیشتر باشد.
پهلوان‌زاده در این‌باره به ایرنا گفت: خیلی از سقف‌های ریسباف متزلزل بوده‌اند و بارندگی‌ها می‌توانست ریزش آنها را بیشتر تشدید کند. این کارخانه یک حسن بزرگ دارد و آن این است که همچنان دیواره‌های اصلی سالن‌های کارگاهی محکم هستند اما در عین حال هر زمانی که بنا باشد این ساختمان مرمت شود باید تمامی سقف‌ها تعویض شوند.
این پژوهشگر میراث صنعتی از نیت‌های نه چندان مطلوبی پرده بر می‌دارد که شاید فاتحه این کارخانه بزرگ را می‌خواند؛ اتفاقی که برای کارخانه صنایع پشم در آن سوی چهارباغ افتاد و بخش‌های زیادی از این کارخانه تخریب و تنها به عمارت میانی و سردر آن اکتفا شد.
ریسباف و تخلف‌های آشکار شهرداری و میراث فرهنگی
نویسنده کتاب "میراث معماری صنعتی معاصر ایران" با بیان اینکه مجوز ساخت آپارتمان‌های بلند خیابان هفت دست در فاصله پنج متری از کارخانه ریسباف که جز آثار ملی ست تخلف آشکار شهرداری و میراث فرهنگی اصفهان است افزود: عقب نشینی‌ها را باید به زمین کارخانه شهرضای جدید که آپارتمان‌ها در آن ساخته شده می‌دادند اما حیف‌شان آمد حتی۲ متر عقب نشینی بدهند. حالا آپارتمان‌های بلند هشت طبقه در یک گذر تنگ ساخته و تبدیل به یک معضل شده است.
این کارشناس و استاد دانشگاه در ادامه گفت:حالا به این فکر رسیدند که عقب‌نشینی را باید به کارخانه ریسباف بدهند و انبارهای این ضلع را تخریب کنند؛ کاری که اصلا خلاف است و اینکه چطور توانستند در فاصله پنج متری یک اثر ثبت ملی، جواز هفت طبقه بدهند جای تامل دارد.
پهلوان زاده با اشاره به اینکه از سوی شمال کارخانه و در گذر یحیی‌خان هم عقب نشینی‌ها بیشتر عاید کارخانه شده است افزود: هدف سرمایه‌گذاران این است که از سه جا کارخانه را کوچک کنند و با نگهداری یکی دوتا از بناهای آن بگویند کارخانه ریسباف را احیا کرده‌اند.
به عقیده پهلوان زاده مشکل این است که سرمایه‌گذاری که می‌خواهد ریسباف را بخرد باید سرمایه‌گذاری برایش بصرفد اما متاسفانه نمی‌دانند شاید اگر کار علمی و فکر شده انجام بدهند هم می تواند به عنوان یک کار خوب علمی زبانزد دنیا بشوند و هم منافع‌شان تامین شود اما چیزی که اولین بار به ذهن آنها می رسد تخریب است.
این کارشناس افزود: اگر کسی بخواهد این کارخانه را احیا کند باید طوری باشد که یادآور گذشته ریسباف باشد؛ هم کاربری های جدید و هم روح صنعتی‌اش را داشته باشد.
استان اصفهان دارای بیش از ۶۰۰ خانه تاریخی است که بیش از نیمی از آنها در شهر اصفهان قرار دارد.
هفت اثر از آثار تاریخی اصفهان به نام‌های میدان نقش جهان، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع و سه قنات به نام‌های وزوان، مزدآباد و مون به ثبت جهانی رسیده و کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی است.
تاکنون بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی این استان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی رسیده است.
نظر شما