کاهش قیمت برنج مازندران؛ دلالی یا خوش‌بینی

به گزارش خبرنگار ایرنا، کشاورزان شالیکار مازندران هنگام برداشت شالی در سال گذشته هر کیلوگرم برنج طارم هاشمی به عنوان کیفی ترین محصول شالیزارهای استان را به قیمت حداکثر ۱۲ هزار تومان به فروش رساندند و این مبلغ تقریباً تا اواخر ماه بهمن و اوایل ماه اسفند پایدار مانده بود تا نشان دهد که بازار برنج همانند سه سال گذشته مسیر قیمتی پایدار و بدون نوسان را طی می‌کند.

افزایش هزینه‌های کشت و کار از دستمزد نشاءکار گرفته تا نهاده‌های کشاورزی این امید را در دل کشاورزان مازنی زنده نگه داشته بود که در سال زراعی جاری دسترنجشان را با قیمت مناسب همگام با افزایش هزینه تولید به فروش خواهند رساند ولی این امید چندان دوام نیاورد. ورود دلالان و واسطه‌ها در بازار خالی از برنج مازندران از ماه اسفند به بعد قیمت هر کیلوگرم برنج کیفی را به ۲۲ هزار تومان رساند تا مصرف کنندگان هم برای خرید برنج با این قیمت بیشتر ترغیب شوند.

البته افزایش قیمت ناگهانی در بازار پردلال برنج مازندران این توقع را هم برای کشاورزان ایجاد کرده بود که امسال با فروش محصولشان به قیمت مناسب نه تنها افزایش هزینه تولیدشان جبران می‌شود، بلکه سال پررونقی را هم با توجه به بارندگی‌های مناسب و قیمت مناسب‌تر تجربه خواهند کرد.

خوش بینی کشاورزان ظاهراً چندان دوام نداشته است و اکنون در آستانه برداشت محصول قیمت برنج طارم هاشمی و به پیروی از آن سایر ارقام بشدت کاهش یافته و این نگرانی را ایجاد کرده است که ممکن است همزمان با آغاز برداشت و ورود برنج جدید به بازار شاهد کاهش بیشتر قیمت باشند تا جایی که حتی افزایش هزینه تولیدشان هم جبران نشود.

ساز و کار بازار برنج

نگرانی کشاورزان برنج کار مازندران تا حدود زیادی با توجه به ساز و کار بازار برنج استان قابل درک و بجاست. بر اساس فرمول بنیادی علم اقتصاد، قیمت هر محصول تابع عرضه و تقاضاست و طبیعی است که افزایش عرضه هر محصول در بازار به طور طبیعی سبب کاهش قیمت آن می‌شود و برنج مازندران هم نه تنها تابع این فرمول اقتصادی است، بلکه به تجربه نیز ثابت شده است همزمان با برداشت محصول قیمت برنج کاهش می‌یابد.

بررسی‌های میدانی خبرنگار ایرنا از شالیکوبی ها و فروشگاه‌های مخصوص عرضه برنج سفید در مازندران نشان می‌دهد که هنوز برنج نوبرانه امسال وارد بازار نشده است، اما روند کاهشی قیمت که از یک هفته پیش فراگیر شده همچنان ادامه دارد و این نگرانی را در کشاورزان تقویت کرده که ممکنن است حتی به قیمت پارسال هم نتوانند محصولشان را به فروش برسانند.

طارم محلی و هاشمی که دو رقم از بهترین برنج مازندران و ایران محسوب می‌شوند تا هفته پیش در هر کیلوگرم تا ۲۳ هزار تومان خرید و فروش می‌شد ولی امروز شنبه ۲۲ تیر ماه که خبرنگار ایرنا از بازار برنج در شهرهای مختلف از جمله فروشگاه‌های برنج ساری دیدن کرد، متوجه شد که قیمت هر کیلوگرم برنج طارم محلی بین ۱۵ تا ۱۷ هزار تومان متغیر است و حتی با چانه زنی مشمول تخفیف هم می‌شود.

طبق جدول زمانی کشت و کار برنج در مازندران، برداشت شالی در این استان ابتدا از حوزه آبریز ۱۱۰ هزار هکتاری هراز در شهرستان‌های فریدونکنار، بابلسر، محمودآباد، آمل و بابل آغاز می‌شود و مشاهدات عینی خبرنگار ایرنا هم نشان می‌دهد که برداشت محصول در بعضی از قطعات این منطقه به صورت غیررسمی و نوبرانه از دو روز پیش شروع شده است.

مسئولان جهاد کشاورزی استان پیش بینی می‌کنند به دلیل افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی و هزینه کارگری قیمت برنج امسال به نسبت سال گذشته باید افزایش قابل توجهی داشته باشد. امسال قیمت نهاده‌های کشاورزی از جمله بذر گواهی شده، کود و سم، قطعات یدکی ماشین‌های کشاورزی و کارمزد آنها برای شخم و شیار و آب تخت کردن از ۲۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش یافته است ضمن اینکه دستمزد کارگران نشاء کار هم با افزایش دستکم ۱۲۰ درصدی همراه بود و ممکن است در هنگام برداشت و برای دروی دستی میزان افزایش تا دو برابر پارسال برسد.

توقع افزایش قیمت و پیگیری جهاد کشاورزی
شماری از شالیکاران مناطق مرکزی استان مازندران که آماده برداشت محصول خود شدند، در بازدیدهایی که خبرنگار ایرنا اواخر هفته گذشته از مزارعشان داشت، خواستار مداخله جدی مسئولان و دستگاه‌های ذیربط برای حمایت از خود شدند و تاکید کردند که اگر روند کاهشی قیمت برنج همچنان ادامه یابد، کشت و کار برنج در سال آینده ضربه اساسی خواهد دید.

یکی از راهکارهای پیشنهادی این کشاورزان برای قطع دست دلالان و جلوگیری از جولان دلالان، اعلام قیمت توافقی ارقام محلی برنج بود تا کف قیمت این محصول در بازار مشخص و دست واسطه‌ها و سودجویان از بازار برنج در تعیین قیمت کوتاه شود.

تعیین قیمت توافقی برای برنج کیفی مازندران مسبوق به سابقه است و آخرین بار سال گذشته دولت برای این محصول خرید توافقی با قیمت مشخص اعلام کرد و خرید تضمینی را هم برای ارقام پرمحصول به اجرا گذاشته بود.

یک کشاورز شالیکار از بخش لاله آباد بابل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: امسال برای یک روز کار نشاءکاری به هر کارگر مرد دستمزد ۲۲۰ هزار تومانی پرداخت کردم ضمن اینکه سایر هزینه‌های تولید هم افزایش قابل توجهی نسبت به سال پیش داشت.

احمد لاسمی افزود: اگرچه امسال کم آبی و خشکسالی در زمان شخم و شیار نبوده است، اما قیمت نهاده‌های کشاورزی از جمله انواع سموم و کودهای شیمیایی، پلاستیک، استفاده از تیلر و تراکتور و بویژه دستمزد کارگری هزینه تولید را دوچندان کرد و انتظار ما هم این بود که برنج را با قیمت مناسب خواهیم فروخت و این هزینه‌ها جبران خواهد شد.

وی با بیان اینکه برنج سفید تا هفته پیش در بازار مازندران تا ۲۳ هزار تومان در هر کیلوگرم خرید و فروش شد در حالی که هیچ نفعی از این افزایش به کشاورز نرسیده است، گفت: شاید باور نکنید ولی کشاورزانی که اندکی برنج اضافه‌تر از میزان مصرف خود داشتند در همان زمانی که در بازار تا ۲۳ هزار تومان به فروش می‌رفت، به خریداران مصرف کننده به قیمت ۱۵ هزار تومان و گاهی حتی به قیمت سال پیش فروختند چون ما کشاورزان اعتقاد داریم روزی رسان خداست و نباید برنجی را که پارسال تولید کردیم سودجویان به قیمت دلالی بازار به مصرف کننده بفروشیم.

این کشاورز توضیح داد: البته میزان برنجی که از ماه بهمن به بعد در اختیار کشاورزان می‌ماند بسیار ناچیز و از مصرفی خودشان است و عمدتاً هم خریداران افراد آشنا و دوست و فامیل هستند یا از طریق اینها به کشاورز معرفی می‌شوند در نتیجه کشاورز به خودش اجازه سودجویی نمی‌دهد.

لاسمی گفت: برنجی که کشاورز مازندرانی پارسال به قیمت حدود ۱۲ هزار تومان فروخت و امسال به قیمت ۲۳ هزار تومان به دست مصرف کننده رسید، یعنی افزایش حدود ۱۰۰ درصدی در حالی که یک ریال از این افزایش قیمت به جیب کشاورز نرفته است و این موضوعی است که ما خواستار توجه جدی مسئولان به آن هستیم.

تعجیل در اتخاذ تصمیم

این کشاورز بابلی که گفته است تا سه روز دیگر برداشت شالی را از سطح حدود یک هکتار از شالیزاریش آغاز می‌کند، افزود: یکی از مسائلی که مسئولان باید توجه داشته باشند این است که کشاورز برنجکار با توجه به نیاز شدیدش به نقدینگی، نیازمند این است که قبل از برداشت شالی تکلیفش مشخص باشد و اگر قرار است دولت حمایتی کند و ساز و کاری اندیشیده شود، باید قبل از این مرحله باشد چون به محض برداشت برنج مجبور است محصولش را بفروشد تا بتواند هزینه زندگی و کشت و کارهای دیگرش را تأمین کند.

ذبیح الله صالحی یک کشاورز شالیکار دیگر از روستای کاشی محله شهرستان آمل هم گفت: مسئولان با اعلام قیمت توافقی، به عنوان قیمت پایه کارشناسی برنج طارم محلی حفظ زمین‌های شالیزاری مازندران را تداوم می‌بخشند.

وی افزود: هزینه تولید امسال در برخی از نهاده‌ها کشاورزی مانند سموم و همچنین دستمزد نشاکاری دو برابر پارسال بوده و این گرانی هم حسابی جیب کشاورزان برنجکار را خالی کرده است و آنها بشدت نیازمند فروش محصولشان هستند تا زندگیشان جان تازه بگیرند.

این کشاورز توضیح داد: اگر چه با روی کار آمدن دکتر روحانی به عنوان رئیس جمهوری از سال ۹۳ تا سال گذشته شاهد ثبات بازار برنج در زمان برداشت بوده‌ایم، اما همه می‌دانند که از اواخر مرداد سال پیش تا کنون قیمت همه محصولات و کالاها افزایش قابل توجهی پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه وضعیت کشت و کار و تولید و بازار برنج برای شالیکاران شمال در چهار سال اخیر با برخی از تصمیم‌های دولتمردان از جمله ممنوعیت واردات و توزیع برنج خارجی در زمان برداشت، خرید تضمینی و توافقی و مکانیزاسیون رضایبخش بوده است، تصریح کرد: دولتمردان امسال باید به جدیت و سرعت بیشتری وارد تنظیم بازار برنج شوند.

صالحی گفت: کارشناسان و دست اندرکاران بخش زراعت کشاورزی در یک محاسبه ساده می‌توانند افزایش هزینه تولید برنج امسال را با بالا رفتن دیگر کالاها بسنجند، پس توقع داریم دولت با جدیت هر چه زودتر وارد تنظیم بازار برنج شود و بهترین راهکار هم برای برنج کیفی مانند طارم محلی و هاشمی اعلام نرخ خرید توافقی است که می‌تواند نرخ پایه قرار گیرد.

یکی از آگاهان به بازار برنج مازندران هم به خبرنگار ایرنا گفت که فروش کمتر از ۱۷ هزار تومان برنج در سال جاری برای شالیکاران مقرون به صرفه نیست و اگر دولت در تنظیم بازار وارد نشود، شالیکاران در ادامه کشت و کار سرخورده می‌شوند.

احمد قربانی که دارای شالیکوبی در شهرستان بابل است، افزود: برنجی را که سال گذشته کشاورزان ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان فروخته بودند، تا هفته پیش با دلال بازی و جولان سودجویان در بازار به ۲۲ تا ۲۳ هزار تومان رسید ولی امروز در بازار زیر ۱۶ هزار تومان کاهش یافته و همچنان هم روند کاهشی ادامه دارد.

وی با تاکید بر اینکه کشاورزان برنجکار پس از برداشت محصولشان نیازمند نقدینگی هستند و از این ناحیه ضربه پذیر تلقی می‌شوند، گفت: متأسفانه همواره دلالان و سودجویان از همین ضعف کشاورزان برنجکار سواستفاده می‌کنند و بازار را در دست می‌گیرند و دولت هم طی چند سال گذشته موفق شد با اتخاذ راهکارهای مناسب بازار برنج را بر روی دلالان ببندد ولی امسال اگر تصمیم جدی اتخاذ نشود بار دیگر به دوران دلسردی و خون دل خوردن کشاورزان برنجکار بر خواهیم گشت.

این کارشناس بازار برنج مازندران پیشنهاد داد: اگر دولت نرخ خرید توافقی را برای رقم برنج طارم محلی مثلاً ۱۶ هزار تومان اعلام کند، دیگر دلالان قادر به سواستفاده از نیاز کشاورزان نخواهند بود و کشاورزان هم دسترنج یکساله اشان را به اجبار در اختیار سودجویان قرار نخواهند داد.

خرید توافقی، بزرگترین کمک دولت

از آنجایی که رویکرد شورای اقتصادی برای خرید تضمینی، حمایت از کشاورزان برای خودکفایی محصولات استراتژیک است و خرید تضمینی برنج فقط برای ارقام پرمحصول بوده است، اما با توجه به اینکه کشت ارقام محلی کم محصول طی یک دهه اخیر به دلایل مختلف از جمله کمبود آب و خشکسالی در مازندران گسترش یافته، نیاز به اتخاذ تصمیم برای خرید توافقی دارد، کاری که سال گذشته نیز انجام شد اگر چه به خاطر وضعیت مناسب بازار برنج تقریباً هیچ مراجعه کننده‌ای برای فروش توافقی وجود نداشت.

ارقام محلی و کم محصول برنج نیاز به آب کمتری دارد و در بازه زمانی کمتری به ثمر می‌نشیند در حالی که برنج ارقام پرمحصول علاوه بر نیاز به آب بیشتر، دارای بازه زمانی طولانی‌تری از کاشت تا برداشت است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بر لزوم اتخاذ تصمیم فوری برای اعلام قیمت خرید توافقی برنج ارقام محلی از سوی دولت تاکید و از آن به عنوان کمک بزرگ به شالیکاران شمال یاد کرد.

عزیزالله شهیدی فر گفت: در آستانه برداشت شالی قرار داریم و توقع کشاورزان در اعلام خرید توافقی نیز به جا است، بخصوص اینکه امسال قیمت نهاده‌های کشاورزی از جمله پلاستیک، بذر، دستمزد کارگر، تولید بوته از بانک نشاء، دستمزد تراکتور، تعمیرات و قطعات یدکی بالا رفته است.

وی توضیح داد: انتظار داریم تا قیمت برنج امسال حداقل تا ۱۶ هزار تومان در هر کیلو گرم از کشاورز خریداری شود و همه هم می‌دانیم که این قیمت نسبت به دیگر کالاهای اساسی بسیار کم است ولی برنجکاری با کمتر از قیمت اعلام شده به صرفه نخواهد بود.

شهیدی فر گفت: سیاست دولت تدبیر و امید در ممنوعیت واردات برنج خارجی به بازار همزمان با برداشت و منطقی و واقعی کردن مقدار مورد نیاز برنج برای واردات و حمایت ویژه از برنجکاری در ۲ استان مازندران و گیلان سبب شد تا شالیکاران استان‌های شمالی در چهار سال گذشته از وضعیت بازار برنج راضی باشند.
وی تاکید کرد: اگرچه برنج محلی طارم صدری، هاشمی و دم سیاه به عنوان رقم‌های کم محصول کیفی زبانزد مردم کشور است و استقبال برای تولید و خرید این ارقام همواره وجود دارد، اما برای اینکه کشاورز از قیمت منطقی برای فروش محصول خود سودی مقرن به صرفه به نسبت هزینه تولید و نرخ تورم ببرد، نیاز است تا دولت قیمت توافقی را برای تعیین کف قیمت اعلام کند.

رئیس جهاد کشاورزی مازندران گفت: عرضه برنج محلی مازندران تا ۲۲ هزار تومان بازی دلالان و واسطه بوده و به هیچ عنوان کشاورز از این سود بهره‌ای نبرده است، و اکنون که قیمت در بازار کاهش محسوسی یافته است، فقط بازی واسطه‌ها است.

این مسئول جهاد کشاورزی مازندران ابراز نگرانی کرد که اگر شالیکار نتواند محصول خود را کمتر از ۱۶ هزار تومان به فروش برساند، دچار ضرر و زیان شده و سال آینده ممکن است کشت این محصول راهبری آسیب ببیند.

روند کشت برنج در مازندران از اواسط اسفند هر سال با خیساندن بذر و خزانه گیری آغاز می‌شود و با انجام نشاء از اواسط فروردین، از نیمه دوم تیرماه به مرحله برداشت می‌رسد. طبق آمار امسال حدود ۲۱۵ هزار هکتار اراضی شالیزاری مازندران زیر کشت برنج رفته است که تولید یک میلیون و ۵۰ هزار تن برنج سفید پیش بی ین شده است.

مازندران ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور را تامین می‌کند.

۶۹۹۰/‏۱۶۵۴