اربعین در گذر زمان

اربعین در شکل امروزی و میلیونی آن به زمان سقوط صدام در سال ۲۰۰۳ میلادی یعنی ۱۶ سال قبل باز می گردد که با ایجاد فضای باز ناشی از سقوط حزب بعث و ظلم هایی که در ۴۰ سال دیکتاتوری بر مردم عراق روا داشت ، در این سال باردیگر مسلمانان و شیفتگان اهل بیت (ع) به صورت محدود پیاده روی اربعین را احیا کرده و رفته رفته با استقبال قابل توجهی مواجه شد، اما کمتر کسی باور داشت که کمتر از یک دهه این آئین با حضور میلیون ها عراقی و شیعه برگزار شود و اکنون به ۲۰ میلیون زایر از سراسر جهان رسیده است که فقط سه میلیون نفر از آنان را ایرانیان تشکیل می دهند.

اقدامات و سیاست های ضد مذهبی حاکمان بعثی عراق در طول حاکمیت مستبدانه خود در این کشور موجب شده بود تا یکی از برنامه های آنان در همین ارتباط ممانعت از انجام راهپیمایی اربعین از شهرهای مختلف عراق به سمت کربلای معلا باشد .

با این وجود مردم عراق به خاطر عشق و علاقه ای که به اهل بیت (ع) داشتند هیچگاه این شعار اسلامی را فراموش نکردند و با وجود برخی برخوردهای خشن و مستبدانه به صورت های مختلف از جمله حرکت در ساحل رود فرات و از میان نخلستان ها که امروز به طریق العلما معروف است، به این راهپیمایی هر چند به صورت محدود و متفرق، ادامه دادند  و هرگز آن را ترک نکردند.

در داخل کربلا نیز اهل این شهر در این ایام به خاطر جلوگیری از برخوردهای بعثی ها درب خانه های خود را به روی زائران اربعین باز می گذاشتند  تا آنان بدون پرسش برای پذیرایی وارد شده و در صورت هرسوالی نیز از سوی ماموران به عنوان میهمان و بستگان معرفی می شدند.

در واقع می توان گفت راهپیمایی اربعین همواره در طول تاریخ و به خصوص دوران حاکمیت بعثی ها در عراق به منزله راه و وسیله ای برای اعلام و ابراز انزجار از ظلم و جور آنان بوده است و به همین خاطر نیز با روش های مختلف همواره انجام شده است ولی هیچگاه ترک نشده است.

چنین برخوردهایی مختص تاریخ معاصر و رژیم بعثی صدام نیست بلکه در طول تاریخ می توان مشابه آن را در دوران بنی عباس و بنی امیه نیز در عراق شاهد بود که با برگزار کنندگان راهپیمایی اربعین برخوردهای مشابهی را داشته اند. به گفته برخی پژوهشگران، راهپیمایی روز اربعین از زمان امامان شیعه در بین شیعیان رایج بوده‌ است.

 آیت الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی اولین امام جمعه تبریز بعد از انقلاب و از مبارزان انقلاب در دوران پهلوی در این ارتباط معتقد است که راهپیمایی اربعین سنت و رفتار مداومِ شیعیان از زمان ائمه بوده و آنان در زمان بنی ‌امیه و بنی ‌عباس نیز به این حرکت پایبند بوده‌اند.

به طور کلی با توجه به نقش و جایگاه قیام عاشورا و تاثیر آن در حرکت های اسلامی بعد از سال ۶۱ هجری قمری در هر جا که سخن از اربعین است بی شک اذهان متوجه اربعین امام حسین (ع) و چهلمین روز شهادت ایشان یعنی ۲۰ صفر می شود.

 تاریخچه و اولین برنامه ویژه اربعین نیز در این روز به همین سال ( ۶۱ هجری قمری) و بازگشت اسرای کربلا به محل شهادت امام حسین (ع) و زیارت جابر بن انصاری از صحابه پیامبر (ص) در اولین چهلم شهدای کربلا باز می گردد و بعد از آن نیز امامان معصوم (ع) و شیعیان همه ساله برای زنده نگه داشتن این سنت همواره با برپایی عزاداری و مراسم مشابه تلاش های زیادی را برای احیای آن انجام داده اند و حتی یکی از پنج نشان افراد مومن نیز زیارت اربعین ذکر شده است که برای اولین بار از سوی جابر انصاری خوانده شد.

در دوران حکومت‌ های شیعی مانند آل‌ بویه و صفویه نیز به سنت حسنه راهپیمایی با پای پیاده برای زیارت ائمه (ع) در عراق و امام رضا (ع) در ایران اهمیت و سعی در تبلیغ آن بین شیعیان شد.

شاه عباس صفوی و علمای بزرگ عصر وی همچون مرحوم شیخ بهایی، برای رواج فرهنگ زیارت در بین مردم، در سال ۱۰۰۹ هجری قمری از اصفهان عزم مشهد کرده و با پای پیاده به زیارت امام علی بن موسی‌الرضا (ع) رفت.

بعدها سنت حسنه پیاده روی در روز اربعین از سوی علما و شخصیت های مذهبی مختلفی در طول تاریخ تا امروز تکرار شده است که در این میان می توان از افراد برجسته ای چون شیخ انصاری ، شیخ میرزا حسین نوری ، آیت الله سید محمود شاهرودی ، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی و آیت الله ناصر مکارم شیرازی در زمان طلبگی و تحصیل در حوزه نجف تکرار شد و اکنون نیز شمار زیادی از شخصیت های دینی و مذهبی در راهپیمایی عظیم و میلیونی اربعین در بین جمعیت به چشم می خورند که همگی بر اساس احادیث ، سخنان و تاکید ائمه (ع) انجام می شود حتی آیت ‌الله سید محمد باقر صدر در دوره‌ای پیاده‌روی به کربلا را واجب اعلام کرده بود.

امام صادق(ع) ششمین پیشوای شیعیان جهان درباره ثواب زیارت امام حسین (ع) با پای پیاده می ‌فرماید : کسی که با پای پیاده به زیارت امام حسین(ع) برود، خداوند به هر قدمی که برمی‏ دارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو می‏ فرماید و یک درجه مرتبه‏ایش را بالا می‏ برد، وقتی به زیارت رفت، حق تعالی دو فرشته را موکل او می‏‌فرماید که آنچه خیر از دهان او خارج می‌شود را نوشته و آنچه شر و بد است را ننویسند.

البته در این میان باید یادآور شد که راهپیمایی اربعین در سال های اخیر مختص به پیروان مذهب و یا دین خاصی نیست و به یک گردهمایی برای شیفتگان اهل بیت (ع) و عاشقان ایشان تبدیل شده است تا جایی که می توان از پیروان ادیان و مذاهب الهی و حتی دیگر آیین های موجود در جهان در بین حاضران در راهپیمایی اربعین یافت و برخی از آن به عنوان مقدمه ، مانور و زمینه ای برای ظهور منجی بشریت یاد می کنند .

در سال های اخیر آمار حاضران در راهپیمایی اربعین از اول تا بیستم صفر به حدود ۲۰ میلیون نفر رسیده است و پیش بینی می شود امسال با توجه به افزایش استقبال از این شعار اسلامی آمارها از سال گذشته نیز فراتر رود و جالب این که حضور این همه جمعیت در یک مراسم عظیم بدون هیچ مشکلی برای پذیرایی از آنان و محل استراحت و انواع خدمات به صورت رایگان برگزار می شود و کمترین مشکل در این ارتباط در ایام اربعین وجود دارد و همه از جان و دل و همه دارایی های خود برای میهمانوازی از زایران مایه می گذارند و این خدمت رسانی و خدمت دهی شیعه ، سنی ، مسیحی ، ایزدی و ملیت و قومیت نمی شناسد و عراقی ها در  این صحنه در تمام این سال ها سنگ تمام گذاشته اند و میزبانی شایسته ای از خود به نمایش گذاشتند.