محمد صادق افراسیابی با خبرنگار فرهنگی و هنری ایرنا با اشاره به نقش بی بدیل و تاثیرگذار رسانه ها در بحران ها و حوادث اعم از طبیعی و غیرمترقبه، گفت: یکی از مهمترین مواردی که در مواقع بروز بحران احساس می شود، حضور اهالی رسانه در صحنه و اطلاع رسانی لحظه به لحظه آنها از بحران هاست از این رو نباید نقش و رسالت خطیر رسانه در اینگونه مواقع نادیده گرفته شود.
از سویی بها دادن به رسانه های داخلی و اعتماد و اطمینان به آنها از لحاظ در اختیار قرار دادن اطلاعات کامل و جامعه برای اطلاع رسانی به افکار عمومی به خودی خود می تواند از حجم شایعه پراکنی ها، تفرقه افکنی ها، بروز و ظهور شبهات توسط رسانه های خارجی کاسته و به نوعی نقطه مقابل آنها قرار گیرد.
به گفته وی زمانیکه مردم احساس کنند رسانه های داخلی در متن حوادث حضور داشته و آنچه واقعیت است گزارش و منعکس می کنند؛ نیازی به مراجعه به دیگر مرجع رسانه ای خارجی احساس نمی کنند و هر انچه مورد نیاز خوراک خبری خود می دانند از رسانه های داخلی و خودی تغذیه می کنند.
انواع اخبار در فضای مجازی در مورد کروناویروس
معاون مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به جزئیاتی از موضوع بروز و شیوع بیماری ویروس کرونا در کشور و نقش رسانه های در مدت اخیر، در پاسخ به نقش و ضرورت توجه به ارتقای سواد رسانه‌ای میان مردم، مسئولان و رسانه‌ها در مواجهه با اخبار کرونا اظهار داشت: بخشی از اخباری که این روزها در فضای مجازی میان مردم رد و بدل می شود اخبار جعلی است و هدفی جز تشویش اذهان و افکار عمومی ندارد و امنیت ملی کشور را هدف قرار داده. بخش دیگر اخباری هستند که فارغ از صحت و سقم آنها باعث افزایش نگرانی های عمومی می شوند و تاثیر آن ها بر جامعه تاثیر مطلوبی نیست.
بخشی هم اخباری است که به دلیل منافع تجاری برخی شرکت ها یا گروه ها در فضای مجازی منتشر میشود تا بازار مصرف را به شکلی که هدف‌گذاری کرده اند تحریک کنند و در نهایت باعث بر هم خوردن نظام عرضه و مصرف کالاها می شوند. البته ممکن است انواع دیگری از اخبار و اطلاعات در خصوص موضوع بیماری کورونا به چشم بخورد اما اهم مواردی که به چشم می خورد این سه نوع خبر هستند.
وی تاکید کرد: افزایش سواد رسانه ای و اطلاعاتی مردم باعث می شود اولا جامعه تحت تاثیر اخبار جعلی واقع نشود و راحت تر اخبار جعلی را شناسایی کند. ثانیا اخباری که محتوای آنها باعث اضطراب در جامعه می شود را کنار گذاشته و بر عکس جامعه به سراغ اخباری برود که ماهیت آن ها پیشگیری و مقابله با بیماری کرونا است و یا شیوه های مفیدی را برای گذران اوقات در ایام کرونایی پیشنهاد می دهد. ثالثا مردم به این توانایی می رسند که بتوانند اخباری که ماهیت آن ها تامین منافع تجاری گروهی خاص است را شناسایی کرده و در بازار عرضه و مصرف کالا منطقی تر عمل نمایند.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: بنابراین شیوع ویروس کرونا در جامعه و نحوه انتشار اخبار و اطلاعات در فضای مجازی نشان داد کم سوادی رسانه ای در زمان بحران ها می تواند بسیار خطرناک باشد بنابراین لازم است سواد رسانه ای عمومی افزایش یابد. علاوه بر این گاهی فعالان رسانه ای در نحوه انتشار اخبار و اطلاعات دچار اشتباهاتی می شوند که این امر نیز مستلزم افزایش سواد رسانه ای فعالان رسانه ای است.
معاون مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: یکی از مشکلات عمده در رسانه های داخلی این است که ین رسانه ها بعضا در مواقع بحران نسبت به رسانه های خارجی دیرتر عمل می کنند و همین امر باعث می شود رسانه های خارجی فرصت پیدا کنند ذهن مخاطبان داخلی را با خود همراه کنند. گاهی هم اخبار به موقع منتشر می شود اما پشت آن راهبرد مشخصی وجود ندارد که این امر هم باعث افزایش اضطراب در جامعه خواهد شد.
ضرورت برنامه‌ریزی خبرگزاری‌ها برای مخاطبان شبکه‌های اجتماعی
به گفته وی، گاهی اخبار در بستری منتشر می شود که مخاطب در آن بستر حضور چندانی ندارد مثلا بسیاری خبرگزاری ها و سایت های خبری برای مخاطبان شبکه های اجتماعی برنامه ریزی دقیقی انجام نداده اند و هنوز نتوانسته اند در بسترهای نوین انتشار اطلاعات، حضور موثری داشته باشند که این ضعف باعث میشود تا رسانه های غیر رسمی در شبکه های اجتماعی حضور پررنگ تری داشته باشند.
افراسیابی ادامه داد: مسئولان هم باید پیش از اعلام هر خبری در رسانه ها به تاثیر آن بر افکار عمومی فکر و به این موضوع توجه کنند بیان یک موضوع از طریق رسانه های جمعی چه تاثیری می تواند بر افکار عمومی داشته باشد؟ البته در موضوع ویروس کورونا مسئولان امر، رفتار نسبتا هوشمندانه ای از خود نشان دادند و کمتر شاهد مصادیقی بودیم که نوع رفتار اطلاع رسانی مسئولان باعث ایجاد مشکلاتی در حوزه افکار عمومی شده باشد و لذا معتقدم این بار مسئولان امر تا جایی که می توانستند، دقیق و حساب شده در مورد کورونا اظهار نظر کردند.
این مدرس دانشگاهدر پاسخ به این سوال ایرنا که لطمات بی توجهی به مولفه های سواد رسانه‌ای به عنوان مهارت مواجهه هوشمندانه با محتواهای رسانه‌ای چه می تواند باشد؟ اظهار داشت: ماهیت اصلی سواد رسانه ای دوری از انفعال رسانه ای است. بی توجهی به مولفه های سواد رسانه ای باعث می شود مخاطب در رسانه ها و کاربران در فضای مجازی منفعل باشند. گاهی هم ممکن است خود رسانه ها دچار این آفت شوند که روحیه انفعال را در مخاطب پرورش دهند.
افراسیابی گفت: صداوسیما و همه رسانه های جمعی این روزها تلاش خوبی برای اطلاع رسانی دقیق و به موقع انجام می دهند؛ اما گاهی یک اقدام نسنجیده می تواند تاثیر نامطلوبی روی مخاطب بگذارد. به عنوان نمونه شبکه پویا به عنوان یکی از شبکه های تاثیرگذار در میان کودکان و نوجوانان شعری را پخش می کند که انتهای آن می گوید برو، برو، کرونا! این واژگان باعث می شود کودک از همان ابتدا رفتار منفعلانه از خود بروز دهد و همیشه منتظر باشد تا اگر مشکلی در جامعه پیش آمد آن مشکل خودش برطرف شود. در حالیکه باید از همان کودکی به کودک آموزش داد می تواند با رفتار پیشگیرانه بیماری را از خود دور کند.
معاون مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: اگر به آموزه های سواد رسانه ای در تولید محتوای رسانه ای توجه نشود شاهد انفعال در جامعه خواهیم بود و گاهی یک پیام تاثیر پیام های دیگر را خنثی می کند. البته این را هم بگویم معتقدم سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) به عنوان دو رسانه حاکمیت، دقت بیشتری در شیوه اطلاع رسانی خود دارند؛ اما طبیعتا صدا و سیما به دلیل اینکه فراگیرترین رسانه در داخل کشور است، بیشتر میشود که این هم طبیعی است چون اثرگذاری صدا و سیما بیشتر است و باید روی تاثیر پیام های خود خیلی دقت کند.
افراسیابی در پاسخ به سوالی مبنی بر نقش رسانه‌های جریان اصلی در تولید محتوای موثر در خنثی‌سازی شایعات و اخبار جعلی و جریان‌سازی رسانه‌های خارجی: وقتی رسانه های جریان اصلی به موقع به حوزه تولید محتوا و انتشار آن نپردازند، طبیعتا رسانه های بیگانه و رسانه های غیر رسمی جای آن ها را پر می کنند. به هر حال جامعه در موضوعاتی که برایش مهم است می خواهد زودتر اخبار و اطلاعات دقیقی به دست بیاورد.
وی افزود: هر گاه رسانه های جریان اصلی تعلل کنند، رسانه های غیر رسمی و رسانه های بیگانه جای رسانه های اصلی را پرخواهند کرد که نتیجه این امر رواج بازار شایعات و اخبار جعلی است. طبیعتا اگر سواد رسانه ای جامعه هم پایین باشد بسیاری از این اخبار جعلی و شایعات مورد توجه جامعه واقع می شوند.