مسئله بی‌آبی در پاکستان به ویژه طی یک دهه اخیر بزرگترین تهدید در مقایسه با تورم غیرقابل کنترل، تروریسم، ضعیف مدیریت شهری و زیرساخت‌ها تعبیر شده به طوری که گزارش صندوق بین المللی پول حاکی از رتبه سوم پاکستان در میان کشورهای مواجه با کمبود حاد آب، است.
اخیراَ مقامات وزارت منابع آبی پاکستان به اطلاع اعضای کمیته ویژه کمبود آب در مجلس سنای این کشور رساندند که پاکستان به عنوان یک کشوری که با معضل آب روبرو است، از ظرفیت ذخیره استفاده از آب برای حداکثر ۳۶ روز است در حالی که سایر کشورهای جهان قادر به ذخیره آب برای ۱۳۰ روز استفاده است.
علاوه بر این شورای پژوهش‌های منابع آبی (PCRWR) نیز هشدار داده است که این کشور ممکن است تا سال ۲۰۲۵ با کمبود جدی آب مواجه شود و این کمبود برای کشورهایی که دارای اقتصاد مبتنی بر صنعت کشاورزی هستند، ویرانگر خواهد بود.
براساس این گزارش، پاکستان چهارمین رتبه مصرف آب در جهان را دارد و میزان شدت آب که برای هر واحد تولید ناخالص داخلی استفاده می‌شود، بالاترین سطح در جهان به شمار می‌رود و این نشان می‌دهد که شدت نیاز به آب پاکستان درمقایسه با سایر کشورها بسیار زیاد است.
عوامل بحران آب در پاکستان
از آنجایی که معیشت پاکستان وابستگی حیاتی به حوزه کشاورزی خود دارد، بیم آن می‌رود که کمبود آب، بازده کشاورزی این کشور را نیز کاهش دهد و شاید پاکستان برای تامین نیازهای غذایی مردم، به سایر کشورها وابسته شود.
تاثیر بحران آب در پاکستان در حال حاضر در بین مردم این کشور احساس می‌شود. داده نهادهای پاکستان نشان می‌دهد که ۸۰ درصد از مردم ساکن در ۲۴ شهر بزرگ به آب سالم دسترسی ندارند.
عوامل مختلفی در معضل بی‌آبی در پاکستان وجود دارد که برجسته‌ترین آن افزایش جمعیت در مناطق شهری، کشاورزی، سوء مدیریت سیستم آب و همچنین چالش تغییرات اقلیمی، است.
در حال حاضر پاکستان به عنوان یک کشور مواجه با کمبود آب طبقه‌بندی می‌شود زیرا میزان دسترسی سالانه آب برای هر شخص کمتر از یک هزار مترمکعب است. پاکستان در سال ۲۰۰۵ از این سطح عبور کرد و اگر به سطح ۵۰۰ مترمکعب برای هر شخص برسد ممکن است تا سال ۲۰۲۵ به کشوری که کاملاً با کمبود آب مواجه است، تبدیل شود.
عدم وجود سیستم‌های حفاظت از آب باعث شده تا ارزش تقریبی ضایعات آب در پاکستان در هر سال به ۲۱ میلیارد دلار برسد. آکادمی علوم پاکستان اعلام کرده است که این کشور نیاز به گسترش ذخیره آب، کاهش ضایعات، بهبود بهره وری و ایجاد چارچوبی که به مدیریت آب‌های سطحی و زیرزمینی کند، دارد.
مناقشه آب در شبه قاره
نبود سیستم مدیریت آب یکی از عوامل مهم به هدر رفتن میلیاردها مترمکعب آب در پاکستان محسوب می‌شود اما همزمان مناقشه قدیمی این کشور با همسایه شرقی خود هند بر سر حقابه، بارها سبب سیل غیرمنتظره در پاکستان و متعاقب آن ضایعات آب شده است.
بر اساس پیمان رودخانه سند (ایندوس) که در سال ۱۹۶۰ میلادی (۱۳۳۹ شمسی) میان هند و پاکستان به امضا رسید، هند می‌تواند از آب رودخانه‌های شرقی (روی، بیس و سوتلج) استفاده کند در حالی که آب رودخانه‌های غربی (ایندوس، جهلم و چناب) به پاکستان می‌رسد.
در عین حال هند می‌تواند برای مصرف داخلی، کشاورزی و تولید برق از آب رودخانه‌های غربی نیز استفاده کند.
کارشناسان هندی اعلام کرده بودند که این کشور با استفاده بیشتر از آب رودخانه سند و یا لغو جلسات کمیته آب می‌تواند همسایه غربی خود را تحت فشار قرار دهد.
پاکستان در سال ۲۰۱۷ این اقدام هند را به منزله اعلام جنگ با این کشور دانست و به بانک جهانی در خصوص این تصمیم هند شکایت کرد.
تکاپوی عمران خان برای عبور از بی‌آبی
پاکستان به شدت با کمبود سد برای ذخیره آب و جلوگیری از ضایعات است موضوعی که حتی ساخت بزرگترین سد معروف به سد «کالاباغ» نیز گرفتار میان اختلافات سیاسی میان دولت‌های ایالتی این کشور است. ساخت این سد به دلیل اختلافات بین ایالت‌های پاکستان، طی دو دهه گذشته مسکوت مانده است در حالی که کارشناسان پاکستانی معتقدند تنها راه برون رفت چالش کمبود آب احداث سدهای بزرگ از جمله سد 'کالا باغ' در این کشور است، موضوعی که عمران خان نخست وزیر پاکستان آن را در اولویت اساسی دولت خود قرار داده است.
عمران خان روز گذشته (دوشنبه) جلسه فوق العاده برای بررسی راهبرد ملی امنیت آب و ساخت سدها را به ریاست خود برگزار کرد و از مسئولان خواست تا روند ساخت سدهای جدید در پاکستان برای تامین نیازهای کشاورزی و همچنین تولید انرژی مورد نیاز کشور سرعت بخشند.
وی در جریان جزئیات مربوط به ساخت سد «دیامر باشا» قرار گرفت، موضوعی که عمران خان در شهریورماه سال ۹۷ پس از به دست گرفتن قدرت در این کشور از اقشار مختلف مردم پاکستان به ویژه اتباع این کشور مقیم خارج خواست تا برای ساخت این سد راهبردی کمک مالی کنند.
دولت عمران خان، کمبود آب پاکستان را خطری جدی بر اقتصاد این کشور دانسته و تنها راه برون رفت از این چالش را ساخت دستکم دو سد بزرگ اعلام کرده است.
طی ۷۰ سال گذشته در پاکستان تنها دو سد بزرگ ساخته شده است و این کشور تنها ظرفیت ذخیره کمتر از یکماه آب مورد نیاز خود را دارا می‌باشد.
اکنون عمران خان ساخت سدهای جدید در پاکستان را در اولویت مهم دولت گنجانده و مصمم است که از این طریق ضمن تامین فرصت‌های شغلی برای بیش از ۱۶ هزار نفر، بتواند توانمندی‌های بومی به ویژه بهره وری از صنعت فولاد و مصالح ساختمانی داخلی را تقویت کند.
نخست وزیر پاکستان اعلام کرد: استفاده بهینه از منابع آب موجود در این کشور برای نیازهای کشاورزی و تولید انرژی با نرخ مناسب امری ضروری است. همچنین این کشور در عملیات ساخت سد استفاده از نیروی متخصص داخلی و تجهیزات بومی برای ساخت و ساز را در اولویت قرار می‌دهد تا فرصت‌های شغلی بزرگی برای مردم تامین شود.