ورزش زورخانه‌ای و پهلوانی نمادی گرانبها از فرهنگ، هویت دینی، ملی و تاریخی ایرانیان است که در آن پهلوانان زیادی پرورش یافته که اخلاق مدار وبه اصطلاح مرام مشتی گری داشته اند و ریش خود را برای حفظ حرمت به بزرگترها، گذشت و مردانگی به گرو می گذاشتند.
در گذشته ها رسم بر این بوده است که هر گاه در محله ای و یا خانواده ای اختلافی به وجود می آمده برای حل آن به سراغ پهلوانان و افراد مورد امین مردم می رفتند و این سنت نیز اگرچه این روزها کمرنگ شده اما هنوز هم در محله های قدیمی پا برجاست .
ورزش زورخانه ای و پهلوانی چگونه کلید خورد
روایت است در جنگ دلاورانه مولای متقیان حضرت علی (ع) با عمرو بن عبدود پهلوان معروف عرب و از برترین جنگجویان قریش که در جنگ خندق به دست امام علی(ع) کشته شد، پس از آنکه عمرو، آب دهان بر چهره‌اش انداخت، امام علی چند لحظه از جنگیدن دست کشید تا خشم خود را فرونشاند، و سپس عمرو را کشت.
همچنین روایت شده است که پیامبر گرامی اسلام(ص) ضربه علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) بر عمرو بن عبدود را در این جنگ، برتر از عبادت همه انسان‌ها دانسته است.
به پاس این پیروزی ۱۷ شوال ( بیستم خردادماه ) در تقویم جمهوری اسلامی ایران به روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای نام گذاری شده است و فرا رسیدن این روز یادآور نگاهی خاص به ورزشی ملی، مذهبی با پیشینه‌ای تاریخی است.
پوریای ولی و تختی نماد ورزشکاران زورخانه ای
بر اساس آنچه که در تاریخ به ثبت رسیده است زورخانه حدود ۷۰۰ سال پیش ( قرن هفتم خورشیدی ) توسط فردی به نام محمود و معروف به پوریای ولی که اهل خوارزم بوده است درایران بنا نهاده شده است.
بسیاری از زورخانه های کشورمان به نام پوریای ولی و جهان پهلوان تختینامگذاری شده اند، مردانی که به مرام و مسلک پهلوانی و گذشت شهرت داشتند و بسیاری از ورزشکاران زورخانه ای خود را مرید این ها می دانند و به مولا علی( ع) اقتدا می کنند.
آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۹ (۱۶ نوامبر ۲۰۱۰) در فهرست میراث معنوی یونسکو ثبت جهانی شد و برگزاری مسابقات بین المللی این رشته ورزشی در کشورهای مختلف انجام می‌شود.
در ورزش زورخانه ای نیز ورزشکاران به رتبه های مختلفی تقسیم می شوند که آخرین و برترین آن رتبه نهم است که ورزشکار بعد از ۴۵ سال ورزش کردن و داشتن حداقل ۶۵ سال سن به هنگام آمدن و یا رفتن از در زورخانه، مرشد برای او زنگ می‌زند که به این ورزشکاران، زنگی می‌گویند، ورزشکارانی که تعدادشان هم در کشور کم است.
زورخانه پولاد شیراز کجاست
زورخانه پولاد شیراز در اواخر دوره زندیه به عنوان آب انبار و در کنار مسجد وکیل و بازار وکیل ساخته شد که بعد از حدود ۱۳۰ سال به زورخانه تبدیل شد و اکنون نیز حدود ۱۶۰ سال است که به عنوان زورخانه استفاده می‌شود.
همچنین این زورخانه هم اینک به عنوان یکی از پنج زورخانه فعالِ قدیمی ایران شناخته می‌شود اما هر از گاهی شایعه خاموش شدن زنگ این زورخانه که موسس آن پهلوان محمد علی کلاهی است، به گوش می رسد.
پهلوانان زیادی همچون خلیل عقاب، محمدکاظم دلاوری، ملاعلی سیف، محمدعلی کلاهی با زنگ و نوای گرم مرشد محمود خدا پرست در این زورخانه ۱۶۰ ساله پرورش یافته‌اند.
سی و یکم اردیبهشت ماه ۹۹ رییس هیات ورزش‌های زورخانه‌ای و پهلوانی فارس به ایرنا اعلام کرد: شایعه تخریب و یا تغییر کاربری قدیمی‌ترین زورخانه شیراز با نام پولاد که حدود ۱۶۰ سال قدمت دارد، صحت ندارد.
حسین غرقی بیان داشت: بر اساس شایعه‌ای که اخیرا در شبکه های مجازی منتشر شد با حضور مالکان این زورخانه نشستی برگزار کردیم که نه تنها این زورخانه تخریب نخواهد شد بلکه آن را مرمت و بازسازی هم خواهیم کرد.
او اضافه کرد: در سال ۹۳ شین ایچی کیتا اوکا مشاور نخست وزیر و سفیر پیشین ژاپن در سازمان ملل متحد با همراهی کوجی هانه دا سفیر کبیر ژاپن و تعدادی از دیپلمات های این کشور از زورخانه تاریخی پولاد شیراز بازدید کردند و با آیین های کهن ورزش پهلوانی و زورخانه ای ایران آشنا شدند از این رو این آثار هم در داخل کشور و هم در خارج از کشور شناخته شده است.
سه دانگ از زورخانه پولاد شیراز به فروش رفته است
اما نوزدهم خرداد ۹۹ علیرضا هوشمند رئیس هیات ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی شهرستان شیراز در گفت و گویی اعلام کرد: سه دانگ از این زورخانه به مبلغ هشت میلیارد ریال به فروش رفته است و بیم آن می رود که مالکان آن به دنبال تغییر کاربری این زورخانه قدیمی هستند.
پهلوان عقاب: زورخانه پولاد آثار باستانی است، تخریب نشود
خلیل طریقت پیما که به پهلوان عقاب شهرت دارد با بیان اینکه زورخانه پولاد شیراز خاستگاه پهلوانان زیادی بوده است ، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: این زورخانه که در محله پشت بازار مرغ شیراز و حوالی بازار وکیل قرار دارد، قدیمی ترین زورخانه شیراز و حتی کشوراست و از مسوولان استان فارس می خواهم اگر قبولم داشته باشند از تخریب آن جلوگیری کنند.
پهلوان که هم اینک ۹۷ سال سن دارد و نامش به عنوان پهلوانی که فیل ۲ تُنی را از زمین بلند کرده و در کتاب گینس به ثبت رسیده است، ادامه داد: این زورخانه با سقف های قدیمی که به سقف شوشتری شهرت داشته ساخته شده و پهلوانان زیادی همچون زنده یاد قاسم میوه فروش ،ابوالقاسم رنگ رز، ده بزرگی، ملاعلی سیف، محمد علی کلاهی و اینجانب با زنگ و صدای گرم زنده یاد مرشد اسدالله، پرورش یافته اند.
این پهلوان ادامه داد: محل زورخانه بر اساس روایت مقدس است واصولا جایی که در آن ورزش به ویژه ورزش پهلوانی و زورخانه ای می کنند باید حفظ و حتی باسازی و مرمت شود.
وی اضافه کرد: رسم بر این است که به پهلوان احترام گذاشته می شود و در صورتی که مالکان آن حکمی در دست دارند و بخواهند آن را تخریب و تغییر کاربری دهند، خواهش می کنم دست نگه دارند.
ساختگی، نوچگی و نوخاستگی مراحل پهلوانی است
عقاب افزود:عنوان پهلوانی در عالم زورخانه بزرگ‌ترین مقام است زیرا پهلوان به کسی گفته می‌شده که تمام مراحل ورزش باستانی، مانند ، ساختگی، نوچگی و نوخاستگی را پشت سر گذاشته باشد از این رو حفظ زورخانه که در آن محلی برای پرورش پهلوانان و فرهنگ اصیل ایرانی است باید حفظ شود که زورخانه قدیمی پولاد شیراز نیز جدا از این قاعده نیست.
بلندکردن وزنه ۴۵۰ کیلویی با دندان، عبور کامیون و اتوبوس از روی سینه، گذاشتن سنگ ۲ تنی بر روی سینه و تحمل ضربات پتک ، پیچاندن آهن به دور دست ،خم کردن تیرآهن ۱۴ و ۱۲ با گردن و سر ، مهار ۲ خودرو سنگین ارتش از حرکت، بلند کردن فیل ۲ تنی با فاصله ۵۰ سانتی از زمین اجرای نمایش در سیرک با حیوانات همچون شیر و خرس از جمله کارهای نمایشی این پهلوان شیرازی است.
شهردارمنطقه هشت شیراز: در خواستی برای تغییر کاربری دریافت نشده است
شهردار منطقه هشت شیراز با اشاره به اینکه تاکنون در خواستی برای تغییر کاربری زورخانه پولاد دریافت نشده است در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: نه ما مجوزی داده ایم و نه میراث فرهنگی، از این رو علاقه مندان به ورزش باستانی بیم آن دارند که چون سه دانگ از مالکیت این زورخانه واگذار شده کمپینی راه انداخته اند برای جلوگیری ازتغییر کاربری آن.
مهدی قلندری ادامه داد: به اداره کل میراث فرهنگی فارس نامه زدیم و با رییس هیات ورزش های زورخانه ای فارس هم نشستی داشتیم و اینکه این مکان تخلیه شده اطلاعی در دست نیست ضمن اینکه ماموران ما طی چند روز اخیر به شدت محل این زورخانه را کنترل کرده اند.
او اضافه کرد: تغییرکاربری در مناطق بافت قدیمی که در طرح تفصیلی هستند، مشروط به مجوز میراث فرهنگی است ضمن اینکه مالکی که سه دانگ داشته باشد نمی تواند تقاضای تغییر کاربری دهد و حتی در نقل و انتقال آن هم از میراث فرهنگی استعلام می گیریم.
قلندری افزود: چندی پیش از این زورخانه قدیمی بازدید کردیم و مقرر شد که حتی برای بازسازی و مرمت آن کمک کنیم و تاکید می شود که درخواستی برای تغییر کاربری به شهرداری نیامده است.
رییس اداره ورزش و جوانان شیراز: مخالف تغییر کاربری حتی یک متر مربع فضای ورزشی هستیم
رییس اداره ورزش و جوانان شیراز هم به ایرنا گفت : ورزش زورخانه ای از دیر باز مربوط به کشورمان بوده است و با وجود اینکه کلان شهر شیراز سرانه فضای ورزشی آن حدود ۵۰ سانتی متر مربع است مخالف تغییر کاربری حتی یک متر مربع فضای ورزشی هستیم این در حالی است که سرانه بسیاری از شهرستان های فارس از یک متر مربع بیشتر است.
غلامعلی طفیونی افزود: طرحی در دست اجرا داریم تا به کمک شهرداری و دیگر ارگان های مربوط، زورخانه قدیمی پولاد شیراز با حدود ۱۵۰ سال قدمت، بازسازی و مرمت شود و به عنوان یک آثار ملی و تاریخی آن را حفظ کنیم.
وی اضافه کرد: چگونه با کمبود فضای ورزشی در شهر شیراز حاضر می شویم این زورخانه قدیمی را تغییر کاربری دهیم، اجازه نمی دهیم این اتقاق رخ دهد.
عضو شورای شهر شیراز: بحث تغییر کاربری زورخانه پولاد در صحن شورا مطرح می شود
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر شیراز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد : بحث تغییر کاربری زورخانه پولاد شیراز در صحن شورا مطرح می شود زیرا پیام هایی از سوی تعداد زیادی از فعالان مدنی و ورزشی در این باره دریافت شده است.
احمد تنوری ادامه داد: این مورد یک مسئله حقوقی است در بین مالک و یا مالکین ضمن اینکه مردم یا شخص ثالثی نمی تواند دخالت کند زیرا حق قانونی آنهاست اما در یک صورت شهرداری و یا شورا می توانند اقدام به تملک این زروخانه با قیمت عادلانه بکنند تا به عنوان یک میراث ملی ثبت و نگهداری شود.
وی اضافه کرد: هنوز گزارشی از میراث فرهنگی دریافت نکرده ایم که رسما میراثی بودن این مکان را اعلام کند ضمن اینکه بسیاری از بناها و آثار تاریخی در شهر شیراز به ثبت نرسیده است و برخی نیز مسکونی هستند و در صورتی که میراث فرهنگی اعلام کند زورخانه پولاد تاریخی است می توان برای حفظ آن اقدام کرد.
تنوری بیان داشت: از انجا که این مکان پهلوانان زیادی را پرورش داده و خاطره قدیمی برای ورزشکاران زورخانه ای محسوب می شود مخالفت با تغییر کاربری آن هستم زیرا عکس های قدیمی که بر در و دیوار این زورخانه زده شده است تداعی کننده خاطرات بسیاری از پهلوانان شیرازی است و اگر هم عضو شورا نبودم به عنوان یک شیرازی مخالفت می کردم.
عضو شورای شهر شیراز همچنین گفت: از شهرداری شیراز خواسته ایم فهرست کامل مواردی که درخواست تغییر کاربری دارند را به شورا اعلام کند تا ببینم در چه مرحله ای قرار دارد.
تنوری با اشاره به اینکه گردشگران خارجی نیز از زورخانه پولاد بازدید کرده اند و از نظر اقتصادی کمک به آن می شود ، افزود : چند سال پیش تعدادی از دیپلمات های ژاپنی از این مکان بازدید کردند از این رو این زورخانه محل گردشگری تورهای خارجی بوده است و خوب نیست که از بین برود.
معاون میراث فرهنگی فارس: با تخریب و تجدید بنا زورخانه پولاد موافقت نمی کنیم
معاون اداره کل میراث فرهنگی استان فارس هم به ایرنا گفت : با تجدید بنا و تخریب زورخانه پولاد شیراز موافقت نمی کنیم زیرا مجوز تجدید بنا در خصوص پلاک هایی می دهیم که صد در صد مطمئن باشیم ارزش ندارد .
عبدالرضا نصیری ادامه داد: اگر مالک بخواهد آن را تغییر کاربری دهد باید شان فضا و روح معماری آن را حفظ کند و در این رابطه معمولا مشکلی نداریم، اگرچه باز هم بررسی می کنیم.
وی اضافه کرد: براساس قانون در بافت قدیمی شیراز شهرداری منطقه هشت باید از میراث فرهنگی استعلام بگیرد که در رابطه با زورخانه پولاد دارند این کار را انجام می دهند و مانیز کارشناسان میراث را به محل مورد نظر اعزام و سپس گزارش خواهیم کرد.
نصیری بیان کرد : از آنجا که شماری از علاقه مندان به ورزش باستانی در این مکان ورزش می کنند و آنها نیز مدعی هستند بهترین کاربری را همان حفظ زورخانه می دانیم و به سرمایه گذار هم در این رابطه کمک خواهیم کرد.
همچنین محمد دوکوهکی مسوول حقوقی اداره کل ورزش و جوانان فارس هم به ایرنا اعلام کرد : تا کنون درخواستی در مورد تغییر کاربری زورخانه پولاد شیراز دریافت نشده است و در صورتی که مالکان بخواهند تغییر کاربری دهند ما اجازه این کار را نخواهیم داد زیرا زورخانه مکان مقدسی است و باید در حفظ آن به عنوان یک میراث ماندگار، بکوشیم.
گزارشگر : حمیدرضا خلیقی