چهارمحال و بختیاری با وجود ظرفیت‌های قابل توجه در بخش کشاورزی، گردشگری و صنعت و نیروی انسانی تحصیلکرده و توانمند، همواره با چالش جدی بیکاری روبرو بوده است و این موضوع جمعیت جوان و تحصیلکرده آن را بیش از هر قشر دیگری تحت تاثیر قرار داده است و در این میان اگر چه رفع این چالش زمان، انرژی و منابع قابل توجهی را به خود اختصاص داده و دولت‌ها راهکارهایی برای مهار آن به کار گرفته‌اند اما هنوز تا رفع اساسی این چالش فاصله وجود دارد.
دولت در فرایند رسیدگی به بودجه سالانه ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ در قالب تبصره ۱۸ به امر اشتغال و تامین منابع و تجهیز آن توجه لازم را داشته است و در همین راستا با اجرای طرح اشتغال پایدار روستایی و عشایری، طرح یارانه دستمزد، کارورزی، اشتغال خانگی و فراگیر توانسته تا حد زیادی در این حوزه موفق عمل کند و نرخ بیکاری را در این استان تاحدی کاهش دهد.
کاهش بیش از هفت درصدی نرخ بیکاری در چهارمحال و بختیاری
نتیجه این تلاش سبب شده تا نرخ بیکاری این استان از ۲۰.۸ درصد در سال ۱۳۹۶ به ۱۳.۴ درصد در زمستان ۹۹ برسد که کاهش بیش از هفت درصدی را نشان می‌دهد.
نرخ بیکاری زمستان ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال گذشته آن نیز با کاهش روبرو بود و این در حالی است که نرخ مشارکت در طی این سالها با رشد روبرو بوده است به طوری که از ۳۹.۴ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۴۳.۵ درصد در زمستان سال ۹۹ افزایش یافته است.
رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان در همین خصوص با تشریح وضعیت بیکاری استان با توجه به آخرین نتایج ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران، اظهار داشت: بر اساس این نتایح، نرخ بیکاری استان در زمستان ۱۳۹۹ با کاهش ۱.۱ درصد نسبت به فصل مشابه سال گذشته به رقم ۱۳.۴ درصد رسیده است.
علی شهریارپور اظهار داشت: بیشترین رقم نرخ بیکاری فصل زمستان در بین استان‌های کشور عدد ۱۸.۸ درصد و متوسط کشوری آن معادل ۹.۷ درصد بود که این نرخ‌ها نشان می‌دهند، اگر چه نرخ بیکاری استان از متوسط کشوری آن بالاتر است اما جایگاه استان در بین استان‌های کشور نسبت به سالهای قبل بهبود یافته است.
رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی چهارمحال و بختیاری با یادآوری این نکته که تمرکز بر تحلیل و تفسیر نرخ بیکاری به صورت منفرد و بدون ارتباط با دیگر شاخص‌ها نمی‌تواند وضعیت بازار نیروی کار را به درستی تبیین کند، افزود: شاخص نسبت اشتغال که از ترکیب و تلفیق ۲ شاخص نرخ مشارکت و نرخ بیکاری حاصل می‌شود اطلاعات جامع‌تری از بازار نیروی کار را منعکس می‌کند.
شهریارپور ادامه داد: با وجود اینکه نرخ بیکاری استان در فصل زمستان ۱۳۹۹ از نرخ بیکاری کشور بالاتر بوده است، نسبت اشتغال استان در این فصل برابر۳۸.۲ درصد و این شاخص در سطح کشور معادل ۳۷.۸ درصد بوده است که به بیان دیگر این اعداد نشان دهنده این است که از هر یک هزار نفر جمعیت در سن کار استان ۳۸۲ نفر و از هر یک هزار نفر جمعیت در سن کار کشور ۳۷۸ نفر در زمستان ۱۳۹۹ شاغل بوده‌اند و بالاتر بودن نرخ بیکاری استان از متوسط نرخ بیکاری کشور در حالی که نسبت اشتغال استان نیز از نسبت اشتغال کل کشور بالاتر بوده است، نشان از وضعیت خاص استان چهارمحال و بختیاری از منظر عرضه نیروی کار دارد.
وی، تفاوت ساختار سنی جمعیت استان با ساختار سنی جمعیت کشور را از مهمترین دلایل بالاتر بودن عرضه نیروی کار استان نسبت به سایر نقاط کشور دانست و اظهار داشت: برای مدیریت مطلوب نیروی کار در استان و کاهش نرخ بیکاری تلاش و همت مضاعف مدیران و همراهی و همدلی مردم مهمترین راهکار محسوب می‌شود.
فرد بیکار در اقتصاد به شخصی گفته می‌شود که در سن کار (۱۵ تا ۶۵ سال) و جویای کار باشد اما شغل و یا منبع درآمدی پیدا نکند هر چند هنوز تعریف بیکاری از وضوح چندانی برخوردار نیست و تعریف یکسان و مشخصی برای آن ارائه نشده است.
مرکز آمار ایران بیکاری را به این شرح تعریف کرده است: «بیکار به تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر اطلاق می‌شود که فاقد کار، آماده به کار و جویای کار باشند. همچنین افرادی که به دلیل آغاز به کار در آینده و یا انتظار بازگشت به شغل قبلی، جویای کار نبوده ولی فاقد کار و آماده برای کار هستند نیز بیکار محسوب می‌شوند.»
وجود ۴۳ هزار بیکار در چهارمحال و بختیاری
بر اساس این تعریف چهارمحال و بختیاری طی سالهای گذشته یکی از پربیکارترین استان‌های کشور لقب گرفته است و بنا بر آخرین آمار اعلام شده از سوی اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی این استان هم‌اینک حدود ۴۳ هزار بیکار در این استان شناسایی شده است که حدود ۸۰ درصد آن را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهند.
حفیظ‌الله فاضلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: بیشترین بیکاران استان در رده سنی بین ۲۰ تا ۳۵ سال که بیشتر فارغ‌التحصیل دانشگاهی هستند، قرار دارند.
وی در عین حال تعداد افراد جویای کار که در مراکز کاریابی استان ثبت‌نام کرده‌اند را ۵۲ هزار و ۲۳۴ نفر اعلام کرد و گفت: بخشی از این افراد بیکار نیستند بلکه به دنبال کار بهتری هستند از همین رو در مراکز کاریابی ثبت‌نام کرده‌اند که از این تعداد ۳۵ هزار و ۷۰۲ نفر معادل ۶۸ درصد مرد و ۱۶ هزار و ۵۳۲ نفر معادل ۳۲ درصد زن هستند.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به عوامل موثر بر نرخ بیکاری استان، اظهار داشت: افزایش جمعیت در سن کار، افزایش گرایش زنان به اشتغال برای کسب درآمد، پایین بودن درآمد، افزایش فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، بیکاری فصلی، اثرات ناشی از شیوع ویروس کرونا، فعال نبودن واحدهای صنعتی و تولیدی استان مطابق با ظرفیت اسمی خود، مشکلات مربوط به فرهنگ کار و نبود رونق کارآفرینی از مهمترین این عوامل به شمار می‌رود.
گردشگری، صنعت و کشاورزی سه ظرفیت مهم چهارمحال و بختیاری
فاضلی با بیان اینکه ظرفیت‌های اشتغال در چهارمحال و بختیاری بی‌شمار و قابل توجه است، گردشگری، صنعت و کشاورزی را از مهمترین این ظرفیت‌ها برشمرد و گفت: ظرفیت بوم‌گردی و گردشگری چهار فصل، زمین های مساعد بر ای کشاورزی و توسعه زراعت و باغداری، ظرفیت صنایع تبدیلی و تکمیلی و صنایع پایین‌دستی، پرورش ماهیان سردآبی و گسترش صنایع بسته‌بندی، نیروی کار ماهر و ارزان قیمت و همجواری با استان‌های بزرگ مانند اصفهان و خوزستان از جمله ظرفیت‌های اشتغال در استان است.
وی به سهم بخش‌های اصلی در اشتغال این استان نیز اشاره کرد و افزود: خدمات ۴۲.۷ درصد، صنعت ۴۲ درصد و کشاورزی ۱۵.۳ درصد از اشتغال استان را به خود اختصاص داده‌اند.
فاضلی در خصوص راهکارهای رونق اشتغال در استان نیز تصریح کرد: نخستین و مهمترین برنامه باید صیانت از نیروی شاغل فعلی باشد به این صورت که باید تلاش کرد تا واحدهای فعال نیروی کار خود را حفظ کنند.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: تشویق و ترغیب کارفرمایان و کمک به آنها از طریق طرح‌های تشویقی وزارت تعاون، کار و رفا اجتماعی از جمله طرح‌های یارانه دستمزد، کارورزی، مشوق بیمه‌ای و معافیت‌های مالیاتی و تسریع در تکمیل واحدهای نیمه‌تمام، جذب سرمایه‌گذار و ورود شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری نظیر شستا، رفع موانع تولید و کمک به واحدهای تولید به منظور استفاده از ظرفیت حداکثری واحدها از جمله اعطای تسهیلات، رفع مشکلات بیمه‌ای، مالیات، بدهی ها به شرکت‌های آب و برق و گاز از دیگر این راهکارها به شمار می‌رود.
فاضلی خاطر نشان کرد: توسعه و ترویج مشاغل خانگی از دیگر راهکارهای رونق اشتغال است که با همکاری جهاد دانشگاهی و فنی و حرفه‌ای و گسترش مشاغل خُرد با استفاده از منابع قرض‌الحسنه مشاغل خانگی، تسهیلات اشتغال روستایی و عشایری، منابع بنیاد برکت، منابع در اختیار نهادهای حمایتی نظیر کمیته امداد و بهزیستی و بنیاد شهید اجرا می‌شود.
کارشناسان حوزه اقتصادی نیز بر این باورند که چهارمحال و بختیاری علاوه‌بر اینکه از یک محرومیت تاریخی رنج می‌برد اما هنوز ارکان زندگی سنتی اقتصاد این استان را تحت تاثیر خود قرار داده و سبب شده تا ظرفیت‌های موجود از شکوفایی لازم برخوردار نشود که به شکل‌گیری مسائلی نظیر بیکاری را دامن می‌زند.
رفع چالش بیکاری نیازمند سیستم اداری پویا و کارآمد
یک کارشناس و مدرس رشته اقتصاد در خصوص علل اصلی بیکاری چهارمحال و بختیاری به خبرنگار ایرنا گفت: سیستم اداری ناکارآمد و نبود مدیران و کارشناسان خلاق و توانمند اصلی‌ترین علت بیکاری این استان است.
علی نصیری افزود: اگر مدیران و بدنه کارشناسی دستگاه‌های اجرایی استان بتوانند برنامه جامع و مدونی برای رفع مشکل بیکاری استان ارائه دهند، بی‌شک بخش زیادی از این چالش از میان برداشته می‌شود اما این مهم تاکنون محقق نشده و نیاز به تحرک و پویایی بیشتر دستگاه‌ها وجود دارد.
وی ادامه داد:اگر چه نمی‌توان سهم بخش خصوصی در بالا بودن نرخ بیکاری استان را هم نادیده گرفت اما تا وقتی سیستم مدیریتی از تحرک و پویایی لازم برخودار نشود و با برنامه‌های خلاقانه و کارشناسی به رونق اقتصاد و اشتغال منجر نشود نمی‌توان انتظار کاهش نرخ بیکاری را داشت.
این کارشناس مسائل اقتصادی به ظرفیت‌های استان در راستای تحول اقتصادی و رونق اشتغال اشاره کرد و گفت: این استان در تمامی حوزه‌ها به ویژه کشاورزی و گردشگری زمینه پیشرفت و تحقق توسعه پایدار را دارد اما این ظرفیت‌ها شکوفا نشده و در قالب سنتی خود باقی مانده است.
توجه به علوم و فناوری روز در بخش‌های اقتصادی
نصیری با اشاره به اینکه بخش کشاورزی چهارمحال و بختیاری نتوانسته با علم و فناوری نوین مطابقت پیدا کند، اظهار داشت: به جز موضوع آبیاری‌های نوین دیگر امور بخش کشاورزی استان سنتی است و دامداری، زراعت، باغات و شیلات استان هنوز بدون توجه به صنایع تبدیلی و تکمیلی به فعالیت خود ادامه می‌دهد و توجهی به ارزش افزوده ندارد.
وی خاطرنشان کرد: به طور مثال این استان در تولید بادام و ماهی رتبه نخست کشور را دارد اما هنوز بسته‌بندی این محصولات و یا فراوری و صنایع تبدیلی و تکمیلی در جوار باغات و مزارع استان ایجاد نشده است.
این مدرس دانشگاه گفت: در استان تلاشی شتابنده‌ای برای جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی نمی‌شود و با بروکراسی اداری، قوانین پیچیده، برای ایجاد فعالیت‌های اقتصادی مانع‌افکنی می‌شود که لازم است در راستای رفع این موانع نیز اقدام شود.
در سال جدید از سوی مقام معظم رهبری با عنوان سال تولید، پشتیبانی‌ها، مانع زدایی‌ها نامگذاری شده است بهترین فرصت برای کاهش نرخ بیکاری در این استان باشد چرا که می‌توان از یک سو با رفع موانع و از سوی دیگر با تقویت ظرفیت‌ها و شکوفایی آن زمینه را برای رونق تولید و به دنبال آن ایجاد اشتغال فراهم کرد.
در همین راستا شایسته است تا تلاش‌هایی که در طی سالهای گذشته انجام شده در این سال دوچندان شود تا نتیجه آن در خدمت به مردم بیش از پیش نمود پیدا کند.
به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری دارای ۱۰ شهرستان با جمعیتی افزون بر ۹۷۹ هزار نفر است.