به گزارش ایرنا، عملیات اجرایی طرح تحول روستایی از جمله اقدامات دولت سیزدهم از دی‌ماه پارسال در روستاهای خراسان رضوی آغاز شد اما برخی دست اندرکاران معتقدند که اجرای این طرح با وجود تلاش های صورت گرفته در تربت حیدریه هنوز مشکلات و نواقصی دارد.
دولت سیزدهم طرح تحول روستایی را با محوریت توسعه حدود ۲۳ هزار روستا با هدف حکمرانی روستایی آغاز کرد که بر اساس آن آسیب‌شناسی روستاهای خالی از سکنه و در عین حال برخوردار از حداقل امکانات، واکاوی فقدان پیشرفت در روستاهای با صلابت و با فرهنگ اصیل، بازگشت به روحیه تولیدگرایی و پرهیز از مصرف‌گرایی و تبدیل هر فرد روستایی به یک فعال اقتصادی از جمله محورهای اصلی طرح است که به منظور تحقق آن ۴۷ وظیفه برای دهیاران تعریف شده است.
استاندار خراسان رضوی سال گذشته در نشستی با اعضای شورای اسلامی استان گفته بود: طرح تحول روستایی با محوریت یک هزار و ۱۱۳ روستای استان در حال تهیه و اجرا است.
به گفته یعقوبعلی نظری؛ در طرح تحول روستایی، مشکلات زیرساختی اعم از جاده دسترسی، آب و گاز برطرف می‌شود، به ویژه اینکه همه روستاهای استان باید لوله کشی گاز داشته باشند؛ همچنین طرح هادی همه روستاهای مشمول تحول روستایی بر اساس خواسته و نیاز روستاییان بازنگری می‌شود.
نیازسنجی، شرط نخست موفقیت طرح
دهیار روستای "دامسک" از توابع بخش مرکزی تربت‌حیدریه گفت: شرط نخست و در عین حال اصلی موفقیت طرح تحول روستایی بویژه در این شهرستان؛ نیازسنجی و برنامه‌ریزی بر اساس نیاز هر روستا است.
مهدی دانشور دامسکی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: تربت حیدریه با اقلیم متنوع و بهره مندی از فرهنگ متکثر و تخصص های مختلف اقتصادی، کشاورزی و صنایع دستی در هر منطقه، نیازمند طرحی جامع در حوزه توسعه روستایی است.
وی اظهار کرد: بر این اساس مسووولان و دستگاههای ذیربط نباید برای راحتی کار خود یک الگوی رفتاری واحد برای تمام روستاها اجرا کنند، بلکه باید طبق نیاز هر روستا، برنامه مستقل همان منطقه را تدوین و عملیاتی کنند.
وی اضافه کرد: مشکل عمده اهالی روستای دامسک با ۷۶۵ نفر جمعیت در ساختار ۲۲۰ خانوار، آسفالت جاده و چالش آب آشامیدنی سالم است و برای رسیدن به دیگر اهداف توسعه ای باید این پیش نیازها برطرف شود.
دهیار دامسک با بیان اینکه خشکسالی پنج چاه عمیق روستا را به ۲ حلقه کاهش داده است، گفت: شغل اصلی اهالی روستا، کشاورزی با محوریت کشت زعفران به عنوان یک محصول کم آب است ضمن اینکه وجود هزار راس دام سبک در دامسک باعث هم افزایی و هم پوشانی با کشاورزی و بهبود نسبی سرانه درآمدی شده است.
همچنین جواد اسماعیلی از معتمدان روستای "حوض‌سرخ" تربت حیدریه در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: زیرساخت برخی روستاهای شهرستان همچون آسفالت، مخابرات و ارتباطات، شرکت تعاونی با بهره مندی از سرمایه و نقدینگی فراهم است و فقط نیازمند حمایت و هدایت در اجرای طرحهای نرم افزاری هستند اما این شرایط در دیگر مناطق متفاوت است.
وی گفت: از دیگر سو چالش های جدیدی همچون تشدید خشکسالی ضرورت تغییر راهبرد تولید در برخی روستاها به ویژه در بخش کشاورزی را اجتناب ناپذیر کرده است که باید در برنامه های توسعه ای دیده شود.
چالش های طرح تحول روستایی در تربت حیدریه
نماینده خراسان رضوی در کارگروه ملی مشورتی مسوولان فنی و مهندسی دهیاری‌های کشور به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از مشکلات روستاییان، افزایش بی‌سابقه حق بیمه کارگران تامین اجتماعی است که باید توسط متقاضی پروانه ساختمانی روستا به حساب تامین اجتماعی واریز شود.
حمید نیرویی افزود: این افزایش هزینه باعث روی آوردن روستاییان به ساخت و سازهای غیر ایمن و به دنبال آن ایجاد نارضایی و کاهش مشارکت اجتماعی می شود.
وی اضافه کرد: برخلاف تفاهم‌نامه میان وزارت کشور و بنیاد مسکن، بنیاد به دلیل کمبود اعتبار برای اجرای آسفالت معابر روستایی، از انجام تعهدات خود عقب‌نشینی کرده است.
نیرویی گفت: بنیاد مسکن همچنین در ازای ورود به طرح هادی روستایی ۳۰ درصد خالص کاربری مسکونی و تجاری به اضافه معابر را از متقاضی ورود به طرح اخذ می‌کند که این قابل تجدید نظر است.
این کارشناس ارشد فنی عمران روستایی ادامه داد: اکنون به دلیل فرسودگی شبکه انتقال آب در معابر روستایی تربت حیدریه، بعضا شاهد ترکیدگی یا نشتی و جاری شدن آب آن هم در شرایط بحران خشکسالی هستیم.
نیرویی اضافه کرد: همچنین شرکت آب و فاضلاب علاوه بر آسفالت‌شکافی‌های بی‌ضابطه، خسارت جبران ناپذیری به آسفالت، سنگفرش و معابر روستایی وارد کرده است اما از دیگر سو مردم از دهیاری و بخشداری تقاضای مرمت و آسفالت را دارند.
وی گفت: برای موفقیت در اجرای طرح تحول روستایی فقط اقدامات عمرانی کافی نیست بلکه تسهیل و تسریع امور عمرانی نیازمند پیوست فرهنگی و اجتماعی با بهره مندی از نظر کارشناسان خبره و اهل فن است.
وی با بیان اینکه برای ماندگاری روستاییان و حتی مهاجرت معکوس از شهر به روستا، باید جاذبه‌های روستایی را افزایش داد؛ این جاذبه ها را شامل تضمین سبد غذایی متنوع، آرامش، امنیت، امکانات پزشکی و تحصیلی، فضای تفریحی، شغل پایدار و نظایر آن عنوان کرد.
بخشدار بخش مرکزی تربت‌حیدریه نیز عنصر مهم طرح تحول روستایی را اشتغال پایدار جوانان در هر روستا عنوان کرد و گفت: با وجودی که دولت با انتقال امکانات و ایجاد زیرساخت روستاها به بهره‌مندی عموم از شاخص های رفاهی کمک کرده است ولی ضعف شغل پایدار، موجب مهاجرت جوانان به شهرهای همجوار و بزرگ شده است.
غلامرضا شیبانی از مسکن روستایی به عنوان چالش دیگر این حوزه یاد کرد و افزود: مسکن روستایی با شهری متفاوت است و برخی قوانین دست وپاگیر برخورداری از تسهیلات مسکن روستایی را دشوار ساخته است.
وی اضافه کرد: همچنین شیوه نامه های متفاوت بنیاد مسکن و منابع طبیعی باعث کندی ساخت مسکن روستایی شده است چراکه منابع طبیعی اراضی روستایی در اختیار اهالی را تحویل بنیاد مسکن می‌دهد تا در قبال دریافت وجه دوباره به روستاییان واگذار شود.
وی گفت: روستاها در حوزه کشاورزی نیز با کمبود آب مواجه هستند و ارایه نشدن طرح الگوی کشت مناسب اقلیم توسط جهاد کشاورزی، موجب ادامه شیوه‌های کشت به صورت سنتی شده است.
شیبانی تصریح کرد: از دیگر عوامل عقب ماندگی توسعه روستایی، دستگاههای خدمات‌رسان هستند که در بخش های مختلف همچون بازگشایی معابر با دهیاری همراهی لازم را ندارند.
وی گفت: اگر می‌خواهیم روستاها رونق گرفته و شهرها با مشکل حاشیه نشینی مواجه نشوند، باید بین ۳۰ تا ۴۰ درصد پول هزینه شده در حاشیه شهرها را به روستاها سوق دهیم.
در همین زمینه رضا علی‌نیا کارشناس حوزه روستایی تربت حیدریه گفت: مطابق برنامه ششم علاوه بر ضرورت تکمیل طرح هادی روستاها باید طرحهای توسعه و پیشرفت روستایی آماده می‌شد اما در این حوزه از برنامه ها عقب هستیم.
موفقیت طرح توسعه روستایی در گرو همکاری مردم با مسوولان
دهیار روستای "علیان" بخش مرکزی تربت حیدریه، موفقیت اجرای طرح تحول روستایی را در گرو همکاری مردم با مسوولان دانست و اظهار کرد: شایسته است در بحث ساخت و سازهای روستایی، مقوله حریم رعایت شود.
ناهید اسدیان جمعیت این روستا را هزار و ۳۰۰ نفر در قالب ۴۰۰ خانوار عنوان کرد و افزود: از سال ۸۵ دهیار این روستا هستم و چالش جدی نداشته ایم که دلیل اصلی آن همراهی و همکاری اهالی با مسوولان دستگاههای ذیربط است هرچند چالش های جزیی وجود دارد.
وی گفت: از سال ۹۸ در بین ۵۵ روستای بخش مرکزی تربت حیدریه نخستین روستایی بودیم که طرح مثلث اقتصادی استاندار وقت را اجرا کردیم که منجر به ایجاد یک کارگاه خیاطی با اشتغال ۱۵ نفر، یک گلخانه با اشتغال سه نفر، یک کارگاه نمدمالی با اشتغال هشت نفر شد و با تسهیلاتی که از بنیاد برکت دریافت شد، یک کارگاه خیاطی روستا به سه مورد افزایش یافت و هم اکنون ۲۵ نفر در این کارگاهها مشغول کار هستند.
وی با این اعتقاد که ضریب موفقیت طرح تحول روستایی در تربت حیدریه دست کم ۷۰ درصد خواهد بود، اظهار کرد: اگر مسوولان از اجرای طرحهای روستایی حمایت کنند، شاهد تحولات خوبی در آینده نزدیک خواهیم بود.
مسوولان: برخی سخت‌گیری‌ها در نهایت به نفع روستاییان است
خبرنگار ایرنا در این رابطه نظر مسوولان دستگاههای ذیربط را جویا شد که اگرچه برخی مشکلات و نواقص از سوی آنها تایید شد اما مخرج مشترک سخن آنان پیشرفت مناسب طرح توسعه روستایی تربت حیدریه باوجود برخی چالش های موجود است.
رییس اداره منابع طبیعی تربت حیدریه گفت: در راستای قانون ملی شدن جنگل‌ها و مراتع، تشخیص مالکیت زمین های مورد نظر بر عهده سازمان متبوع است چراکه احتمال دارد برخی روستاییان سالها قبل برخی زمین ها را تصرف کرده باشند، و ما وظیفه داریم آن را به زمره اراضی ملی بیاوریم که این یک خدمت عمومی به همه روستاییان و در راستای عدالت است.
علیرضا قادری افزود: اداره منابع طبیعی، اراضی ملی پیرامون روستا و در محدوده طرح هادی را به صورت رایگان و به نفع مردم در اختیار بنیاد مسکن قرار می دهد، چنانکه زمین های شهری به نفع شهرنشینان تحویل راه و شهرسازی می‌شود.
رییس بنیاد مسکن تربت حیدریه نیز گفت: هم اکنون قرارداد آسفالت ۳۰ روستای شهرستان با پیمانکار مربوطه به امضا رسیده است و ۲۱ روستا نیز برای تحویل قیر به مرکز استان (مشهد) معرفی شده اند.
علیرضا قناد با اشاره به به واگذاری قیر مازاد رایگان به دهیاری های تربت حیدریه برای آسفالت معابر و عمران روستاها افزود: در اجرای طرح نهضت ملی مسکن روستایی، تکالیفی به بنیاد مسکن محول شده است و بر این اساس مالکانی که قصد انتقال زمین از خارج محدوده به داخل روستا را دارند؛ باید ۳۰ درصد آن را به بنیاد مسکن واگذار کنند که البته در اجرای طرح نهضت ملی مسکن به مردم بازگشت داده می شود.
به گفته وی هم اکنون عمران و آبادانی روستاهای تربت حیدریه از سوی بنیاد مسکن در ابعاد مختلفی همچون اجرای طرح هادی، نهضت ملی مسکن و آسفالت معابر وضعیت رضایتبخش و رو به رشدی دارد.
علیرضا عباسی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تربت حیدریه نیز در گفت و گو با ایرنا بر ضرورت اصلاح الگوی مصرف و نوسازی خطوط انتقال آب متناسب با نیاز، جمعیت و چشم انداز توسعه ای شهرستان تاکید کرد.
حسین محمدی معاون رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی و مدیر حوزه تربت حیدریه هم اظهار کرد: به سبب تشدید خشکسالی و رشد جمعیت، اصلاح الگوی کشت و آبیاری هوشمند در مزارع و باغ های شهرستان رو به رشد است و ما در رابطه با طرح توسعه روستاها نیز ضمن عمل به وظایف ذاتی خود، همکاری لازم را با دیگر نهادها داریم.
معاون عمرانی فرمانداری ویژه تربت حیدریه نیز گفت: در اجرای طرح تحول روستایی تربت حیدریه، ظرفیت های شهرستان مجددا و متناسب با نیازهای روز جامعه شناسایی و احصا شده است.
سیدعلی موسوی افزود: در اجرای این طرح مشارکت مردم به عنوان یکی از مولفه های اصلی کار در دست بررسی و فرهنگ سازی است و البته اقدامات اجرایی نیازمند شتاب‌بخشی است چراکه به دلیل نیازهای اجتماعی و پیوست های فرهنگی، کندی هایی وجود دارد.
حدود ۷۰ هزار نفر از جمعیت ۲۲۵ هزار نفری تربت‌حیدریه در ۱۲۹ روستای دارای سکنه اقامت دائم دارند که از این تعداد ۱۲۱ روستا بالای ۲۰ خانواری هستند.
تربت‌حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری جنوب مشهد دارای مزیت نسبی در بخش های مختلف اقتصادی از جمله کشاورزی، دامداری و صنایع دستی است به طوری که رتبه برتر کشوری یا استانی تولید برخی محصولات همچون ابریشم، گندم، زعفران، دانه های روغنی و فراورده های لبنی و گوشتی را در اختیار دارد.