به گزارش ایرنا، دیابت نوعی بیماری متابولیکی و از شایع‌ترین بیماری‌های غدد است که با سطح قند خون بالا (گلوکز) همراه است و به دنبال نقص در ترشح انسولین یا عملکرد آن، یا هر ۲ ایجاد می‌شود.
دیابت یک بیماری مزمن ناتوان‌کننده است که عوارض بسیاری مانند آسیب‌های قلبی عروقی، چشمی، کلیوی، زخم‌های دیابتی و نابینایی را به همراه دارد و هزینه‌های فراوانی را نیز بر خانواده‌ها و جامعه تحمیل می‌کند.
دیابتی‌ها مستعد عفونت‌های دستگاه ادراری، مشکلات مثانه و اختلال عملکرد جنسی هستند چون این بیماری به طور مستقیم بر جریان خون، اعصاب و عملکرد حسی بدن تأثیر می‌گذارد و وجود قند فراوان در خون در درازمدت می‌تواند به بخش‌های مختلف بدن مانند قلب، رگ‌های خونی، کلیه‌ها، مثانه، دستگاه تناسلی و دستگاه عصبی آسیب برساند.
کم‌تحرکی، چاقی، استعمال سیگار، الکل، رژیم‌های غذایی فرآوری‌شده رایج امروزی و نیز کاهش مصرف میوه، سبزی و غذاهای سالم از مهمترین دلایل شیوع دیابت ذکر شده است.
دیابت‌های نوع یک، نوع ۲، بارداری و ثانویه از جمله انواع این بیماری است که طبق آمار سازمان بهداشت جهانی شیوع دیابت در بزرگسالان جهان ۸.۸ درصد است که دیابت نوع یک مربوط به کودکان و نوجوانان است که شیوع کمتری دارد اما دیابت نوع ۲ در بزرگسالان شایع است و این گونه حدود ۹۰ درصد بیماران دیابتی را به خود اختصاص داده است.
دیابت نوع یک در اطفال نیاز به غربالگری و شناسایی ندارد چرا که شیوع این بیماری کم است و علایم ابتلای به آن از جمله پر ادراری، پرنوشی، کاهش وزن و افزایش اسید خون (اسیدوز) به صورت حاد بروز می کند به گونه‌ای که علائم طی چند روز تا چند هفته نمایان می شود که مبتلایان با مراجعه به بیمارستان شناسایی می شوند.
علایم دیابت نوع ۲ حاد نیست و زمان بروز آن ممکن است چندین سال طول بکشد چرا که بسیاری از مبتلایان از بیماری خود اطلاعی ندارند و این امر سبب حاد شدن بیماری آنان طی سال‌های آینده می‌شود.
هر چه تشخیص دیابت و آگاهی فرد از بیماری زودتر صورت گیرد و اقدامات درمانی زودتر شروع شود احتمال بروز عوارض این بیماری کمتر می شود.
به گفته مسوولان بهداشتی میزان آگاهی بیماران مبتلا به دیابت نوع۲ از بیماری خود، در ایران بیشتر از متوسط جهانی است، چرا که در دنیا حدود ۵۰ درصد بیماران دیابتی از بیماری خود اطلاع دارند اما در ایران حدود پنج میلیون نفر به دیابت مبتلا هستند که حدود ۲ میلیون نفر از آنها از بیماری خود بی اطلاع هستند.
بر این اساس در ایران ۷۵ درصد بیماران دیابتی از بیماری خود اطلاع دارند و ۲۵ درصد همچنان از ابتلای خود به این بیماری بیخبرند.
این در حالی است که این عدد در مناطق زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد از متوسط کشوری نیز بالاتر است.
ناآگاهی ۶۲ درصد دیابتی های خراسان رضوی از بیماری خود
بر اساس مطالعه و تحقیقات انجام شده در استان‌های کشور طی سال ۱۴۰۰، میزان شیوع ابتلا به دیابت در کشور در سال ۱۳۹۵ حدود ۱۱ درصد بوده است که این میزان در سال ۱۴۰۰ به حدود ۱۴ درصد افزایش یافته و بر اساس این تحقیقات، میزان شیوع ابتلا به دیابت در بزرگسالان خراسان رضوی ۱۲.۹۶ درصد است.
۴۰۰ هزار نفر از جمعیت بالای ۱۸ سال زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد به دیابت مبتلا هستند که از این تعداد ۱۵۳ هزار بیمار شناسایی شده و از بیماری خود آگاه هستند و ۶۲ درصد مبتلایان از بیماری خود اطلاع ندارند.
معاون معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: حدود ۱۳ درصد، معادل ۴۰۰ هزار نفر از جمعیت بالای ۱۸ سال در مناطق زیر پوشش این دانشگاه به دیابت مبتلا هستند که از این تعداد ۱۵۳ هزار بیمار شناسایی شده و از بیماری خود آگاه هستند و ۶۲ درصد همچنان از بیماری خود اطلاع ندارند.
دکتر مجید جعفری‌نژاد افزود: همچنین از سه میلیون و ۶۰۰ هزار نفر جمعیت بالای ۱۸ سال در مناطق زیر پوشش این دانشگاه، ۳۳ درصد، معادل یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر دچار پیش دیابت (پره دیابت) هستند.
بیشتر بخوانید:
۶۲ درصد از مبتلایان به دیابت در خراسان رضوی بی‌اطلاع از بیماری خود هستند
بی اطلاعی از ابتلا به دیابت، زمینه‌ساز ابتلا به بیماری‌های دیگر
رییس اداره بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان این که در حوزه زیر پوشش این دانشگاه از هر هفت فرد بزرگسال یک نفر مبتلا به دیابت و از هر سه فرد بالای ۱۸ سال هم یک نفر مبتلا به فشار خون است، گفت: متأسفانه درصد قابل توجهی از بیماران دیابتی از بیماری خود اطلاع ندارند.
در حوزه زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد از هر هفت فرد بزرگسال یک نفر مبتلا به دیابت و از هر ۳ فرد بالای ۱۸ سال هم یک نفر مبتلا به فشار خون است.
دکتر بابک اقبالی افزود: عدم آگاهی از ابتلا به دیابت و کنترل نکردن آن، زمینه ابتلا به دیگر بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی را فراهم می‌کند.
وی ادامه داد: در راستای پیشگیری از ابتلا به دیابت و فشارخون بالا باید سطح سواد سلامت مردم افزایش یابد و خودمراقبتی و سواد سلامت در جامعه نهادینه شود تا مردم برای پیشگیری از بیماری‌ها پویاتر باشند که در این راستا اصحاب رسانه نقش بسزایی می توانند ایفا کنند.
این مسوول افزود: از آنجا که پرفشاری خون و دیابت در آسیب رسانی به سلامت رتبه‌های بالایی داشته و سبب مرگ و میر و ناتوانی می‌شوند، شناسایی به موقع و درمان این بیماری ها بسیار مهم است که در این راستا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پویش ملی سلامت با شعار «آگاهی زودتر، مراقبت موثرتر» را در کشور آغاز کرده است.
بیشتر بخوانید:
یک پزشک: مهمترین علامت دیابت، بی‌علامتی است
اجرای پویش ملی غربالگری دیابت و فشارخون
معاون فنی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: همزمان با هفته ملی دیابت "طرح بسیج ملی غربالگری و بیماریابی دیابت و فشارخون" در تمامی حوزه‌های زیر پوشش این دانشگاه آغاز شده است که این پویش ملی از ۲۰ آبان تا ۱۵ دیماه اجرا می‌شود.
دکتر مجید جعفری‌نژاد افزود: گروه هدف این طرح ملی تمامی افراد بالای ۱۸ سال هستند و برنامه‌های این پویش نیز در تمامی مراکز و پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت شهری و روستایی برگزار می‌شود.
وی ادامه داد: این پویش با هدف افزایش سواد سلامت و آگاهی جامعه نسبت به عوامل خطر و پیامدها و اهمیت تشخیص زودرس و کنترل این بیماری، ارتقای پرونده سلامت الکترونیک، غربالگری دیابت و فشار خون برای شناسایی مبتلایان و شروع مراقبت و درمان آنان، انجام می‌شود.
اصلاح سبک زندگی، موثر در پیشگیری از ابتلا به دیابت
پزشک فوق تخصص غدد و متابولیسم بزرگسالان دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه دیابت اگرچه درمان قطعی ندارد اما قابل کنترل است و تنها می‌توان با نگه داشتن قند خون در محدودۀ طبیعی، از بروز عوارض ناشی از دیابت پیشگیری کرد، گفت: در کنترل و درمان دیابت نوع ۲، توجه به تغذیه مناسب، سبک زندگی سالم و ورزش نقش اساسی دارد.
دکتر محمدعلی یعقوبی افزود: دریافت کالری کافی در کنترل قند خون بیماران دیابتی بسیار موثر است و بیمار نباید بیش از حد نیاز روزانه کالری دریافت کند چراکه باعث چاقی و عدم تاثیرگذاری انسولین می‌شود.
وی با اشاره به اینکه محدودیت مصرف نمک و چربی، مصرف سبزیجات و داشتن رژیم غذایی دارای فیبر در درمان و کنترل دیابت بسیار موثر است، ادامه داد: در این خصوص ۱۵۰ دقیقه ورزش مناسب ۳۰ دقیقه ای در پنج نوبت در هر هفته نیز توصیه می‌شود.
بیشتر بخوانید:
دیابت، بیماری مهلکی که با تغییر سبک زندگی مهار می‌شود
دارو، برنامه غذایی و ورزش، سه اصل در کنترل دیابت
متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: دارو، برنامه غذایی و ورزش و فعالیت بدنی سه رکن اصلی در کنترل دیابت هستند که اگر هرکدام از این ارکان نباشد کنترل دیابت صورت نمی‌گیرد.
دکتر محسن نعمتی با بیان اینکه هدف ما کنترل قند خون بیماران دیابتی است تا فرد دچار عوارض دیابت نشود، افزود: برای پیشگیری از ابتلا به عوارض دیابت باید میزان قند و چربی خون بیماران دیابتی با دارو، رژیم غذایی و ورزش کنترل شود.
وی مضرف دارو را شرط اول در درمان و کنترل دیابت دانست و ادامه داد: در کنار مصرف دارو، تغذیه نقش بسیار موثری در کنترل این بیماری دارد چرا که کنترل قند خون از مهمترین علل اهمیت تغذیه در دیابت به شمار می‌رود.
توزیع غذایی بیماران دیابتی توسط پزشک متخصص تغذیه
این متخصص تغذیه اظهار داشت: در تغذیه بیماران دیابتی، توزیع غذا و پخش وعده‌های روزانه در کنترل دیابت و پیشگیری از ابتلا به عوارض آن نقش بسزایی دارد و برنامه‌ریزی توزیع غذا باید توسط متخصص تغذیه صورت گیرد.
دکتر نعمتی با تاکید بر اینکه مدیریت وزن بعد از مدیریت تغذیه باید صورت گیرد، افزود: وقتی قند خون بیمار بالا است، ورزش کردن سبب می شود بدن به جای چربی‌سوزی، ماهیچه سوزی و تحلیل ماهیچه ها را در پیش بگیرد.
وی با بیان اینکه کنترل قند بیمار دیابتی با برنامه‌ریزی توسط متخصص تغذیه باید صورت گیرد، ادامه داد: بیمار دیابتی که با ورزش، وزن خود را کاهش می‌دهد نوسانات قند خون وی زودتر کنترل می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با ذکر اینکه کاهش وزن باید به صورت علمی و استاندارد و نه هیجانی انجام شود، افزود: بهترین راه مراجعه به متخصص تغذیه است و مدیریت وزن در بیماران دیابتی باید به گونه‌ای باشد که وزن بیمار در ماه بین ۲ تا چهار کیلوگرم کاهش یابد تا فرد به وزن طبیعی برسد.
نعمتی افزود: در کنترل دیابت و کاهش وزن بیماران دیابتی کربوهیدرات‌ها از برنامه غذایی بیمار حذف نمی شود چرا که حذف کربوهیدرات‌ها سبب افزایش مصرف چربی و پروتئین می شود که عوارض آن بیشتر است لذا بهترین غذا برای بیماران دیابتی کربوهیدرات‌های پیچیده دارای سبوس مانند نان سبوس دار است.
مصرف میوه در میان وعده‌ها و سبزیجات در وعده‌های اصلی
این متخصص تغذیه با تاکید بر اینکه میوه‌ها باید در میان وعده‌ها مصرف شوند و افراد دیابتی روزانه ۲ تا سه عدد میوه در میان وعده‌ها مصرف کنند تا میزان قند خون آنان افزایش نیابد، گفت: فرد باید از خوردن میوه‌ها در وعده‌های اصلی خودداری کند، چرا که سبب افزایش قند خون می‌شود.
بیماران دیابتی بایستی از سبزیجات در وعده‌ای اصلی استفاده کنند چرا که سبزیجات دارای فیبر هستند و قند خون را کنترل می‌کنند.
دکتر نعمتی تاکید کرد: بیماران دیابتی باید از سبزیجات در وعده اصلی غذایی استفاده کنند چرا که سبزیجات دارای فیبر بوده و قند خون را کنترل می‌کنند.
وی با بیان اینکه برخی بیماران با بهانه اینکه تهیه سبزیجات و تمیز کردن و شست و شوی آن دشوار است از خوردن سبزیجات خودداری می‌کنند، ادامه داد: گوجه، خیار، سیر، پیاز، کاهو، کلم پیچ، کلم بروکلی، شلغم، بامیه، چغندر قرمز، اسفناج و هویج نیز از گروه سبزیجات به شمار می‌روند که می‌توان آنها را در کنار وعده‌های اصلی مصرف کرد.
روز ۱۴ نوامبر (۲۳ آبان) روز جهانی دیابت است.