به گزارش ایرنا، کارشناسان بر این باورند که حتی سرریز شدن سدها و پرآبی چشمه‌ها و منابع آبی، نمی تواند از ضرورت مدیریت مصرف آب بکاهد و باید همچنان با هدف حفظ منابع آبی و جلوگیری از هدررفت آن، اقدامات بایسته را انجام داد.
اساسا تغییر سبک کشاورزی از سنتی به صنعتی نیازمند عزمی جدی است و در این میان ترغیب کشاورزان به مجهز کردن زمین‌های کشاورزی به آبیاری تحت فشار، پایه و اساس این تغییر را شامل می‌شود؛ بنیاد اساسی تفاوت کشاورزی سنتی و صنعتی در مدیریت مصرف آب، افزایش تولید و بهترین راه مقابله با آثار ناشی از خشکسالی است.
اقلیم خشک و نیمه‌خشک خراسان رضوی و تجربیات گذشته این سامان، حکم می‌کند که حتی در شرایط ترسالی هم مصرف آب با برنامه مدیریت شود تا در زمان خشکسالی کمتر دچار کمبود شویم به همین خاطر است که برنامه‌ریزی برای تداوم اجرای سامانه های آبیاری نوین در وزارت جهاد کشاورزی همچنان باقوت در حال انجام است.
اهمیت و ارزش آب در دنیای امروز و ضرورت مدیریت مصرف و حفظ منابع آبی و نقش آب در توسعه بر کسی پوشیده نیست از این رو اجرای سامانه های کنترل و مدیریت مصرف مایه حیات در همه بخش ها و مناطق کشور از جمله خراسان رضوی امری اولویت دار است. در بخش کشاورزی نیز، با توجه به نقش و سهمی که در تولید و آب‌بری دارد، می توان با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری، تلاشی موثر در راستای افزایش بهره‌وری آب و مدیریت مصرف آن انجام داد.
سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار زمین در این استان زیر کشت ۸۳ نوع محصول می رود که ۹۰۰ هزار هکتار از این سطح مربوط به زراعت و ۳۰۰ هزار هکتار آن باغ است
خراسان رضوی با پهنه ۱۱۸ هزار و ۸۵۱ کیلومتر مربع، معادل هفت درصد کل گستره کشور شامل ۳۴ شهرستان، ۸۱ شهر، ۷۹ بخش، ۱۷۵ دهستان و سه هزار و ۲۸۱ روستا را داراست.
بیش از ۳۳۸ هزار بهره‌بردار در بخش کشاورزی خراسان رضوی فعالیت دارند و حجم تولید سالانه انواع محصولات باغی، زراعی و دامی این استان هشت میلیون تن است.
این استان ۲ میلیون و ۱۳۸ هزار هکتار عرصه مستعد کشاورزی دارد که سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از این عرصه زیر کشت ۸۳ نوع محصول می رود که ۹۰۰ هزار هکتار از این سطح مربوط به زراعت و ۳۰۰ هزار هکتار باغ است.
بخش کشاورزی ۲۸ درصد اشتغال و ۳۰ درصد صادرات غیرنفتی خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است.
کشاورزی خراسان رضوی با سهم ۴۰ درصدی از کل ارزش تولید ناخالص استان، به عنوان یکی از پایه‌های اقتصادی و حیاتی این خطه محسوب می‌شود که هر سال در بخش‌های زراعی، دامی و باغی نه تنها رشد و افزایش بهره‌وری را تجربه می‌کند بلکه سهمی تعیین کننده در تامین و تولید محصولات مورد نیاز دیگر استان‌ها دارد.
بخش کشاورزی خراسان رضوی هم اکنون تنها منبع تامین معیشت افزون بر نیمی از جمعیت یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفری روستایی این استان است که در شرایط اقلیم خشک و نیمه‌خشک این خطه در جریان تجربه جدی بحران‌هایی چون خشکسالی، تغییرات اقلیمی و تبعات گسترده ناشی از آن و دیگر چالش‌ها مانند تورم و گرانی، در حال تلاش برای تامین امنیت غذایی با تولید در بخش‌های مختلف کشاورزی هستند.
این استان اکنون به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین تولیدکنندگان کشاورزی کشور با برخورداری از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های وسیع با بیش از یک میلیون هکتار سطح زیر کشت انواع محصولات زراعی و باغی و بیش از ۱۵ میلیون واحد دامی، در مجموع با تولید بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات زراعی، باغی، دامی و آبزیان به ارزش ناخالص اقتصادی بیش از هزار و ۴۵۶ هزار میلیارد ریال، جایگاه ممتازی در اقتصاد ملی و استان داشته و نقش مهمی در تامین نیازهای حیاتی جامعه، امنیت غذایی، تامین مواد اولیه مورد نیاز صنایع و ایجاد اشتغال ایفا می‌کند.
بیشتر بخوانید:
سامانه‌های نوین آبیاری در چهار هزار هکتار زمین کشاورزی خراسان رضوی در دست اجراست
خشکسالی‌ها، نمکی بر زخمِ ناسورِ فرسایش خاکی خراسان رضوی
آب و آبیاری، چالش جدی بخش کشاورزی
آﺑﯿﺎری از روزﮔﺎران ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ روشﻫﺎی ﺳﺎده اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ. اﻣﺎ اﻣﺮوزه روشﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﺮای آﺑﯿﺎری ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود که ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ روشﻫﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر درﺳﺖ و در ﺟﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺸﺎورزی ﮐﻤﮏ ﺑﺴﯿﺎری ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد.
در آﺑﯿﺎری ﺑﺎﯾﺪ از روشﻫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﮐﻪ ضمن ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ در مصرف آب، از ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن و ﺧﺴﺎرت زدن ﺑﻪ ﺧﺎک ﮐﺸﺎورزی ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی شود. اما ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ گاه ﻧﺎآﮔﺎﻫﯽ ﮐﺸﺎورزان و ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﻮاع روشﻫﺎی آﺑﯿﺎری موجب ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻫﺪررﻓﺖ آب در ﺑﺨﺶ کشاورزی ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﻧﺎآﮔﺎﻫﯽ ﮐﺸﺎورزان و ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﻮاع روشﻫﺎی آﺑﯿﺎری در ﮐﺸﺎورزی ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻫﺪررﻓﺖ آب در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به چالش‌ها و مشکلات متعدد برای تحقق و پیگیری اهداف این بخش، گفت: کمبود آب از مشکلات اساسی در بخش کشاورزی محسوب می‌شود و با توجه به خشک و نیمه خشک بودن منطقه خراسان رضوی، در این زمینه نیاز فراوان داریم.
غلامرضا قنبری بیان کرد: تامین آب برای بخش کشاورزی مشکل اصلی است و در این راستا افزایش بهره‌وری آب با استفاده از روش های نوین آبیاری و نیز در الگوهای تولید و کشت مناسب با شرایط اقلیمی و البته مهار آبهای سطحی، که موجب به بارآمدن خسارت های فراوان می‌شود، به جد در دستور کار است.
وی تاکید کرد: امروز دغدغه ما متفاوت از تمرکز صرف بر تولید است زیرا بخش تولید دارای توانمندی و قابلیت خوبی است و اکنون به‌کارگیری تمامی ظرفیت ها و حمایت از تولیدکنندگان بخش کشاورزی و دامپروری و حمایت از این ظرفیت ها را هدف‌گذاری کرده ایم.
قنبری با اشاره به اینکه در کنار این، اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان‌داری برای مهار و کنترل آبهای سطحی و البته خسارتهای ناشی از این آبها به صورت جدی مورد توجه است، افزود: برای این منظور توسعه و ترویج هوشمندسازی بخش کشاورزی بسیار مهم است و توسعه سامانه های آبیاری نوین نیز اقدامی در این مسیر است.
بیشتر بخوانید:
آبیاری نوین، راهی میان‌بُر برای مدیریت مصرف آب/ تجهیز ۱۹۲ هزار هکتار از کشتزارهای خراسان رضوی
روشهای نوین آبیاری، راهکار مقابله با خشکسالی در خراسان رضوی
آبیاری نوین، راهکار طلایی
آبیاری نوین به معنای آبرسانی به کشتزار و باغ با تجهیزات تحت فشار به ۲ شکل قطره‌ای و بارانی است. بازده آبیاری بارانی تا ۷۰ درصد و آبیاری قطره‌ای تا ۹۵ درصد اعلام شده است به این معنا که با اجرای آبیاری بارانی تا ۳۰ درصد و با آبیاری قطره‌ای تنها تا پنج درصد آب هدایت شده به زمین کشاورزی تلف می شود و این در حالی است که در آبیاری به روش سنتی حتی با همه روشهای صرفه جویانه، بیشترین بازده آبیاری ۵۰ درصد است.
بخش کشاورزی با ۹۰ درصد مصرف آب کشور، بزرگترین و مهمترین مصرف‌کننده آب در ایران است و البته بیشترین میزان منابع آب به دلیل استفاده نکردن از فناوری های پیشرفته آبیاری و عواملی مانند رعایت نکردن الگوی کشت صحیح در مناطق مختلف در این بخش به هدر می‌رود.
استان خراسان رضوی جزو استان های برتر کشور در اجرای سامانه‌های نوین آبیاری است و تجربه سال های پیاپی خشکسالی نشان داده است اهمیت اجرای این سامانه ها تا چه حد حیاتی است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: اجرای سامانه‌های نوین آبیاری نه تنها موجب افزایش بهره وری منابع آب و خاک می‌شود بلکه با جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستاییان به حاشیه شهرها، تاثیری مثبت در مهار مسایل اجتماعی و زیست محیطی به جا می‌گذارد.
جعفر جوادی اظهار کرد: سامانه‌های آبیاری نوین شامل آبیاری قطره‌ای، بارانی و کم فشار می‌شود و به خصوص در شرایط کنونی خشکسالی و اقلیمی خطه خراسان رضوی، مدیریت مصرف آب و نیز کشاورزی اصولی بسیار لازم و موثر است.
بخش کشاورزی با ۹۰ درصد مصرف آب کشور بزرگترین و مهمترین مصرف‌کننده آب در ایران به شمار می‌رود و البته بیشترین میزان اتلاف منابع آب به دلیل استفاده نکردن از فناوریهای پیشرفته آبیاری و عواملی مانند عدم رعایت الگوی کشت صحیح در مناطق مختلف در این بخش به هدر می‌رود
وی گفت: اجرای سامانه های نوین آبیاری نه تنها موجب افزایش بهره وری منابع آب و خاک می‌شود بلکه با جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستاییان به حاشیه شهرها، تاثیراتی مثبت در مهار مسایل اجتماعی و بحران های زیست محیطی برجا می‌گذارد.
جوادی بیان کرد: افزایش بهره وری از ۲ منبع ارزشمند آب و خاک با ارتقای بازده آبیاری قابل تحقق است و در این راستا ۲ برنامه اصلی شامل توسعه و اجرای سامانه‌های نوین آبیاری و عملیات انتقال آب با لوله و نیز اجرای عملیات آب و خاک در سطح مزارع در دستور کار مدیریت‌های آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان قرار دارد.
بیشتر بخوانید:
خاک ۵۰ درصد اراضی زیرکشت خراسان رضوی شور است
اقلیم خشک خراسان رضوی، تشنه سامانه‌های نوین آبیاری
خراسان رضوی، رتبه دوم کشور بعد از فارس
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی بیان کرد: اجرای سامانه‌های نوین آبیاری، تاثیر مهمی در مدیریت مصرف آب بخش کشاورزی دارد و بر این اساس، حمایت از کشاورزان در این زمینه بسیار مورد توجه است.
جوادی افزود: اهمیت و توجه دادن به این بخش موجب شده است که خراسان رضوی رتبه نخست کشوری را در این زمینه داشته باشد.
وی اظهار کرد: از ابتدای اجرای طرح سامانه های آبیاری تحت فشار که از سال ۱۳۷۱ آغاز شده تاکنون ۱۹۷ هزار هکتار از کشتزارهای استان زیر پوشش این سامانه قرار گرفته است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه این استان در اجرای سامانه های نوین آبیاری در کشور بعد از استان فارس رتبه دوم را دارد، گفت: استان فارس با ۲۰۸ هزار هکتار اول است و پس از آن خراسان رضوی با ۱۹۷ هزار هکتار رتبه دوم را دارد.
بر اساس مطالعات انجام شده ۳۵۰ هزار هکتار اراضی آبی استان استعداد اجرای سامانه‌های نوین آبیاری را دارند که حدود ۲۰۰ هکتار از این سطح زیر پوشش طرحهای نوین آبیاری رفته است
وی ادامه داد: در پنج سال اخیر این استان هر ساله بیشترین سطح اجرای آبیاری نوین را در کشور داشته است.
جوادی بیان کرد: بر اساس مطالعات انجام شده ۳۵۰ هزار هکتار از کشتزارهای آبی استان استعداد اجرای سامانه‌های نوین آبیاری را دارند.
وی اجرا نشدن سامانه های نوین آبیاری در بیشتر سطوح کشاورزی استان را کمبود اعتبار دانست و افزود: البته استقبال و رویکرد کشاورزان نیز مهم است که در این زمینه چگونه باشد.
بیشتر بخوانید:
عزم دولت برای حل مساله راهبردی تامین آب/ دریای عمان عطش شرق کشور را فرومی‌نشاند
سامانه‌های آبیاری نوین در ۱۸۰ هکتار از اراضی خراسان رضوی اجرا شده است
اصلاح شیوه‌های کشت، نیاز امروز
رییس سازمان کشاورزی خراسان رضوی به آسیب های فراوان خشکسالی در حوزه کشاورزی این استان اشاره کرد و گفت: بیشترین آب مصرفی در بیش از ۲۰۰ کشور دنیا در اختیار بخش کشاورزی قرار می‌گیرد به دلیل این که آب و غذا به همراه هم مورد نیاز است و بخش کشاورزی تامین کننده مهم ترین بخش امنیت یعنی امنیت غذایی است.
قنبری افزود: افزون بر یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در حوزه کشاورزی خراسان رضوی فعالیت دارند که محدود کردن کار کشاورزی آنان، زمینه‌ساز بیکاری، مشکلات اقتصادی و در نهایت مهاجرت از روستاها به شهرها خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: باید در حوزه کشاورزی برای مدیریت مصرف آب به دنبال اصلاح شیوه‌های کشت و نه حذف و یا ایجاد محدودیت باشیم یعنی نباید به کشاورز گفت که محصول نکارد چون آب نداریم بلکه باید گفت محصولات کم آب‌بر بکارد تا علاوه بر این که معیشت وی تامین شود بتوان مصرف آب را هم مدیریت کرد.