به گزارش ایرنا، فاصله ۱۲ کیلومتری از شهر سنندج را برای مشاهده مکانی که ثروتی عظیم در آن بدون هیچ بهره‌برداری رها شده بود، طی کردیم؛ جایی که نه تنها خبری از سرمایه گذاری در آن نبود بلکه به معضل بزرگی هم برای محیط زیست تبدیل شده بود.
سال هاست که با پی بردن به ارزش این ثروت در دنیا، نام طلای کثیف را برآن نهاده‌اند؛ طلایی که کشورهای مختلف دنیا به سمت بهره‌برداری از آن به شیوه‌های نوین حرکت کرده‌اند و دیگر به آن به عنوان زباله نگاه نمی کنند.
زباله، طلای کثیفی است که در کشور ما به ویژه استان کردستان که سرانه تولید آن بالاتر از میانگین کشوری است هنوز آشغال و چیزی به دردنخور به شمار می‌رود، هرچند همگان از نحوه استفاده از زباله در کشورهای دیگر آگاه اند ولی همچنان مدیریت شهری در جامعه ما این مهم را در اولویت برنامه‌های خود قرار نداده است.
مکان دفن زباله شهر سنندج که بیش از ۷۰۰ هزار نفر جمعیت دارد در نزدیکی روستاهای کیلک و چنو واقع شده است و روزانه حدود ۴۰۰ تن زباله به این جایگاه منتقل می شود.
این جایگاه دفن زباله که در زمینی به مساحت ۳۵ هکتار از دهه ۷۰ ایجاد شده فاقد استانداردهای لازم است؛ جایی که زباله‌های دپو شده در آن به کوه عظیمی مبدل شده که در فصل گرم سال با افزایش دمای هوا دچار حریق می شود و امسال تاکنون چندین مورد آتش سوزی در این مکان روی داده است که این اتفاق می تواند خطر جدی برای اراضی کشاورزی منطقه باشد.
افزون بر مورد مذکور این جایگاه دفن زباله به محلی برای جولان سگ های بلاصاحب تبدیل شده است و به حدی جمعیت آنها زیاد شده که وقتی در این محل حضور یافتیم افزون بر هوای آلوده و بوی تعفن ناشی از تلنبار زباله‌ها، امکان پیاده شدن از خودرو سخت شد.
سرانه تولید زباله در کردستان ۹۲۱ گرم است و این آمار در کشور ۷۰۰ گرم و در جهان ۳۰۰ گرم به ازای هر نفر است پسماندها در بیشتر شهرها و روستاهای استان به طور غیراصولی دفن می شود که این مسئله در نتیجه مدیریت نامناسب این حوزه و در اولویت نبودن آن، ایجاد شده است.
مدیریت پسماند اولویت شهرداران نیست
مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان می گوید: یکی از معضلات زیست محیطی استان اجرا نشدن طرح تفکیک از مبدا زباله است که بارها به شیوه‌های متعدد اعم از کتبی و شفاهی خواستار اجرای آن توسط شهرداران شهرهای استان شدیم.
اقبال حمیدی بخش زیادی از افزایش جمعیت سگ‌های بلاصاحب به عنوان آسیبی برای امنیت محیط زیست شهری را نتیجه عدم اجرای تفکیک از مبدا زباله می داند و ادامه می دهد: بسیاری از شهرهای ایران این طرح را دیر آغاز کردند ولی عملکرد مطلوبی دارند و بخوبی در این زمینه اقدام کرده‌اند.
وی می گوید: همانگونه که در شهرهای استان به ویژه مرکز استان در زمینه زیباسازی شهری و ایجاد پارک و فضای سبز کار می شود، می طلبد در زمینه مدیریت پسماند هم اقداماتی انجام شود.
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان به دلیل مدیریت نامناسب پسماند و جایگاه‌های دفن زباله تاکنون پرونده چند شهردار در شهرهای استان از جمله قروه، مریوان و بانه به مراجع قضایی معرفی شده است.
حمیدی با اشاره به اینکه قانون مدیریت پسماند سال ۱۳۸۳ مصوب شد، می گوید: براساس این قانون دستگاه های ذیربط و شهرداری‌ها مکلف بودند تا سال ۱۳۹۰ نسبت به تبدیل زباله به سوخت اقدام کنند که در کردستان بعد از گذشت حدود ۱۳ سال این برنامه محقق نشده است و بدون شک این قانون به دلیل نداشتن ضمانت اجرایی نیاز به به‌روزرسانی دارد.
براساس قانون مدیریت پسماند شهرداری‌ها مکلف شدند تا سال ۱۳۹۰ نسبت به تبدیل زباله به سوخت اقدام کنند که در کردستان بعد از گذشت حدود ۱۳ سال این برنامه محقق نشده است. وی با بیان اینکه مدیریت پسماند جزو اولویت های شهرداران استان نیست، ادامه می دهد: ۲۰ درصد از زباله قابلیت بازیافت و برگشت به چرخه مصرف را قبل از اینکه با انواع آلودگی ادغام شود؛ دارد.
به فرآیند تبدیل مواد مصرف شده به محصولات و مواد تازه برای جلوگیری از به هدر رفتن مواد سودمند، بازیافت گفته می شود که از مهمترین نتایج حاصل از بازیافت پسماندهای موجود در جامعه، ایجاد درآمد و اشتغال است.
سود زیادی می تواند در فروش مواد بازیافتی نصیب نه تنها استان بلکه کل کشور شود آن هم به شرطی که مدیریت صحیحی در رابطه با این صنعت اعمال شود اینگونه شرایطی فراهم خواهد شد تا بدون فشار به محیط زیست، سطح مصرف، ثابت شود و حتی افزایش پیدا کند و این مسئله یکی از عوامل دستیابی به توسعه پایدار به شمار می رود.
کشورهای توسعه یافته‌ای که به ارزش اقتصادی بازیافت زباله پی برده‌اند افزون بر بازیافت پسماندهای داخلی، اقدام به واردات زباله به منظور بازیافت آن می کنند و سپس مواد تولیدی حاصل از این فرآیند را به دیگر کشورها صادر می کنند.
تخلیه زباله به طور غیربهداشتی
افزون بر موارد مذکور یکی دیگر از معضلات زیست محیطی در حوزه زباله به زباله‌گردها بر می‌گردد که این افراد با تخلیه سطل های زباله عاملی برای انتقال آلودگی و میکروب های ناشی از طریق پخش شیرابه زباله در محیط اطراف هستند.
شهرداری‌ها می توانند با مدیریت زباله گردها تفکیک از مبدا را آغاز کنند و این افراد مسئول جمع آوری زباله های قابل بازیافت از شهروندان شوند و این پیشنهاد را بارها از سوی مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان شنیده و منتشر کرده ایم ولی تاکنون شهرداری ها برنامه ای در این رابطه نداشته اند.
۲ سال است کارخانه بازیافت زباله سنندج تعطیل است و گفته شده که چند قطعه از دستگاه بازیافت این کارخانه خراب و از رده خارج شده و بلااستفاده مانده است هرچند پیش از تعطیلی هم به دلیل مدیریت نامناسب، جداسازی زباله‌ها با حجم بالایی از آلودگی انجام می شد و کود کمپوست تولید شده در این واحد به علت داشتن خُرده شیشه قابلیت مصرف حتی در فضای سبز شهری را نداشت.
از دیگر معضلات زیست محیطی مربوط به زباله در استان می توان به ورود شیرابه زباله ها به آب های سطحی یا جذب منابع زیرزمینی اشاره کرد که در مناطق نزدیک جایگاه های دفن زباله هم این شیرابه وارد آب مورد استفاده در اراضی کشاورزی می شود و در نتیجه شاهد تولید میوه و سبزی آلوده خواهیم بود.
ورود روزانه ۳۹۰ تن زباله به جایگاه دفن زباله سنندج
به گفته رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری سنندج سرانه تولید پسماند در این شهر ۸۰۰ گرم به ازای هر نفر است و روزانه ۳۹۰ تن زباله جمع آوری و روانه جایگاه دفن می شود.
شکور صلواتی در پاسخ به چگونگی وضعیت جایگاه دفن زباله سنندج و اینکه برای استاندارد کردن و اعمال فاکتورهای مورد نیاز جایگاه زباله چه اقداماتی انجام شده است، می‌گوید: وضعیت جایگاه دفن پسماند شهر سنندج مانند اکثر محل های دفن شهرهای ایران بوده با این تفاوت که کارهای خوبی از جمله ساماندهی شیرابه محل دفن، استقرار سیستم پایش تصویری، ارائه طرح های راه اندازی خط تولید کمپوست و بازیافت زباله انجام شده است.
قسمت بیشتر زباله های دپو شده در جایگاه دفن زباله شهر سنندج فاقد هیچ گونه پوششی است و همین هم باعث شده که جمعیت زیادی از حیوانات به ویژه سگ ها در این محل تجمع کنند افزون بر این وزش باد هم زباله های کم وزن تر را در اطراف پراکنده می کند که رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری سنندج در این رابطه می گوید: یکی از چالش های محل دفن زباله در مناطق کوهستانی کمبود خاک است که این امر را می توان با انتقال خاک و نخاله سطح شهر به محل دفن برای پوشش پسماندها جبران کرد.
صلواتی ادامه می دهد: با توجه به فاصله زیاد سایت رسمی خاک و نخاله از داخل شهر در حال حاضر مشکلی برای پوشش پسماندها نداریم.
هرچند مدیران شهری براین باور اند که مشکلی برای پوشش پسماندها در جایگاه دفن زباله ندارند و علاوه بر این، برای چالش پوشش دفن زباله هم راه حل ارائه می دهند اما آنچه ما از نزدیک مشاهده کردیم برخلاف این گفته هاست و نبود پوشش مناسب زباله در این محل موجب آتش سوزی و ازدیاد جمعیت حیوانات شده بود.
سال ۱۳۹۸ شهردای سنندج قرار بود به جای فنس کشی اطراف مرکز دفن زباله سنندج درختکاری کند که رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری سنندج در این خصوص می گوید: با احداث جاده دسترسی مقدمات لازم برای فنس گذاری محل دفن و درختکاری فراهم شده و در حال تعیین پیمانکار هستیم و در سال جاری هم ۱۰۰ اصله نهال از گونه‌های مورد تایید کارشناسان فضای سبز در محل غرس شده و در صورت رشد گونه‌ها و مقاومت به شرایط منطقه مابقی مسیر هم تکمیل خواهد شد.
سال های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، بحث سرمایه گذاری در حوزه پسماند در شهر سنندج مطرح شد و حتی اخباری مبنی براینکه یک سرمایه گذار با سرمایه گذاری اولیه ۷۰ میلیارد ریالی قرار است خط سورتینگ ۲۵۰ تنی برای تولید کود آلی کمپوست گرانوله ایجاد کند که بعد از گذشت حدود ۶ سال هیچ خبری از این سرمایه گذار و سرمایه گذاری نیست.
صلواتی در این رابطه اظهار کرد: به دلیل نوسانات شدید بازار و عدم ثبات قیمت، سرمایه گذار حاضر به ادامه همکاری نبود.
وی دبی شیرابه زباله در این جایگاه را حدود یک لیتر بر ثانیه خواند و می گوید: عملیات انتقال شیرابه به تصفیه خانه فاضلاب شهری با خط لوله پلی اتیلن به طول هشت کیلومتر در محل دفن زباله سنندج انجام شده است.
میزان بازیافت زباله در ایران حدود ۲۰ درصد و در کردستان کمتر از ۱۰ درصد است در حالیکه نرخ متوسط جهانی آن ۷۰ درصد است نکته حائز اهمیت این است میزان اشتغالزایی ناشی از دفن ۱۰ هزار تن زباله در سطح دنیا، ۲ نفر است و بازیافت همین حجم از زباله برای ۹ نفر ایجاد اشتغال خواهد کرد.
میزان اشتغالزایی ناشی از دفن ۱۰ هزار تن زباله در سطح دنیا، ۲ نفر است و بازیافت همین حجم از زباله برای ۹ نفر ایجاد اشتغال خواهد کرد. در استانی مانند کردستان که نرخ بیکاری در آن بالا و در اکثر سال ها جزو ۱۰ استان اول کشور در این رابطه است و به سرمایه گذاری و ایجاد طرح های اشتغالزا نیاز فراوانی دارد؛ ظرفیت های اشتغالزایی در آن همچون حوزه بازیافت زباله و تولید انرژی از پسماندهای تولید شده مورد توجه قرار نمی گیرد و همواره در حد شعار به آن پرداخته می شود.
گویا برخی از مدیران شهری عادت کرده‌اند به بخش‌هایی که نمود بیشتری دارند و بیشتر در دید مردم قرار می گیرند و مورد تحسین واقع می شوند، بپردازند هرچند اهمیت قائل شدن برای این حوزه ها هم ضروری است ولی صرفا پرداختن به یک حوزه و رها کردن حوزه‌های دیگر پذیرفتنی و مورد تایید نیست لذا آنچه از اعضای شورای شهر و شهرداری های استان انتظار می رود این است که به طور اصولی بودجه های شهری را به سمت برنامه‌ها و طرح‌های تاثیرگذار اختصاص دهند.
اجرای طرح تفکیک از مبدا زباله و بازیافت آن که همواره مورد غفلت مدیران شهری و اعضای شوراهای اسلامی شهرها و روستاهای استان واقع شده است یکی از مطالبات به حق شهروندان کردستانی به ویژه فعالان زیست محیطی است چراکه این مهم نه تنها موجب بهبود فضای شهری و روستایی می‌شود بلکه اشتغالزایی مطلوبی هم به دنبال خواهد داشت.