به گزارش ایرنا، ارزانی خدمات درمانی، وجود متخصصان توانمند در عرصه های مختلف پزشکی و درمانی و نیز تجهیزات مدرن پزشکی تا پیش از پیدایش کرونا، ایران و به‌ویژه مشهد را به "بهشت گردشگری سلامت" منطقه بدل کرده بود اما شیوع ویروس کرونا آغازی بر از دست رفتن این جایگاه شد و پس از آن نیز ظهور رقبای قدرتمند در منطقه، ضربه کاری بعدی را بر پیکر نحیف گردشگری سلامت ایران و میزبانی از گردشگران خارجی وارد آورد.
اگرچه هنوز برخی مسوولان همانند بسیاری از دیگر فرصت های از دست رفته، حاضر به پذیرش این واقعیت نیستند، اما باید اذعان کرد که رونق گردشگری سلامت در کشورهایی مانند اردن، هند عمان، امارات، ترکیه و قطر به مراتب بیشتر از ایران است و حال آنکه تا پنج سال پیش شرایط به کلی متفاوت بود و این وضعیت کابوسی برای صنعت گردشگری سلامت ایران محسوب می‌شد.
این در حالی است که شمار گردشگران سلامت در جهان نه تنها کمتر نشده، بلکه رو به رشد گذاشته است و چرایی حضور کمتر گردشگران سلامت در ایران و مشهد تنها یک پاسخ روشن دارد و آن سوق یافتن گردشگران سلامت به کشورهای رقیب برای دریافت خدمات پزشکی است، که تا یک دهه پیش حتی تصور کسب چنین جایگاهی در عرصه توریسم سلامت را هم نداشتند.
اگرچه سالهاست که طبق برنامه ششم و هفتم توسعه کشور ، تعیین تکلیف نهایی انجام شده و متولی اصلی گردشگری سلامت کشور ، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام شده است اما هنوز شاهد اختلاف نظر و در نهایت اختلاف در اجرای ضرورتهای میزبانی در این زمینه در کشور هستیم
صاحبنظران و فعالان حوزه گردشگری سلامت بر این حقیقت تاکید دارند که هنوز هم می توان به گردشگران سلامت به چشم فرصتی بی‌تکرار نگریست اما باید برای کارزار خاموش رقابت در عرصه گردشگری سلامت با رقبای منطقه ای، خود را تجهیز و تقویت کنیم زیرا ضربات وارده بر پیکره گردشگری سلامت، این بخش را بسیار ضعیف و لاغر کرده است و باید برای نجات آن کاری کارستان کرد.
اگرچه سال‌ها است که طبق برنامه ششم و هفتم توسعه، تعیین تکلیف نهایی انجام شده و متولی اصلی گردشگری سلامت، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام شده است اما هنوز شاهد اختلاف نظر و در نهایت اختلاف در اجرای ضرورت های میزبانی در این زمینه هستیم.
بر اساس برنامه ترسیمی جهانی قرار بود در مرحله نخست تا سال ۲۰۳۰ و در گام بعدی تا سال ۲۰۵۰، گردشگری سلامت به نخستین صنعت پررونق و ارزآور تبدیل شود ولی پاندمی کرونا موجب برهم خوردن معادلات شد.
در همین شرایط که شاهد رشد جهشی برخی کشورهای منطقه در این شاخه گردشگری بوده ایم، متاسفانه ایران به خیال خام اول بودن در این عرصه، تلاشی برای به روزرسانی، ارتقا و برنامه ریزی در ارائه خدمات به گردشگران سلامت نکرد و همین امر موجب عقب ماندگی جدی کشور ما از قطار ارزآور گردشگری سلامت شد.
درآمد گردشگری سلامت ایران، یک‌پنجم ظرفیت
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت کشور گفت: اکنون درآمد ایران از صنعت گردشگری سلامت، تنها به اندازه یک‌پنجم ظرفیتهای موجود در کشور است.
حسین نیکونام افزود: طبق برآورد کارشناسان، کشور ما سالانه ظرفیت کسب درآمد پنج میلیارد دلاری از این صنعت را دارد، حال آنکه اکنون درآمدی کمتر از یک میلیارد دلار از این محل دارد.
او بیان کرد: با توجه به ظرفیت بالای ایران و وجود ده‌ها کشور اسلامی در جهان، می‌توان گردشگران سلامت کشورهای اسلامی را به طور قاطع جذب کرد که این امر صرفا با همکاری و مشارکت دستگاه های دولتی متولی در این زمینه قابلیت تحقق می‌یابد.
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی تاکید کرد: ساماندهی دلالان اتباع خارجی در حوزه گردشگری سلامت، هماهنگی در تسهیل صدور ویزای گردشگری سلامت، حل تعارضات میان برخی دستگاه ها در ارائه خدمات به گردشگران سلامت از مواردی است که باید برای رشد و توسعه گردشگری سلامت مورد توجه قرار گیرد.
ساماندهی دلالان به ویژه دلالان گردشگران خارجی در حوزه گردشگری سلامت، هماهنگی در تسهیل صدور ویزای گردشگری سلامت، حل تعارضات میان برخی دستگاهها در ارائه خدمات به گردشگران سلامت و غیره از مواردی است که باید برای رشد و توسعه گردشگری سلامت مورد توجه قرار گیرد
نیکونام بیان کرد: بروز تنش‌های اخیر در منطقه و توقف انجام برخی پروازهای ایرانی به کشورهای خارجی، حوزه گردشگری سلامت ما را به چالش کشیده است و این امر موجب خواهد شد در صورت عدم مدیریت موثر و به موقع، شاهد روانه شدن گردشگران سلامت به کشورهای رقیب ایران باشیم.
تناقض در آمار گردشگران سلامت نمادی از عدم هماهنگی
نیکونام اظهار کرد: متولی اصلی گردشگری سلامت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است حال آنکه دیگر دستگاهها و وزارتخانه های دخیل در روند خدمت رسانی از جمله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بنا به دلایلی دچار اختلاف نظر در روند خدمت رسانی به گردشگران سلامت هستند.
وی تصریح کرد: در این مسیر دستگاه‌های دیگری مانند وزارت امور خارجه و کنسولگری‌ها نیز به دلیل هماهنگ نبودن با متولی اصلی حوزه گردشگری سلامت در کشور و اقدامات خودمحورانه، روند صدور ویزا برای متقاضیان گردشگری سلامت را طولانی و بعضا خسته کننده کرده اند.
وی تصریح کرد: این در حالی است که گردشگر سلامت، اغلب به نوعی بیمار محسوب می شود و روند صدور روادید برای این گروه از افراد باید آسان تر باشد، حال آنکه در عمل چنین نیست.
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت کشور گفت: نخستین نماد وجود ناهماهنگی، ارائه آمار متفاوت و متناقض از گردشگران سلامت در ایران و خراسان رضوی است.
وی افزود: در شرایطی که از ابتدای امسال تنش های منطقه ای بر شمار ورود گردشگران سلامت به استان خراسان رضوی و کشور اثر منفی گذاشته است، همچنان شاهد ارائه آمار افزایشی از سوی دانشگاه علوم پزشکی هستیم.
وی بیان کرد: ناهماهنگی بین وزارتخانه ها و عرصه اجرا در میزبانی از گردشگران سلامت بیش از تحریم ها و فشارهای منطقه ای بر گردشگری سلامت اثر منفی گذاشته است.
وی گفت: به عنوان نمونه سال گذشته ۹۴۰ هزار روادید رسمی گردشگری و گردشگری سلامت برای متقاضیان افغانستانی صادر شده است در حالی که کمتر از یک درصد از این رقم را شرکت های گردشگری صادر کرده اند و بقیه توسط کنسولگری ها صادر شده است.
وی ادامه داد: سرگردانی گردشگران سلامت افغان، ایجاد ناخرسندی از روند طولانی و خسته کننده صدور ویزای گردشگری سلامت و عدم برخورد مورد انتظار با بیماران، موجب شده فرصت حضور گردشگران سلامت افغانستانی را از دست بدهیم و شاهد مراجعه این گروه از گردشگران به کشورهای هند و پاکستان باشیم.
با توجه به اینکه سیستم یکپارچه آماری وزارت گردشگری و وزارت بهداشت جدا از یکدیگر است، آمار گردشگران سلامت ورودی به کشور دقیق نیست
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت کشور بیان کرد: با توجه به اینکه سامانه یکپارچه آماری وزارت گردشگری و وزارت بهداشت جدا از یکدیگر است، آمار دقیقی از شمار گردشگران سلامت ورودی به کشور وجود ندارد.
وی افزود: بسیاری از کسانی را که وزارت بهداشت به عنوان گردشگر سلامت می شناسد، گردشگر سلامت نیستند و ممکن است اتباع افغانی باشند که کد فراگیر دارند.
نیکونام، گردشگر سلامت را کسی دانست که به نیت گردشگری درمانی برای مدت بیش از ۲۴ ساعت و کمتر از یک سال وارد کشور می شود، اظهار کرد: این تعریف برای تمامی آمارهای ارائه شده از سوی حوزه درمان صدق نمی کند بنابراین نیازمند آمار دقیقی برای فهم درست از چالش موجود در حوزه گردشگری سلامت کشور و استان هستیم.
وی بیان کرد: در حالی که هم اکنون شرایط چندان مطلوبی را از نظر وضعیت پروازهای خارجی به مقصد ایران نداریم، همچنان شاهد ارائه آمارهایی مبنی بر افزایش شمار گردشگران سلامت به کشور هستیم.
احیای سامانه جامع گردشگری، امیدی دیگر
وی با بیان اینکه در گذشته سامانه‌ای با عنوان «سامانه جامع گردشگری سلامت» طراحی شده بود تا ورود و خدمت رسانی به این گردشگران ساماندهی شود، گفت: در قالب این سامانه پیش بینی شده بود دستگاه های مختلف تمامی اطلاعات گردشگران را از زمان ورود تا اقامت و نوع خدمت ارائه شده، ثبت کنند اما بنا به دلایلی راه اندازی کامل این سامانه متوقف شد.
نیکونام گفت: خراسان رضوی در اجرای این سامانه به عنوان پایلوت (نمونه) انتخاب شده است که از هشتم ماه جاری - آبان- دوباره فعال شده است و امیدواریم آشفتگی های موجود در این حوزه با راه اندازی این سامانه کمتر شود.
وی افزود: با فعال شدن و فراگیری کامل این سامانه، ویزا از همین طریق صادر خواهد شد به این ترتیب بسیاری از چالش های این حوزه برطرف خواهد شد.
راهنمایان گردشگری و چالش‌های پرتراکم
نیکونام یکی دیگر از چالش های حوزه گردشگری سلامت را فعالیت دلالان و راهنمایان غیرمجاز دانست که موجب وارد آمدن آسیب های شدید حیثیتی می شود و ادامه داد: این گروه در کنار تبعات مخرب فرهنگی و حیثیتی، موجب وارد آمدن خسارات و پیامدهای منفی اقتصادی به این حوزه می‌شوند.
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت کشور و خراسان رضوی ادامه داد: در حوزه ساماندهی دلالان، مترجمان و راهنمایان (لیدرها) هنوز هم نیازمند اقدام جدی از سوی متولیان و دستگاه های دولتی هستیم چرا که بخش خصوصی توان مدیریت و نظم دادن به دلالان و برخورد با راهنمایان غیرمجاز را ندارد.
دلالان اتباع خارجی که بیشترهم عراقی هستند نه تنها فرصتهای اشتغال در این عرصه را از اتباع ایرانی ربوده اند بلکه درآمدهای ارزی حاصله را ازکشور خارج می کنند در حالی که درآمدهای مذکور به واسطه ظرفیتهای موجود در حوزه گردشگری سلامت عاید این افراد شده است
وی بیان کرد: دلالان اتباع خارجی که بیشتر عراقی هستند نه تنها فرصت های اشتغال در این عرصه را از اتباع ایرانی ربوده اند بلکه درآمدهای ارزی حاصله را، که به واسطه ظرفیت های حوزه گردشگری سلامت عاید آنان شده است، از کشور خارج می کنند.
نیکونام تاکید کرد: باید برای ساماندهی هرچه زودتر این گروه اقدامات عاجل انجام داد و نسبت به سامان دادن راهنمایان ایرانی و کوتاه کردن دست دلالان غیر ایرانی کاری کرد.
دلالان غیرقانونی جریمه می شوند
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینکه موضوع ساماندهی راهنمایان گردشگری از مهمترین مسایل موجود در حوزه گردشگری سلامت است، بیان کرد: تاکنون هزار و ۲۰۰ نفر در قالب طرح ساماندهی ثبت نام کرده اند که برای ۱۴۰ نفر از آنان نیز کارت صادر شده است.
یوسف بیدخوری افزود: اتباع خارجی به هیچ وجه اجازه فعالیت در این زمینه را ندارند و ایرانیان دریافت کننده کارت شناسایی نیز دوره های آموزشی لازم را گذرانده و کارت همیار سلامت دریافت می کنند.
تا کنون هزار و ۲۰۰ نفر در قالب طرح ساماندهی ثبت نام کرده اند که برای ۱۴۰ نفر تا کنون کارت صارد شده است
این مسوول گفت: فعالیت در این حوزه بدون کارت همیار سلامت مجاز نیست و پس از پایان روند صدور کارت تا پایان آبان جاری، براساس قوانین جدید با مشارکت نیروی انتظامی افراد غیرمجاز فعال در این عرصه شناسایی و با صدور حکم از سوی مراجع قضایی بین ۹۰۰ میلیون ریال تا ۲ میلیارد ریال جریمه نقدی خواهند شد.