#
تهران، ایرنا: 13 دی 1382 برابر با سوم ژانویه 2004
از: احمد فراهانی کارشناس گروه تحقیق و تفسیر خبر
نگاه شورای همکاری خلیج فارس در تامین ثبات به قدرتهای بیرون از
منطقه، تاکنون مانع رشد و بلوغ این تشکل منطقه ای در امور امنیتی بوده
است
آخرین نشست سران این شورا در کویت هم که به بحث در مورد اوضاع عراق،
روابط کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس با ایران، مبارزه با تروریسم، بحران
در سرزمینهای اشغالی فلسطین، برخی اصلاحات داخلی در شورا و موضوع مبارزه
با تروریسم و... اختصاص داشت، هرچند به خاطر انعکاس "فضای مثبت در روابط
کشورهای عضو با جمهوری اسلامی ایران" موجب خرسندی ایران شد، اما از تداوم
ضعف "نگاه به بیرون" مصون نماند.
در آن نشست طرح موضوع جزایر ایرانی، توجه شورا به راهبردهای امنیتی
(با توجه به شرایط جدید منطقه ) را تحت الشعاع قرار داد و این سوال را بطور
جدی مطرح کرد که "آیا کشورهای عضو و بویژه امارات، در سومین دهه تاسیس
شورای همکاری خلیج فارس، تامین امنیت را همچنان در خارج از محیط پیرامونی
خود جست و جو می کنند و هنوز هم متکی به بازیگران خارجی هستند؟"
تاریخ چند سده اخیر نشان داده که عوامل بیرونی، همواره منشا بحران و
ناامنی در منطقه خلیج فارس بوده اند. از قدرتنمایی استعمارگرانه نیروی
دریایی پرتغال تا دو قرن اشغالگری انگلیس در منطقه و تا حضور کنونی
آمریکا در دهه های اخیر و پشتیبانی بی دریغ سه دهه ای آنها از حکومت صدام
به عنوان یکی از عوامل محلی ناامنی، نشان داده که بحران و ناامنی را
بیگانگان به خلیج فارس و کشورهای حوزه آن تحمیل کرده اند.
برخی از اعضای شورای همکاری خلیج فارس باید از جنک آمریکا با عراق و
حضور نظامیان آن کشور در منطقه خاورمیانه، نتایج لازم را بگیرند و متوجه
خطرات این حضور که بروز تغییرات غیرقابل پیش بینی در خاورمیانه از جمله
آن ها است، باشند.
یکی از پیامدهای حضور آمریکا در عراق، تطبیق کشورهای حوزه خلیج فارس
با تحولات جدید امنیتی و البته سیاسی و فرهنگی است. در غیر این صورت با
توجه به تغییر ساختار نظام بین الملل از نظام تک قطبی سلسله مراتبی به
هژمونی مطلق، این کشورها باید چشم انتظار تحولات بزرک احتمالی در محیط
پیرامون خود باشند.
نکته ای که در نشست کویت قابل توجه بود، توجه شورای همکای به یک
راهبرد امنیتی جدید بود که البته با توجه به مشکلاتی که فراروی شورا وجود
دارد، تحقق یک سامانه امنیتی مشترک بعید به نظر می رسد.
شرط تحقق یک سامانه امنیتی مشترک، همگون بودن اعضا است که در مورد
شورای همکاری خلیج فارس این شرط فعلا وجود ندارد.
شرط مهم دیگری که به نظر می رسد هنوز شورای همکاری خلیج فارس به آن
دست پیدا نکرده است، استقلال یک سامانه امنیتی است. بطور معمول در یک نظم
امنیتی مشترک، اعضای یک مجموعه امنیتی منطقه ای، به درون مجموعه متکی
هستند. در حالی که شورای همکاری خلیج فارس بعد از چندین سال هنوز هم از
سایه وابستگی امنیتی به قدرت مداخله گر (آمریکا) خلاص نشده است.
اشاره "عبدالبشار" اولین دبیر کل این شورا به وابستگی امنیتی به
آمریکا، موید همین نکته است: "کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس پس از
سرنگونی صدام، همچنان زیر چتر حفاظت آمریکا قرار دارند."
به عبارتی آمریکا بعد از چندین دهه حضور مستقیم و غیرمستقیم در
خاورمیانه، با هدف واقعی تامین منافع نفتی، کماکان مدعی حمایت از دولتهای
حوزه خلیج فارس است و در این ادعای حمایت تا جایی پیش رفت که در دهه 90
تلاش کرد در راستای تامین منافع خود، در مورد ایران و عراق سیاست "کنترل
(مهار دوگانه )" را اعلام کرد و هزینه این کنترل را با توجیه حفظ و صیانت
از حکومتها، از همین دولتها گرفت.
البته "عبدالبشار" هم به این نکته رسیده است که "شورای همکاری خلیج
فارس باید از طریق استقرار یک زیرساخت معتبر امنیتی، وابستگی خود به
آمریکا را قطع کند."
این نوع وابستگی ها با درجات مختلف در میان کشورهای خلیج فارس دیده
می شود که به دلیل شرایط خاص جغرافیایی، امنیتی تا به حال به یک قدرت
خارجی وابسته بوده اند.
در تامین امنیت منطقه، ایران کشور مهمی است که با توجه به شرایط خاص
خاورمیانه، سایر کشورهای منطقه بویژه کشورهای حوزه خلیج فارس نمی توانند
آن را در هر گونه نظم و سامانه ای اعم از امنیتی، سیاسی و اقتصادی نادیده
بگیرند. رسیدن به یک نقطه آرام امنیتی، مستلزم تلاش اعضای این مجموعه برای
کاهش تنش هاست.
همکاری نزدیک کشورهای منطقه و بطور خاص در خلیج فارس می تواند منجر به
بالا رفتن ضریب امنیتی این کشورها شود. در حالی که ادعای بی جا نسبت به هم
می تواند تنش های جدیدی را به وجود آورد.
"عبدالبشار" در این مورد هم معتقد است: "جمهوری اسلامی رویکرد
خردمندانه ای نسبت به محیط پیرامون خود دارد و باید این کشور را به همکاری
بیشتر با کشورهای حوزه خلیج فارس ترغیب کنیم."
حل و فصل مسالمت آمیز برخی اختلافات جغرافیایی نیز هرچند پیش شرط لازم
برای همکاری های منطقه ای در عرصه های مختلف اقتصادی، فرهنگی و... نیست،
اما بی شک تحقق همکاری امنیتی را تسهیل و تسریع می کند.
1354 220
