20 سال پس از فاجعه ایرباس
پرواز بی فرود 655
..................................................
تهران ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 87/04/10
اجتماعی.هواپیما .ایرباس
12 تیرماه مصادف با سالروز سقوط هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران
توسط ناوگان آمریکا در خلیج فارس است که به شهادت 290 مسافر بی گناه منجر
شد.
در این فاجعه که از مهمترین موارد نقض حقوق بشر، حقوق بین الملل و حقوق
هواپیمای کشوری در تاریخ محسوب می شود، فرمانده ناو -وینسنس < به دلیل
جنایتش نشان لیاقت گرفت و پرصداترین محافل سیاسی غرب در مقابل این فاجعه
سکوت اختیار کردند و یا آن را در چارچوب اخبار کذب پنتاگون ارزیابی و
تحلیل کردند.
در روز یکشنبه، 12 تیر ماه 1367، ساعت 10 و 17 دقیقه صبح، هواپیمای -
ایرباس < هواپیمای جمهوری اسلامی ایران که باید مسیر تهران - بندرعباس -
دوبی را طی می کرد، با فرمان برج مراقبت هوایی بندرعباس، از فرودگاه این
شهر ساحلی برخاست.
هفت دقیقه بعد، در حالی که تقریبا یک چهارم مسیر کوتاه هوایی بندرعباس -
دوبی پیموده شده بود، یک موشک سطح به هوای شلیک شده از یک ناو آمریکایی،
هواپیما را منهدم کرد و 290 مسافر و خدمه پرواز آن هواپیما جان خود را
از دست دادند.
شدت و وخامت سانحه به حدی بود که تا دو روز، رسانه های بین المللی در
سرگیجه ای بی سابقه از اطلاعات متفاوت به سر می برند.
در این میان صحت یک مطلب کاملا مشخص بود، این هواپیمای مسافری، هدف موشکی
شلیک شده از یک رزمناو آمریکایی مجهز به پیشرفته ترین رادارهای ردیابی
قرار گرفته بود و پس از این فاجعه، انجام این گناه نابخشودنی توسط آمریکا
، از سوی جهانیان تایید شد.
کسانی که عاملان اصلی این فاجعه بودند، پس از وقوع آن، بهانه های بسیار
آوردند تا به نحوی بتوانند موضوع را تعدیل کنند، ولی موضوع تهاجم به
هواپیماهای غیرنظامی، مشخص و معلوم بود و هیچ بهانه ای برای پوشاندن آن
باقی نمانده بود.
خدمه پرواز 655 -ایران ایر< در حالی عهده دار وظایف خود شدند که همگی
آنان از جمله -محسن رضائیان <، خلبان هواپیما، گواهی نامه معتبر بین
المللی داشتند که از طرف اداره بازرسی و استاندارد پرواز هواپیمایی کشوری
، به نمایندگی سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری صادر می شود.
از سوی دیگر هواپیمای ایرباس نیز تمام چک های پروازی را در موعد مقرر
گذرانده بود، بنابراین خدمه پروازی و هواپیما، هر دو در وضعیت مناسب و
شایسته ای برای پرواز قرار داشتند.
مسیر هوایی بندر عباس - دوبی در حدود 30 دقیقه یا به عبارت دقیقتر 28
دقیقه زمان می برد. این مسیر به سه قسمت تقریبا مساوی برای اوج گیری،
پرواز خطی و نزول ارتفاع تقسیم می شود. با توجه به این که هواپیما در
دقایق اولیه پرواز مورد اصابت موشک قرار گرفته بود، در حالت اوج گیری بسر
می برد، به عبارت دیگر، اوج گیری و نزول هواپیما، در یک وهله صورت نمی
گیرد. بلکه هر مقطع از تغییر ارتفاع، به سقف ارتفاع دالان هوایی و موافقت
برج مراقبت مسئول مسیر بستگی دارد.
این هواپیما در دالان هوایی آمبر 59 که در حقیقت کوتاه ترین مسیر میان
بندرعباس - دوبی است، پرواز می کرد . مسیر انتخاب شده در یک هفته قبل از
سانحه، حدود 180 پرواز به خود دیده بود. از این رو می توان دالان هوایی
آمبر 59 را مسیری پر تراکم و آزموده شده ای تلقی کرد. سقف پرواز آمبر
59، 14 هزار پاست که با توجه به شرایط جوی مناسب - مانند روز سانحه - می
توان از ارتفاع پایین تری - مثلا 11 هزار پا - استفاده کرد.
از سوی دیگر، هواپیمای منهدم شده، در دهم اردیبهشت 1361 وارد خدمت شده
بود و تا لحظه سقوط 11 هزار و 497 ساعت پرواز داشت و همین امر نشان
دهنده این است که هواپیما از نظر فنی در وضعیت پروازی مناسبی قرار داشت.
پس از سقوط هواپیمای ایرباس، مقامات وزارت دفاع آمریکا تا 12 ساعت پس از
حمله، بر انهدام یک فرزند هواپیمای اف-14 ایرانی تاکید داشتند.
از سوی دیگر، مقامات آمریکایی در توجیه این اشتباه مسلم بر آن بودند که
بیشتر بر انحراف مسیر پرواز ایرباس تاکید کنند.
دریاسالار -کراو< رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا، در توجیه اقدامات
وینسنس اعلام کرد : ایرباس ایرانی دقیقا در جهت ناو حرکت می کرد و با
سرعت 800 کیلومتر در ساعت، حدود 8 تا 5/9 کیلومتر از دالان هوایی بین
المللی بیرون بود.
اما اطلاعات بدست آمده بوسیله پنتاگون، نشان می دهد که هواپیما هیچ گونه
انحرافی نداشته است. این مسیر هوایی، 200 کیلومتر طول و 35 کیلومتر عرض
دارد و ایرباس ایران در قسمت عریض تر دالان مورد تهاجم قرار گرفته است.
اظهارات ضد و نقیص مقامات آمریکایی درباره فاجعه ایرباس، زمانی رنگ باخت
که چهار سال بعد روزنامه -نیویورک تایمز< در گزارشی که حاوی چندین نکته
تازه بود، اعلام کرد که ناووینسنس در آب های فلات قاره ایران قرار داشت و
نه در آب های بین المللی و پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) در آن زمان بر
این حقیقت سرپوش گذاشته شده بود.
همچنین دریا سالار -ویلیام کراو< بعدها در گفت وگو با بی بی سی تاکیدکرد
که ناو -وینسنس < بدون هیچ دلیل روشنی با وجود برخورداری از توپها و موشک
های دوربرد، به کرانه آبهای ایران آمده بود.
در واقع، این ناو بطور غیرقانونی وارد آب های ایران در خلیج فارس شده بود
و با این وجود کاپیتان ویلیام راجرز فرمانده ناو وینسنس، پس از پرواز یک
هواپیمای ایرانی در منطقه، دستور به شلیک دو فروند موشک سطح به هوا می
دهد. هر دو موشک به هواپیمای مسافربری برخورد و پس از لحظاتی هواپیما
منفجر و در نزدیکی جزیره ایرانی، -هنگام < سقوط می کند. در این حادثه
دردناک تمام سرنشینان هواپیما که در میان آنها 66 کودک زیر 12 سال، 52 زن
و همچنین 42 تبعه کشورهای یوگسلاوی، کویت، افغانستان، هندوستان، پاکستان،
ایتالیا و وابسته نظامی پاکستان در ایران و خانواده اش جان باختند.
پس از وقوع این فاجعه، جمهوری اسلامی ایران در نامه ای خواستار تشکیل
جلسه فوری شورای امنیت برای رسیدگی به موضوع شد. این درخواست سبب شد تا
25 تیر 67 (16 ژوئیه1988) شورای امنیت تشکیل جلسه داد و پس از استماع
سخنان علی اکبر ولایتی وزیر وقت امور خارجه ایران و جورج بوش معاون رییس
جمهوری آمریکا، قطعنامه 616 را تصویب کرد.
در این قطعنامه، شورا با ابراز تاسف عمیق از این که یک هواپیمای غیرنظامی
ایران ایر در پرواز برنامه ریزی شده بین المللی 655، با شلیک موشک از
ناو جنگی ایالات متحده آمریکا منهدم شده، بر ضرورت تبیین حقایق این سانحه
تاکید کرد. در پایان نیز اجرای فوری و کامل قطعنامه 598 را مورد تاکید
قرار داد و از آن به عنوان تنها عامل حفظ ثبات و صلح در منطقه یاد کرد.
انچه مسلم است، واکنش شورا در برابر اقدام جنایتکارانه آمریکا بسیار ضعیف
بود، چنانچه تنها به ابراز تاسف و همدردی مطلق بسنده کرد.
همچنین واکنش این شورا قابل مقایسه با حادثه انفجار هواپیمای پان امریکن
بر فراز شهر لاکبری نیست، چرا که در آن حادثه پس از سه سال تحقیق و
بازجویی، مقامات آمریکایی و انگلیسی اعلام کردند که دو تبعه لیبی در این
حادثه نقش داشتند. پس از آن، بلافاصله شورای امنیت با تصویب قطعنامه 731،
از دولت لیبی خواست تا متهمان ادعا شده توسط آمریکا و انگلیس را به این
دو کشور تحویل دهند. افزون بر آن، غرامت این حادثه نیز بایستی پرداخت شود
. پس از تعلل لیبی در قبال این قطعنامه شورای امنیت، این شورا در قطعنامه
748، با لحن شدیدتری از لیبی خواست تا به خواسته های آمریکا و انگلیس تن
دهد.
ایران، افزون بر شورای امنیت، خواستار بررسی این فاجعه در شورای سازمان
بین المللی هواپیمای کشوری (ایکائو) شد .
به دنبال درخواست ایران از این شورا، جلسه ای در 23 تیرماه 1367 در مقر
اصلی این سازمان در مونترال کانادا برگزار شد. نماینده ایران در این جلسه
با قرائت نامه ای، خواستار محکومیت صریح ایالات متحده آمریکا به دلیل
استفاده از سلاح علیه هواپیمای مسافربری ایران و استفاده از زور و تهدید
علیه فضای جمهوری اسلامی ایران و کشورهای خلیج فارس شد.
در این جلسه، نماینده آمریکا نه تنها حاضر نشد به تخلف ناو وینسنس اشاره
کند، بلکه وقایع را طوری بیان کرد که گویی این هواپیمای ایران بوده است
که با رعایت نکردن موارد فنی و ایمنی، موجب حادثه شده است.
شورای سازمان بین المللی هواپیمای کشوری (ایکائو)، پس از شنیدن سخنان دو
طرف، در بیانیه ای از دو کشور خواست تا در بررسی موضوع با شورا همکاری
کنند. در جلسه بعدی شورا، هیات تحقیق گزارش خود را ارایه کرد و در آن
گزارش اظهار کرد که: - هواپیمای ایرباس به طور طبیعی بلند شده و پرواز آن
در همه مراحل کاملا طبیعی بوده است.<
در نهایت، شورا با انتشار بیانیه ای، ضمن ابراز تاسف از استفاده از سلاح
علیه هواپیمای مسافربری، این حادثه را غیرعمدی و به دلیل اشتباه در
شناسایی هواپیما دانست. این تصمیم شورا در عین حال که غیرمنصفانه و
ناعادلانه بود، این قضیه را ثابت می کرد که شورا تحت تاثیر برخی از ملاحظات
سیاسی، نتوانست اصول و قواعد حقوقی در اسناد بین المللی را اعمال و اجرا
کند.
از آنجا که بیانیه ایکائو برای ایران رضایت بخش نبود، پرونده را به دیوان
بین المللی دادگستری (لاهه ) ارجاع داد و خواسته های خود را در این مرجع
بین المللی مطرح کرد. اما در مقابل، ایالات متحده صلاحیت دیوان را برای
رسیدگی به موضوع، مورد اعتراض قرار داد.
برغم اعتراض آمریکا، دیوان روز 12 سپتامبر 1994 را برای رسیدگی به این
موضوع مشخص کرد، ولی در نهایت این قضیه در دیوان بررسی نشد، زیرا در
توافقات دو طرفه قرار شد موضوع در خارج از دیوان بررسی شود.
علت این تصمیم گیری هم آن بود که در آن زمان با توجه به نفوذ و قدرت
ایالات متحده در بیشتر محافل سیاسی و قضایی، مقامات ایرانی امیدی به صدور
رای از جانب دیوان بین المللی دادگستری مبنی بر محکومیت آمریکا در قضیه
ایرباس نداشتند.
به هر صورت با پی گیری های مجدانه مقامات جمهوری اسلامی ایران در عرصه های
بین المللی ابعاد این فاجعه برای مردم جهان مشخص شد و امروز پس از گذشت
20 سال از این فاجعه ممکن است جهانیان آن را فراموش کرده باشند، ولی از
بین رفتن 290 مسافر بی گناه ننگی است که برپیشانی نظامیان آمریکایی تا
ابد در تاریخ بر جای می ماند.
1581//گروه گزارش
شماره 042 ساعت 15:16 تمام
