طرح اسکان داوطلبانه چاره ای برای حل بحران زندگی عشایری است
#
شیراز - خبرگزاری جمهوری اسلامی 20/08/75
زندگی به روش کوچ نشینی هفت تا هشت هزار سال قدمت دارد و گروهی
نیز معتقدند این گونه زندگی دوازده هزار سال دیرینگی دارد.
زندگی کوچندگان بر پایه تغییر زیستگاه متناسب با دگرگونی طبیعت
استوار است یعنی اینگونه زندگی را می توان شیوه ای برای تطبیق با محیط
دانست .
کوچ نشینی در مناطقی یافت می شود که از نظر اقلیمی نیمه خشک تلقی
می شوند و یا در کنار جلگه ها واقع شده اند.
پس از گذشت چند هزار سال ، شیوه زندگی کوچ نشینان در ایران و جهان
دستخوش دگرگونی هایی شده به گونه ای که می توان گفت این دگرگونی ها به
اضمحلال کوچ نشینی انجامیده و یا خواهد انجامید .
رنه گروسه در کتاب "امپراتوری صحرانوردان" زمینه های افول این گونه
زندگی را از قرن شانزدهم به این سو می داند.
از این قرن بوده که شهرنشینان به ابزار جنگی مدرن به ویژه توپ دست
یافتند و به چیرگی و فرمانروایی صحرانشینان خاتمه دادند تا اینکه به
تدریج سروری صحرانشینان در سالهای نخستین سده بیستم پایان گرفت .
بدین گونه کوچ نشینان و عشایر در برابر زندگی نوین چاره ای جز
یکجانشینی نداشتند و صحرانوردانی همچون تاتارها ، مغولان و ازبکها تن به
یکجا نشینی دادند.
عشایر کوچرو ایران نیز همانند دیگر کوچندگان جهان با مشکلاتی رو به
رو شدند و علاوه بر این شرایط ویژه ای نیز در ایران به بحران زندگی عشایر
دامن زد.
مشکلات عشایر کوچ نشین ایران در زمان قاجار با دخالت دولت های
استعماری انگلستان و روسیه تزاری شدت یافت.
در این دوره راههای عمده ارتباطی که نقش مهمی در تجارت داشتند ، در
استیلای عشایر جنوب بود و آنان اجازه عبور و مرور به بیگانگان نمی دادند.
دولت های استعماری یاد شده با همکاری ناصرالدین شاه قاجار با ایجاد
تفرقه بین ایلات و طوایف ، تا حدودی توانستند ضمن تضعیف عشایر به اهداف
خود برسند.
یکی از اهداف استعمارگران ، علاوه بر بازنگاهداشتن جاده ها ، فروش
مصنوعات خود به ایلات بود زیرا عشایر که خود دارای اقتصاد بسته خودکفا
بودند ، نیازی به محصولات بیگانگان نداشتند.
با روی کار آمدن رضاخان پهلوی ، وی سیاست اسکان اجباری عشایر را به
اجرا درآورد و اقدام او باعث شد تا بسیاری از عشایر پس از فرار رضاخان ،
ده نشین شوند زیرا سازمان ایلی عشایر دگرگون شده و سلسله مراتب ایلی به
هم خورده بود.
در زمان محمدرضا پهلوی نیز سازمان ایلی عشایر انسجام پیشین خود را
باز نیافت و شرایطی که وی با انجام اصلاحات ارضی به وجود آورد ، زمینه
درگیری میان روستاییان و عشایر بیشتر و مشکلات عشایر دو چندان شد.
هم اینک عشایر کوچنده با مشکلاتی همچون بسته شدن ایل راهها به دلیل
گسترش شهرها ، تصرف استراحتگاههای عشایر از سوی افراد مختلف ، تخریب
مراتع عشایری ، کمبود علوفه برای دامها و تخریب حوضه های آبخیز مواجه
هستند.
گرانی نرخ حمل و نقل ، درگیری عشایر با روستاییان در مسیر کوچ ،
تلف شدن دامها در تصادف با خودروها ، نبود مراکز بهداشتی در مکان های
میان ییلاق و قشلاق و نبودن پل در مسیر کوچ از مشکلات عمده کوچ نشینان
ایران است.
به گفته یکی از عشایر ایل قشقایی دامداران کوچ رو ناچارند هر ساله
مبلغی به عنوان " حق الشرب " به افرادی که اراضی میان بند ( زمین های بین
مناطق ییلاقی و قشلاقی ) را تبدیل به زمین کشاورزی کرده اند ، بپردازند.
وی می گوید این امر برای جلوگیری از درگیری بین عشایر و کشاورزان
میان بند صورت می گیرد.
وجود اینگونه مشکلات ، عشایر را وادار به یکجا نشینی کرد و در
مناطقی از استان فارس که یکی از استانهای عشایر نشین کشور است ، بدون
برنامه اسکان یافتند.
بنا به گفته کارشناسان امور عشایر ، آنچه بیش از هر عامل دیگر
تهیه طرح اسکان عشایر را در فارس ضروری ساخت لزوم هدایت یکجا نشینی
خودسرانه عشایر به یکجانشنی برنامه ریزی شده بود.
بر همین اساس نخستین طرح اسکان عشایر کشور پس از انقلاب اسلامی در
استان فارس اجرا شد.
چندگانگی آب و هوای فارس که قسمت های شمال آن سردسیر ، مرکز معتدل و
جنوب گرم است ، شرایط مناسب زندگی کوچ نشینی را در آن فراهم آورده است.
مناطق قشلاق عشایرفارس جنوب و مناطق ییلاقی این عشایر جنوب استان
فارس است .
چهار ایل بزرک قشقایی ، خمسه ،ممسنی ، بویر احمد و هشت طایفه
مستقل چهارراهی ،انارویه، جشنی ، دارابی ، کوهمره جروق ،کوهمره نودان ،
کوهمره سرخی و فیروزآبادی با جمعیتی حدود 200 هزار نفر تشکیل دهنده
عشایر فارس هستند.
عشایر فارس حدود شش میلیون راس دام دارند که نزدیک به یک چهارم
دامهای عشایر کشور را شامل می شود.
نخستین طرح اسکان داوطلبانه عشایر در کشور ، دیدگاهها
...................................................
نخستین طرح اسکان عشایر کشور در اوایل تیرماه سال 72 با اسکان
چهار تیره از طایفه عمله قشقایی در دشت " بکان " شهرستان اقلید استان
فارس اجرا شد.
این دشت 37 هزار هکتاری که در 140 کیلوماری شمال شیراز واقع است
محل ییلاق 500 خانوار از تیره های ایگدر ، آردکپان ، قتلو و صفی خانی
از طایفه عمله ایل قشقایی است.
هم اکنون ساخت و ساز اماکن مسکونی در چهار شهرک ایگدر ، صفی خانی ،
آردکپان و قتلو شروع شده است .
زیربنای هر واحد مسکونی عشایر 100 متر مربع تعیین شده است.
مسئول اداره امور عشایر اقلید گفت : به هر خانوار عشایر 10 هکتار
زمین درقالب گروههای 9 نفره به صورت مشاع واگذار شده است
پایان قسمت اول
