مظاهر دنیای مدرن،راه نفس بادگیرهای یزد را بسته است
..................................................
خبرگزاری جمهوری اسلامی 90/02/20
فرهنگی.بادگیرها.شهر یزد.مدرنیته
یزد - یزد از گذشته به شهر بادگیرها معروف شده چرا که بر فراز هر خانه ای
در این شهر،بادگیری است که گرمای سوزان تابستانها را به نسیمی دل انگیز
تبدیل و به بخش بزرگی از خانه که به آن تالار گفته می شود، هدایت می کند.
به گزارش ایرنا،بادگیرها،نماد زیبایی،طراوت،خنکی و از طرفی مظهر تاریخی
بودن یزد، شهر
قنات،قنوت و قناعتاست،شهری که معمارانش،آب را از زیرزمین و ازدل خشکی با
نوعی مهندسی حساب شده به نامقناتبه کشتزارها آورده و مساجد و تکایا را
آنچنان شکوه و جلال داده کهقنوترا جلوه نو بخشیدند و در نهایت در دل کویر
قناعتپیشه کردند .
این بناها در گذشته تنها وسیله خنک کننده محیط منازل بود، آنگونه که مردم
گرمازده این شهر کویری از گرمای طاقت فرسای تابستان به زیر بادگیرها
پناه می بردند.
بادگیرها در گذشته نقش خنک کننده منازل قدیمی را ایفا می کردند اما
امروزه به دلیل صنعتی شدن شرایط زندگی ،جای خود را به وسایل خنک کننده
برقی مانند پنکه و کولر داده اند.
امروز بر فراز بام منازل نوساز یزد، نماد صنعتی شدن را بوضوح می توان
مشاهده کرد جایی که اثری از هنر و معماری اصیل ایرانی و اسلامی نیست.
زندگی صنعتی تا جایی گسترش یافته است که امروز اثری از بادگیر به عنوان
نماد شهر یزد بر فراز بام خانه های نوساز یزدی یافت نمی شود.
بادگیرها بناهایی برای تهویه هوا داخل منازل است که بر بام خانه های
قدیمی و به منظور خنک کردن آب بر فراز آب انبارهای قدیمی ساخته می شد و
نمونه های آن در شهر یزد زیاد است.
امروز یکی از زیباترین و بلندترین بادگیرها با افزون بر 33متر ارتفاع در
باغ دولت آباد یزد وجود دارد که به بلندترین بادگیر جهان معروف است و
شهرت جهانی دارد.
در زیر این بادگیر، جریان آب وجود دارد و تلفیقی از هوا و آب، طراوت و
شادابی خاصی به آن بخشیده است.
گرچه بادگیرها به دست معماران و استادکاران بناهای تاریخی ساخته شده اند
اما تحقیقات یک گروه دانشگاهی در یزد نشان داده که ساخت بادگیرها کاملا
مهندسی شده بوده است.
با توجه به اینکه در گذشته استادکاران از فناوری چندانی بهره مند نبودند
اما بادگیرها را با محاسبات دقیق ساخته اند و در ساخت آنها ،ملاحظات خنک
شدن فضای خانه بخصوص تالار و زیر زمین بخوبی محاسبه شده است.
امیرحسین ترک زاده کارشناس مربوطه در اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی
و گردشگری استان در این زمینه حاضر به مصاحبه با خبرنگار ایرنا نشد و
انجام آن را منوط به هماهنگی با معاون میراث فرهنگی استان دانست .
بااین حال،وی چندی پیش در مصاحبه با یکی از سایت های خبری گفته بود:
رطوبت و بی توجهی صاحبان خانه های دارای بادگیر یکی از اصلی ترین عوامل
تخریب بادگیرهای شهر یزد است.
امیرحسین ترک زادهافزوده بود: رطوبت با واردکردن آسیب به دیواره بادگیرها
، موجب سستی و تخریب تدریجی آن می شود و صاحبان املاک نیز برای رهایی از
خطر ریزش این سازه بلند، آن را یکباره تخریب می کنند.
به گفته وی،تخریب هر یک از خانه های تاریخی که در جوار یک بادگیر واقع
باشد، موجب سستی پایه آن و در نهایت تخریب بادگیر می شود.
ترک زاده یادآور شد: در خانه های قدیمی و بعضا تاریخی یزد به دلیل نوع
خاص معماری از ناودان استفاده نمی شود به همین دلیل از نوعی تغار بر روی
پشت بام برای جمع کردن آب باران استفاده بعمل می آید که در هنگام
بارانهای شدید،سر ریز شدن تغار موجب ایجاد آسیب به دیوار بادگیر می شود.
وی با برشمردن عوامل تخریب بادگیرهای شهر یزد اظهار داشت: رطوبت موجود در
جداره بالایی سازه بادگیر اگر در نهایت به پی برسد، کل بادگیر فرو خواهد
ریخت، علاوه بر این که تخریب دیواره پشت بند بادگیر نیز موجب ریزش بادگیر
می شود.
تلاش خبرنگار ایرنا برای مصاحبه با ذات الله نیکزادمعاون میراث فرهنگی ،
صنایع دستی و گردشگری استان یزد نیز بی نتیجه ماند و وی حاضر به انجام
مصاحبه درباره بادگیرها نشد.
با این حال،مدیرکل سابق میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد با بیان اینکه
یک کار تحقیقاتی در زمینه بادگیرها انجام داده است، گفت: در گذشته بهره
برداری زیادی از این بناها می شد علاوه بر این که بادگیرها از نظر نوع
معماری، زیبایی خاصی به آلمان شهری و محیط طبیعی شهری می دهد.
عزیزالله سیفی که هم اینک سکان فرمانداری یزد را در دست دارد،درگفت و گو
با خبرنگار ایرنا ،میراث فرهنگی را نشانه هویت و تمدن و فرهنگ تاریخی
مردم توصیف کرد و گفت: بادگیریها در جابجایی هوا و تلطیف هوای داخل منازل
نقش مهمی ایفا می کند.
وی معماری این بناها را ویژه و منحصر به فرد برشمرد و اضافه کرد:
بادگیرها طوری طراحی شده اند که باد را به مسیرهای مختلف منازل هدایت می
کنند.
سیفی تصریح کرد:بادگیرهای یک جهتی،دوجهتی،سه جهتی و در برخی موارد
چهارجهتی برای دریافت و هدایت باد به داخل منازل طراحی شده اند.
مدیرکل سابق میراث فرهنگی یزد تصریح کرد: بادگیرها،هوای خنک طبیعی ایجاد
می کنند و از نظر پزشکی نیز به اثبات رسیده است که مضرات هوای طبیعی از
هوای تولید شده توسط وسایل خنک کننده کمتر است.
سیفی اضافه کرد: زیبایی بخشیدن به آلمان شهری و صرفه جویی در مصرف انرژی
نیز مزایایی دیگری است که حفظ و احیای بادگیرها را ضروری می سازد.
وی ادامه داد: نوع جابجایی هوا توسط بادگیرها موجب شده است تا امروزه
در برخی از کشورهای اروپایی برای صرفه جویی در مصرف انرژی ،زیبایی آلمان
شهری و سرعت جابجایی هوا، این نوع بناها ساخته شود.
به گفته وی،محققین یکی از دانشگاه های فرانسه با سفر به یزد کارهای
تحقیقاتی بسیاری درباره بادگیرهای این شهر انجام داده اند.
وی بابیان اینکه در زمان مسوولیت خود درسازمان میراث فرهنگی و گردشگری
یزد بسیاری از بادگیرها به همت میراث فرهنگی و مشارکت مردم بازسازی، مرمت
و احیا شد، گفت: برای حفظ و احیای بادگیرهای یزد و بافت تاریخی شهرها
اعتبارات زیادی نیاز است.
به اعتقاد برخی کارشناسان، بادگیرها باید احیاء شوند و این امر نیز با
مشارکت میراث فرهنگی و مالکان بناهای تاریخی میسر است.
از تعداد بادگیرهای یزد آماری دردست نیست.ک/4
651/1968
شماره 082 ساعت 13:11 تمام
