"کمال الملک" نقاش توانا، مردی از تبار کاشان
...........................................
کاشان، خبرگزاری جمهوری اسلامی 28/05/87
داخلی. فرهنگی. نقاش. هنرمند
گزارش از بهاره نعنافروش
کمال الملک نقاش توانا و بزرگ ایران، یکی از هنرمندان مشهور کشورمان،
مردی از تبار کاشان است که کمترکسی پیدا می شود که نام او را نشنیده باشد.
هرجا سخن از هنر به ویژه هنرزیبای نقاشی به میان می آید، نام این نگارگر
هنرمند کاشان بر سر زبانهاست.
"محمد غفاری کاشانی" ملقب به "کمال الملک"، از نقاشان دوران قاجاریه و
از خاندان هنرمند غفاری است که عموما نقاش بوده اند.
وی فرزند "میرزا بزرگ غفاری" است که مرداد سال 1275 هجری قمری در
روستای "کله" کاشان که هم اکنون بنام کمال الملک نامگذاری شده، متولد و
پس از تحصیل مقدماتی در نوجوانی راهی تهران شد و به سرعت پلکان ترقی هنر
را پیمود و شهرت فراوانی یافت.
محمد غفاری در نامه ای که شرح حال خود را برای دکتر غنی نوشته چنین
آورده است: پدر من پیشخدمت "محمدشاه" و "ناصرالدین شاه" بود. کمی نقاشی
می کرد، ولی از دوره ولیهدی ناصرالدین شاه پیشخدمت بود.
وی در این نامه افزوده است: عمویم،"میزرا ابوالحسن خان"، سه پسر داشت
که هرسه نقاش بودند.
چنانچه از این نامه بر می آید، هنر و به ویژه نقاشی در خاندان غفاری
ذاتی و موروثی بوده است.
کمال الملک در این نامه آورده که در سن 12 سالگی به تهران عزیمت کرده و
در مدرسه "دارالفنون" در کلاس نقاشی مشغول به تحصیل شده است.
پس از هشت سال تحصیل، "ناصرالدین شاه" ابتدا اتاقی درعمارت شمس العماره
و سپس منزلی در عمارت بادگیر در اختیار کمال الملک قرار می دهد تا به
نقاشی مشغول شود.
پس از کشته شدن ناصرالدین شاه، محمد غفاری به اروپا سفر می کند و از
شهرهای فلورانس، رم، میلان، سوییس و پاریس دیدن می کند.
به گزارش ایرنا، "افشین عاطفی" در کتاب خود به نام "بزرگان کاشان" در
رابطه با سفر محمد غفاری به اروپا می نویسد: کمال الملک در سال 1315
هجری قمری برای تکمیل هنر خود عازم اروپا شد و مدتی در آن دیار به سربرد.
وی افزوده است: مسافرت او به اروپا و آشنایی کمال الملک با آثار نقاشان
بزرگ آن سرزمین تاثیر بسیاری در هنر او گذاشت و جانی تازه به نقاشیهایش
داد.
دیگر نویسنده و محقق کاشانی نیز در کتاب خود به نام "هنرمندان کاشان"
نوشته است: مدتی را که کمال الملک در پاریس است در موزه "لوور پاریس"
مشغول کپی برداری و شناخت آثار هنری می شود و چندین تابلو می سازد.
"علی شاطری" افزوده است: در سفری که "مظفرالدین شاه" به اروپا داشت،
کمال الملک مورد توجه و علاقه او قرار می گیرد و از وی می خواهد که به ایران
بازگردد و کمال الملک نیز می پذیرد.
بر اساس این نوشته، محمد غفاری پس از بازگشت در دربار مظفرالدین شاه
مشغول به کار می شود اما شاه از او تصاویری می خواهد که خلاف شرع و عفت و
عرف است و این هنرمند بزرگ هنر خود را مقدس می داند و آن را آلوده نمی کند
و در زمانی مقتضی به عتبات عالیات سفر می کند و دو سال آنجا می ماند.
شاطری به علاقه بسیار محمد غفاری به "ناصرالدین شاه" اشاره می کند و
می نویسد: لقب "کمال الملک" را این پادشاه برای وی انتخاب کرده بود و محمد
غفاری پس از کشته شدن وی، نقاشیهایش را با این لقب امضا می کرد.
سال 1329 مدرسه "صنایع مستظرفه" تاسیس و ریاست آن به کمال الملک واگذار
شد، وی در این مدرسه، هنرمندان مشهور و توانای بساری را تربیت کرد.
وی، علاوه بر نقاشی به دیگر هنرها از جمله قالی بافی، مجسمه سازی و
خوشنویسی نیز علاقه وافری داشت تا جاییکه رشته "آموزش قالی بافی" را در
مدرسه صنایع مستظرفه دایر و هنرمندان بسیاری را در این زمینه تقدیم
جامعه هنری کرد.
"محمدعلی کریم زاده تبریزی" در مقاله ای که در "یادنامه کمال الملک"
آمده، نیز چنین نوشته است: مرحوم کمال الملک در مجسمه سازی نیز دستی داشت،
ولی کمتر به اجرای آن می پرداخت.
وی افزوده است: از آثار مجسمه سازی وی، قیافه تخیلی فردوسی، شاعر نامدار
بود که در اندازه ای بزرگتر از طبیعی ساخته بود و معلوم نیست اکنون آن
مجسمه در کجا قرار گرفته است.
از جمله آثار هنری کمال الملک می توان به تالار آیینه، دورنمایی از اطراف
تهران، تکیه دولت، تصویر وثوق الدوله، تصویر ناصرالدین شاه و کیمیاگر
اشاره کرد.
سرانجام محمد غفاری (کمال الملک ) پس از عمری پرتلاش و همتی والا در عرصه
هنر در 13 رجب 1359 هجری قمری برابر با 27 مرداد 1319 هجری شمسی در
نیشابور دعوت حق را لبیک گفت و در کنار آرامگاه "شیخ فریدالدین عطار
نیشابوری" به خاک سپرده شد.
یادش گرامی باد. ک/4
7428/554/546
شماره 073 ساعت 11:24 تمام
