" یلدا " زایش خوشه های خوش خورشید در درازترین شب سال
......................................................
شهرکرد، خبرگزاری جمهوری اسلامی 28/09/87
اجتماعی .مناسبت ها.یلدا
" یلدا " نام سریانی تولد بود اما برگفته از واژه پارسی " سوشینات "
به مفهوم جشن و این کلمه برای نخستین باز از سوی ایرانیان حکیم به عنوان
جشن " انقلاب زمستانی " در نخستین شب آغاز زمستان به کار رفته است.
سپاس داشت شب نخستین زمستان یا به تعبیری "یلدا " در سرزمین مشرق زمین
در ایران و هند رواج داشته و کهن ترین سنت معنوی در آیین مهر بوده است.
مردمان مشرق زمین در این آیین که بعدها رومیان آن را " ناتالیس " نام
نهادند، ایزدمهربراهریمن تاریکی ها پیروزمند می شود و مهر در تمامی سرزمین
مشرق از طلوع خورشید گسترش می یابد.
در این آیین شرقی مردمان باستان "میز پان" هفتگانه را بر پا می کردند و
مهرها در بلندترین شب سال به همدیگر هدیه می دادند تا این میزبان ها به
عنوان کرسی همنوع دوستی برشمرده شود.
هفت هزار پیش بود که نیاکان ایرانیان به گاهشماری خورشید دست یافتند،
تا با مراقبه و تامل دریابند که نخستین شب زمستان بلندترین شب سال نیز
می باشد.
نیاکان ایرانیان در عصر باستان این جشن ها را با روشنایی و نور پیوند
داده و می آراستند و آنها خورشید را نماد نیکی و مهربانی می پنداشتند و در
جشن هایشان به آن احترام می گذاشتند و نیز در آخرین شب پاییز بیدار می ماندند،
تا خود شاهد طلوع خوشه های خوش رنگ خورشید باشند.
تاریخ ایرانیان سرشار از این آیین های معنوی است که بیشتر به واسطه
پیوندهای دینی و مذهبی ، مملو از مفاهیم ، مبانی معرفتی و انسان شناختی
است.
دی ماه در ایران کهن چهار جشن را در بر داشت که شامل نخستین روز ماه
دی، روز هشتم، پانزدهم و بیست و سوم بود و هم اکنون از این چهار جشن فقط
شب نخستین روز دی ماه یا چله نشینی و " شب یلدا " جشن گرفته می شود.
شب یلدا، آخرین شب پاییز، پایان قوس، آغاز جدی و درازترین شب سال است و
واژه " یلدا" سریانی ولادت خورشید (مهر، میترا) است و رومیان آن را
"ناتالیس انویکتوس" یعنی روز تولد مهر شکست ناپذیر می نامند.
به باور گذشتگان، در پایان این شب دراز که آن را اهریمنی و نامبارک
می دانستند،سرانجام تاریکی شکست می خورد و روشنایی پیروز و خورشید " زاده "
می شود و روزها رو به بلندی می روند.
بسیاری از سرزمین های کهن به شگون و میمنت رهایی خورشید از چنگ شب های
اهریمنی و زایش خورشید، آغاز دی را شروع سال خود قرار داده اند.
در سده چهارم میلادی براثر اشتباهی که در محاسبه کبیسه ها رخ داد روز 25
دسامبر را (به جای روز 21 دسامبر) روز تولد میترا یا خورشید دانسته و
تولد عیسی مسیح(ع) را نیز در این روز آغاز سال قرار دادند.
همچنین سنایی شاعر پر آوازه ایرانی در اشاره به این تقارن آن گونه بیان
داشته که " به صاحب دولتی پیوند اگر نامی همی جویی / که از پیوند با عیسی
چنان معروف شد یلدا ".
جشن میلاد مسیح که در 25 دسامبر ثبت شده، طبق تحقیق،دراصل جشن ظهور میترا
بوده که مسیحیان در قرن چهارم میلادی آن را روز تولد مسیح قرار دادند.
انگیزه های پایدار شدن یلدا را می توان از جمله شب زایش خورشید (مهر) به
عنوان یکی از باورهای دینی کهن، بلندترین شب سال، طولانی ترین تاریکی، شبی
شوم و ناخوشایند که از فردای این شب، به کوتاهی می گراید و پایان برداشت
محصول صیفی و آغاز فصل استراحت کشاورزان دانست.
ابوریحان بیرونی از جشن روز اول دی ماه که آن را " خرم روز " می نامند،
در دستگاه حکومتی و پادشاهی یاد می کند و نامی از شب یلدا به میان نمی آورد،
که می توان علت آن را خانوادگی و غیررسمی بودن آن دانست.
یکی از مورخان معاصر ایران در این زمینه می گوید:یلدا برگرفته از تولد
است و مفهوم زایش را می دهد که ریشه در باورها و اعتقادات ایرانیان باستان
داشته و در آیین میترائیسم نیز جشن تولد مهر در نخستین شب فرارسیدن
زمستان گاهشماری می شده است.
دکتر " اسفندیار آهنجیده " در گفت وگو با ایرنا در شهرکرد افـــزود:
قدیمی ترین سند مکتوب جهان که نام مهرایزد و جشن زایش مهر در آن نام برده
سندی لوح گلی مربوط به 1400 سال پیش است که در متعلق به آسیای میانه کشف
شده است.
به گفته وی،در عصر باستان که مردم بیشتر رمه گردان و کشاورزان بوده اند
با گاهشماری که به آن دست می یابند به انتظار طلوع خورشید در نخستین روز
دیماه، آخرین شب پاییز را تا طلوع خورشید به انتظار می نشستند.
وی گفت: دزدان دریایی برای نخستین بار فرهنگ میترائیسم را با خود به
روم باستان می برند و 21 دسامبر در روم باستان به عنوان زایش مهر و مسیح
به عنوان نجات دهنده مطرح می شود.
این مورخ تاریخ ایران گفت: فرهنگ زایش مهر حتی پس از میلاد حضرت عیسی (ص )
رواج یافت و 25 دسامبر که زمان میلاد حضرت عیسی (ع) بوده در 21 دسامبر
گرامی داشته می شد.
آهنجیده یادآور شد:جشن اول دی ماه نیز به عنوان جشن "خورما" به مفهوم
جشن خورشید بوده که از این پس زمین برای زایش خورشید به سمت تازه شدن و
بهار پیش می رود.
به گزارش ایرنا،در خانه های روستایی، خربزه و هندوانه و انار را در انبار
گندم می گذاشتند و انگور را همانطور که بر درخت آویزان بود در کیسه ها
می کردند و یا درجایی خنک به بند می آویختند، و در شب یلدا تمامی آنها باید
خورده می شد.
آجیل شب چره که شامل دانه هایی نظیرگندم و نخود برشته، تخمه هندوانه و
کدو، بادام، پسته، فندق، کشمش، انجیر و توت خشک است، در بسیاری از شب
نشینی ها، مهمانی ها و گردش ها فراموش نمی شد.
در شب یلدا، عشق و مهر به خانه ها می آید، دوستان و آشنایان و بزرگترهای
فامیل در کنار هم فرصتی برای بیان خاطره ها و خوبی ها می یابند و بر انتظار
تولد خورشید صداقت و راستی تاکید می کنند.
شب یلدا میراثی معنوی است که طی آن در بزرگداشت و شکرانه وجود یکایک
اعضای خانواده، فامیل، دوست و قدرشناسی از دوستی ها، دلهای تلطیف شده،برات
می جویند و ضمن دعای رحمت و رضوان برای شهدا و درگذشتگان، سلامتی و طول عمر
یکدیگر را از خدای بزرگ می خواهند.ک/4
7359/671/546
شماره 292 ساعت 18:04 تمام
