برج طغرل شاهکار معماری ایران
..................................................
خبرگزاری جمهوری اسلامی 87/12/24
فرهنگی.میراث .گردشگری 88
شهرری - برج طغرل یکی از شاهکارها و زیبائیهای بر جای مانده تاریخ در
منطقه ابن بابویه شهر کهن ری است که با گذشت بیش از 700 سال هنوز پا
برجاست.
این بنا با مساحتی بالغ بر 48 متر مربع و ارتفاعی حدود 20 متر و با
اسکلتی خشتی و آجری به صورت استوانه ای افراشته خود نمایی می کند. نمای
داخلی این برج به صورت استوانه و نمای بیرونی آن از 24 کنگره با زوایه
های حاده تشکیل شده است. در ضلع شمالی و جنوبی برج دو سردر با معماری طرح
رازی ساخته شده و تقریبا تا ارتفاع چهارمتری برج دیوارها به صورت توپ تا
قطر دیوارهای حدود 5/1 متر تشکیل شده است. دیوارهای بالای ارتفاع چهارمتر
و به صورت تو خالی طراحی شده و وسط آن پلکانی وجود دارد که در آن به
عنوان رابطی بین قسمت های تحتانی و فوقانی برج در همان ارتفاع در ضلع
شمالی بنا خودنمایی می کند. درها و قوس های رازی که فشار فوق العاده ای
را تحمل می کند،تو خالی بودن دیوارهای فوقانی و جنس خشت به کار رفته در
برج که از زاج، خاک و سفیده تخم مرغ است بر استحکام آن می افزاید. قدمت
برج و پا برجا بودن آن طی 700 سال که از ساخت آن می گذرد با توجه به وقوع
زلزله های سهمگین در ناحیه نشان از پی مستحکم و عمیق این بنا دارد.
سازنده این برج در کف آن در کناره های دیوارها کانال های گذر هوا را
تعبیه کرده که این کانال ها مانع از رطوبت دیوارها می شود. دیوارهای برج
طوری طراحی شده که موجب طنین صدا در درون بنا می شود و اگر واعظی یا
خواننده ای در وسط برج خطبه ای ایراد کند و یا تصنیفی را بسراید صدای آن
در همه برج طنین انداز شده و به صورت اکو وار به گوش اطرافیان برج می رسد
. استاد سازنده این برج کاربردهایی را در جاودانه ساختن آن بکار برده و
معماری پنهانی را برای پی بردن به اسرار آن عجین کرده است. از جمله
کاربرد این برج استفاده در شب های تار با استفاده از روشن کردن آتش بر
باروی بلند آن برای راهنمایی مسافران جاده ابریشم که از جانب خراسان به
جانب ری می آمدند بوده و در روز، احتیاجات گاه شماری مردم را مرتفع نموده
است. برج طغرل علاوه بر این ویژگی فوق العاده ، ویژگی منحصر به فرد دیگری
در خود نهفته دارد که زیبای اندیشه استاد سازنده خود را جلوه گر می کند و
آن ساعت آفتابی منحصر به فردی است که در دل کنگره های آن پنهان دارد که
شاید مورد مشابه آن در تاریخ علم کمتر یافت می شود. پیرامون این برج از
نمای بیرونی 24 کنگره با زاویه حاده جلوه گر شده که اگر در روبروی درگاه
آن بایستید گویی شیری با دهانی باز به شما می نگرد. در بالای هر کنگره
چهار نیم دایره وجود دارد که بیانگر ربع ساعت است. در بالای آن نیز شش
مستطیل است که هر یک 10 دقیقه را نشان می دهد، سپس شیارهای ریزتری به
عنوان ثانیه وجود دارد که هرگاه خورشید در وضعیت تازه ای قرار می گیرد با
ایجاد سایه و روشن ها، زمان دقیق نشان داده می شود. دو ناودان شرقی و
غربی نیز ساعت سه و 9 را نشان می دهندد و درهای ورودی برج در شمال و جنوب
آن، ساعت شش و 12 هستند. بنا به حکایت مرحوم سید محمد محیط طباطبائی که
خود نیز بنا به وصیتیش در زاویه شمالی این برج دفن شده است،این برج نه
تنها آرامگاه طغرل سلجوقی و مادرش می باشد بلکه مرقد بسیاری از فرزانگان
و دانشمندان عصر سلجوقی است که این بقعه به پاسداشت عظمت آنها بنا شد.
برج طغرل برای نخستین بار در سال 1301 شمسی به دستور ناصرالدین شاه مرمت
و بازسازی شد و لوحه ای مرمر بر سر در بنا نصب گردید. این بازسازی بنا را
از خطر نابودی نجات داد ولی ظرافت کاری های قدیمی و بقعه کتیبه کوفی آن
را از بین برد. این بنا اوایل دهه هفتاد بار دیگر بازسازی شد و
بازسازی آن بطور جدی در نیمه سال 1377 آغاز و در زمستان 1379 به پایان
رسید. در حال حاضر ادامه بازسازی به دست شهرداری منطقه 20 در محوطه ای به
وسعت ؟ هکتار و به منظور گسترش و ساختن فرهنگسرا، کتابخانه، موزه و
رستوران در حال انجام می باشد. این اثر کهن با شماره 147 در سال 1310
شمسی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.ک4/ 7304/1644
شماره 081 ساعت 13:42 تمام
