اسرار شهر سوخته، بهشت باستان شناسان همچنان پنهان است (1)
#
زابل ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 26/07/85
داخلی.فرهنگی.میراث.شهرسوخته
گزارش از علیرضاسنچولی
اسرار شهر سوخته زابل که بهشت باستان شناسان دنیا نام گرفته همچنان
برای بشر پنهان مانده است.
شهری که روزگاری مرکز تجاری، صنعتی مردم در پنج هزار سال قبل بود امروز
به عنوان محوطه سوخته نام برده شده و هر سال بخشی از اسرارش برای همگان
آشکارمی شود.
اهمیت و ارزش باستانی و تاریخی شهر سوخته چیزی نیست که تنها با شنیدن
و دیدن اخبار مربوط به آن احساس شود بلکه باید با قدم گذاشتن در محوطه
سوخته پی به وجود اسراری نهفته در بهشت باستان شناسان برد.
امروز کسی نیست که اطلاعی از موقعیت جغرافیایی شهر سوخته نداشته و یا
نامی از این محوطه منحصر به فرد تاریخی در سیستان نشنیده باشد.
شهرسوخته زابل شهری پنج هزارساله در دل کویراست که با آشکار شدن اسرار
نهفته اش در هر فصل کاوش توسط باستان شناسان، مردم دنیا و به خصوص محققان
را حیرت زده می کند.
با گذر در محور زابل به زاهدان در 55 کیلومتری زابل و در حاشیه جاده،
تپه هایی مرتفع مشاهده می شود که در کویر خشک و سوزان سیستان خودنمایی می
کند.
کاخ شهرسوخته نخستین بخش از تمدن کهن این محوطه منحصر به فرد است که
در زوایای مختلف هر رهگذری را بی گمان به سوی خود می کشاند.
باستان شناسان و محققان داخلی و خارجی با دستان پرتوان و اندیشه خود
تاکنون توانسته اند اسرار و رازهای نهفته ای را از نحوه سکونت مردمان پنج
هزار سال قبل در محوطه ای که معلوم نیست آن زمان چه نام داشت کشف کنند.
شهرباستانی سوخته متعلق به 3200 قبل ازمیلاد ابتدا توسط باستان شناسان
و محققانی ازایران و ایتالیا در سال 1346 شمسی به سرپرستی "موریسیو توزی"
مورد کاوش و تحقیق قرار گرفته است.
شهرسوخته در همجواری یکی از دلتاهای رود هیرمند قرار دارد و از مهمترین
مراکز دوران مفرغ در شرق ایران بشمار می رفت.
این شهر با 150 هکتار وسعت پس از 900 سال رونق و شور و نشاط به یک باره
و به صورت ناگهانی از بین رفته است.
براساس آثار موجود و مکشوفه باستانی، سرزمین سیستان و بخصوص شهر سوخته
از گذشته های دور دارای تمدن و فرهنک بسیار شکوفا بوده است.
این منطقه به لحاظ موقعیت خاص اقلیمی، سیاسی و فرهنگی مرکز ارتباطات
تمدن های بزرک ماوراالنهرین، بین النهرین و هند و چین به شمار می رفته
است.
اندک شهرهای باستانی شامل شوش ، تپه ملیان در ایران و موهنجارو در
پاکستان تنها از لحاظ قدمت با شهر شهرسوخته زابل برابری دارند.
بر اساس کاوش های انجام شده تاکنون شهرسوخته زابل از پنج بخش شامل
گورستان، منطقه مسکونی، بناهای یادمانی ، صنعتی و بخش مرکزی تشکیل شده
است.
شهرسوخته و تمدن هوشمند و خلاق آن به عنوان بزرگترین استقرار شهرنشینی
درنیمه شرقی فلات ایران نمونه ای منحصر به فرد و حکایت گر واقعی علم، صنعت
و فرهنک گذشته های دور سیستان است.
پس از پیروزی شکوهمند انقلاب، کاوش های جدی این محوطه بی نظیر توسط هیات
ایرانی به سرپرستی دکتر "سیدمنصور سید سجادی " آغاز شد تا اسرار پنهان
شده در کویر سیستان به جهانیان معرفی شود.
شهرسوخته تاکنون با فعالیت باستان شناسان و محققان با انجام 9 فصل کاوش
به جهانیان معرفی شده است.
البته کارشناسان معتقدند که تاکنون با انجام این 9 فصل تنها چهار درصد
از شهر سوخته مورد حفاری و تحقیق قرار گرفته است.
آثار بدست آمده از فصول مختلف کاوش در شهر سوخته وجود علوم و صنایع
مختلف را در این مکان برای مردم دنیا به اثبات رسانده است.
علم ریاضیات با کشف خط کشی از چوب آبنوس با دقت نیم میلیمتر، صنعت
جواهرسازی، هوش بالا با کشف انواع بازی های فکری، پزشکی با انجام
نخستین عمل جراحی مغز و سزارین و دامداری نمونه ای از افتخارات ساکنان
سرزمین سیستان و به ویژه شهر سوخته در پنج هزار سال قبل است.
مهمتر از همه کشف جامی که بر روی آن نخستین انیمیشن دنیا حکاکی شده
اهمیت شهر سوخته زابل را چنان زیاد کرده که روز به روز بر تعداد علاقه-
مندان به تاریخ و تمدن سیستان افزوده است.
این جام نقش بزی را نشان می دهد که با پنج حرکت برای خوردن برک به
بالای درخت می پرد.
خودکفا بودن اقتصاد در شهر سوخته یکی از نکته های مهم است که کمتر می
توان در محوطه هایی با قدمت مشابه جست و جو کرد.
شواهد مکتوب نشان می دهد که پیش از آغاز کاوش های شهر سوخته بسیاری از
باستان شناسان بر این باور بودند که مراکز فرهنگی وتمدنی در میان رودان و
جنوب غربی ایران واقع شده است.
در واقع دوره های دوم و سوم که مربوط به اواسط دوران مفرغ است دوره های
شکوفایی شهر سوخته بشمار می روند.
وجود اشیا و سنک هایی که مواد اولیه آن متعلق به منطقه شهر سوخته نیست
نشان می دهد که شهر سوخته در دوره زندگی فعال خود با تعدادی از شهرها و
مراکز باستانی همزمان روابط اقتصادی محکمی داشته است.
سرپرست تیم باستان شناسی بین المللی شهرسوخته زابل در آخرین فصل کاوش
در مورد آخرین یافته های کاوش دراین شهرباستانی به خبرنگارایرنا گفت :
تحقیقات بر روی آثار مکشوفه از مناطق مسکونی و گورستان شهر سوخته نشان می
دهد مردم این شهر در چهار دوره استقراری بین سال های 1800 تا 3200 قبل
از میلاد سکونت داشته اند.
دکتر سیدمنصورسید سجادی یکی از دلایل نامگذاری شهرسوخته به این نام را
سوختن شهر طی دو مرحله در 2700 و 2400 قبل از میلاد ذکر کرد.
وی ادامه داد: تا پیش از آغاز کاوش در شهرسوخته، بسیاری از باستان
شناسان و محققان بر این باور بودند که مراکز فرهنگی و تمدنی تنها در میان
رودان، بین النهرین و جنوب غربی ایران قرار دارد.
سرپرست تیم باستان شناسی بین المللی شهرسوخته زابل افزود : عمده فعالیت
باستان شناسان و محققان در فصل نهم، کاوش در گورستان، بناهای یادمانی و
منطقه مسکونی متمرکز بوده است.
سجادی بابیان اینکه کاوش کامل در شهر سوخته چهار نسل به طول می انجامد،
گفت: باستان شناسان در طول فصول کاوش تاکنون تنها توانسته اند درصد کمی
از این شهر باستانی را مورد کاوش و تحقیق قرار دهند.
وی افزود: برای انجام هر فصل کاوش در شهر سوخته حداقل دو سال مطالعه
نیاز است.
وی حضور 16 نفر فارغ التحصیل بومی دانشگاه زابل و زاهدان همراه باستان
شناسان برای انجام کاوش را یکی از موارد مهم در فصل نهم کاوش ذکر کرد و
گفت : نیروهای بومی این استان از استعداد خوبی برخوردار هستند.
سرپرست تیم باستان شناسی بین المللی شهر سوخته زابل همچنین حضور
متخصصانی از کشورهای خارجی برای انجام کاوش و تحقیق بر آثار کشف شده را
بسیار مهم دانست و افزود: هیچ زمان یک تیم به تنهایی نمی تواند به نتایج
درست و اهداف کلی برسد.
سجادی ادامه داد: هر ساله در فصول کاوش در شهر سوخته از محققانی در
رشته های گیاه باستان شناسی، زمین شناسی، انسان شناسی، جغرافیای طبیعی و
پزشکی کمک گرفته می شود.
سرپرست تیم باستان شناسی بین المللی شهر سوخته در عین حال این محوطه و
به ویژه گورستان آن را به دلیل وجود اشیا و ابزار مختلف بسیار غنی تر از
دیگر محوطه های باستانی توصیف کرد.
سجادی اظهارداشت: درگورستان شهرسوخته انواع مختلف گیاهان، مواد غذایی
سفال ، ابزار بازی ،انواع پارچه رنگی و وسایل آرایشی کشف شده که این
خصوصیات شهرسوخته را نسبت به دیگر محوطه های باستانی متمایز می کند.
وی بیان کرد: با تحقیقات بر روی پارچه های رنگی کشف شده در شهرسوخته
به این نتیجه رسیدیم که بزرگترین مجموعه پارچه و مواد اورگانیکی دنیا در
این شهر وجود دارد.
او پارچه های کشف شده درشهرسوخته زابل را بیش از 12 نوع عنوان کرد و
گفت: تحقیقات بیشتر برروی این پارچه ها همچنان ادامه خواهد داشت.
وی شهر سوخته را از لحاظ تقسیم بندی در بین دیگر محوطه های باستانی دنیا
بی نظیر دانست و افزود : تقسیم بندی محله های مختلف شامل منطقه سکونت ،
بناهای یادمانی و محل کارگاهای صنعتی مساله ای است که درهیچ شهر باستانی
وجود ندارد.
وی ادامه داد: تحقیقها نشان می دهد که نزدیک به 40 هزار قبر با بیش از
چهارمیلیارد ماده فرهنگی در گورستان 25 هکتاری این شهر وجود دارد.
او گفت: دو نمونه ازگورهای کشف شده درگورستان شهرسوخته سردابه ای و بقیه
ساده بوده است.
وی اضافه کرد: تاکنون 9 نمونه گور و نحوه تدفین مردگان در شهرسوخته
زابل کشف شده است.
ادامه دارد...
2694/ 653/659
