حاشیه نشینی چالش جدید شهرهای سیستان و بلوچستان (1)
#
زاهدان ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 20/08/85
داخلی.اجتماعی.حاشیه نشینی.
گزارش از حیدر سرایانی
حاشیه نشینی در کنار مقوله ترانزیت موادمخدر یکی از چالشهای عمده فرهنگی
و اجتماعی استان سیستان و بلوچستان است.
این استان که زمانی نه چندان دور از حیث کشاورزی، دامپروری و صید و
صیادی خودکفا بود و حتی محصولات آن به برخی استانهای همجوار صادر می شد از
چند سال قبل با بروز خشکسالی های مداوم و ورود بی رویه مهاجران و اتباع
افغان، طعم تلخ حاشیه نشینی را چشید و اکنون با این مشکل دست و پنجه نرم
می کند.
با آغاز خشکسالی و خشک شدن رودخانه ها، زمینهای کشاورزی و باغهای میوه
سیستان و بلوچستان خشک و نابود شد و روستاییان نیز مجبور به ترک خانه و
کاشانه خود و مهاجرت به شهرها شدند.
روستاییانی که تمام دارایی و توان مالی خود را از دست داده بودند،
چاره ای جز حاشیه نشینی در شهرها نداشته و به اجبار در پیرامون شهرهای
استان خانه هایی با خشت و گل و حلب ساخته و در آنها سکنی گزیدند.
از سویی ورود بی رویه مهاجران و اتباع افغان و سکونت آنان در حاشیه
شهرها معضل حاشیه نشینی را در سیستان و بلوچستان دو چندان کرد و فشار
مضاعفی بر سازمانهای مسوول در امر شهر و شهرسازی و شهرداری وارد کرده
است.
اکنون در هیچ جای دنیا شهری بدون حاشیه وجود ندارد، زیرا شهرها دارای
جاذبه هستند و روستاها نیز از امکانات لازم و زیر بنایی در بخشهای مختلف
برخوردار نیستند.
حاشیه نشینی در برخی شهرها کمرنک و در بعضی دیگر پر رنک است که زاهدان
یکی از شهرهای پررنک و رونق در این زمینه محسوب می شود.
معضل حاشیه نشینی در شهر زاهدان از سال 1348 با بروز خشکسالی در منطقه
سیستان و مهاجرت تعداد زیادی از ساکنان روستایی آن به استانهای گلستان
اصفهان، گیلان و شهرهای زاهدان و دیگر نقاط آغاز شد.
در آن سال تعدادی از روستاییان خسارت دیده از بحران خشکسالی که اکثر
آنان نیز به شغل کشاورزی اشتغال داشتند، با مهاجرت به زاهدان و سکونت
در حاشیه این شهر، محله ای به نام "باباییان" ایجاد کردند.
زاهدان به عنوان مرکز استان رفته رفته میزبان جمع کثیری از مهاجران
ایرانی و افغان شد به طوری که در بیشتر نقاط حاشیه ای شهر سکونتگاه هایی
با این قبیل افراد تشکیل شده است.
به گفته رییس شورای اسلامی شهر زاهدان، ورود مهاجران افغان و بروز
خشکسالی دو عامل مهم در شکل گیری حاشیه نشینی این شهر است.
"عبدالرشید آسوده" به خبرنگار ایرنا گفت: با ورود مهاجران افغان در دهه
60 به زاهدان، حاشیه نشینی در این شهر شروع شد.
وی افزود: هماهنک نبودن سطح فرهنک ساکنان این مناطق، پایین بودن سواد و
ضعف تعلق اجتماعی و کمبود ابزارهای کنترل و نظارت بیرونی سبب رشد جرم خیزی
نیز در این مناطق حاشیه ای شد.
او با بیان اینکه اکنون یک چهارم جمعیت زاهدان در حاشیه شهر زندگی می-
کنند، ادامه داد: تجربه نشان داده هرگاه بستر حاشیه نشینی در شهری فراهم
شود توسعه آن شهر به مرور از کنترل مدیریت شهری خارج شده و آهسته آهسته
تبدیل به معضلی می شود که کنترل و مقابله با آن عزم ملی می طلبد.
آسوده خشکسالی های چند ساله اخیر را نیز یکی دیگر از عوامل تشدیدکننده
رشد حاشیه نشینی در زاهدان دانست و گفت: خشک شدن رودخانه هیرمند در سیستان
و نیز خشکیدن چشمه ها و چاههای کشاورزی و حتی شرب در بلوچستان جمعیت کثیری
را به سوی شهر زاهدان روانه کرده است.
وی افزود: اکنون زاهدان که از کمبود بسیاری از زیرساختهای شهری رنج
می برد علاوه بر تحمیل جمعیت کثیری از پناهندگان افغان، میزبان مهاجران این
بلای طبیعی قرن، یعنی خشکسالی است.
رییس شورای اسلامی شهر زاهدان گفت: اسکان جمعیت کثیری در دو دهه پیش در
این مناطق و فراموشی مکرر حاشیه ها در طول این مدت، زمینه را برای رشد و
تکثیر باکتری وار جرم و انواع بزه های اجتماعی و روانی فراهم کرده است.
وی اضافه کرد: حاشیه فراموش شده ای که نه دستگاه نظارتی توانسته آن را
دریابد و نه آموزش و مبارزه فرهنگی برای زدودن فقر فرهنگی مستتر در
محرومیت طبقاتی آن وجود داشته، به کجا ختم خواهد شد.
وی گفت: رشد حاشیه نشینی در شهرهای ایران کم و بیش از الگوی واحدی پیروی
می کند و آن هم فقر اقتصادی است که جمعیت روستایی را شتابان به سوی شهر و
جاذبه های آن هدایت می کند.
آسوده افزود: از آنجایی که فقر اقتصادی منجر به تزریق فقر فرهنگی می شود
ممکن است روند خطرناک غلبه حاشیه بر متن اتفاق افتد که آنگاه چاره جویی
بسیار مشکل و یا حتی غیرممکن خواهد بود.
وی با تاکید بر رفع معضل حاشیه نشینی و نزدیک کردن حاشیه ها به متن شهر
افزود: در این راستا مدیریت شهری زاهدان با چالشی بزرک مواجه است و
چنانچه مدیریت کلان استان چاره ای نیندیشد، در آینده نزدیک هویت شهر زاهدان
با تهدید جدی رو به رو خواهد شد.
یک مسوول در خدمات شهری زاهدان نیز وجود اتباع افغان و گسترش بی رویه
حاشیه نشینی را از عوامل تولید بیش از حد و چشمگیر زباله در این شهر
دانست.
وی که خواست نامش ذکر نشود، افزود: روزانه بیش از 320 تن زباله در شهر
جمع آوری می شود که 40 درصد این میزان به سبب وجود دام و جمع نکردن زباله در
یکی از محله های حاشیه ای شهر، مربوط به همین محله زاهدان است.
او گفت: باوجود بهبود وضعیت جمع آوری زباله و افزایش تعداد خودروهای
مربوط به این بخش هنوز هم امکانات موجود پاسخگوی نیاز شهرداری نیست.
گفته می شود که زاهدان در سه سال متوالی بالاترین سرانه تولید زباله در
کشور را به خود اختصاص داده است.
شهردار زاهدان نیز در گفت و گو با ایرنا گفت: این شهر بیشترین درصد
حاشیه نشینی کشور را داراست.
"محمدعلی جدلی" افزود: حاشیه نشینان یک سوم جمعیت زاهدان را شامل می-
شوند که در یک هفتم وسعت این شهر ساکنند.
وی اضافه کرد: براساس آمار ارایه شده از سال 35 تاکنون هر 10 سال جمعیت
شهر زاهدان دو برابر شده که این امر پدیده منحصر به فردی در کشور است.
شهردار زاهدان گفت: موقعیت مهم و راهبردی این شهر به لحاظ هم مرزی با
افغانستان و پاکستان، ورود مهاجران افغان، شغلهای کاذب مانند قاچاق سوخت
و کالا، بروز خشکسالی چندین ساله در استان و غیره از عوامل عمده ایجاد
حاشیه نشینی در این شهر است که روز به روز بر مشکلات شهری می افزاید.
وی افزود: در دو سال اخیر با اجرای مصوبه اخراج اتباع خارجی از شهرهای
زابل، زهک و میرجاوه سیل مهاجرت اتباع افغان به زاهدان سرازیر شده و
پدیده حاشیه نشینی را در این شهر گسترش بی حد و حصری داده است.
او ادامه داد: مهاجرت روستاییان و اتباع افغان به زاهدان و سکونت آنان
در حاشیه شهر به حدی رونق یافته که امکان برنامه ریزی را از مدیریت شهری
گرفته است.
جدلی اضافه کرد: در عین حال مدیران شهری از دوره اول تشکیل شوراها با
همکاری مردم و ساکنان برخی محله ها و اجرای طرح کالبدی در زمینه تعریض
معابر و دیگر خدمات شهری اقدامهای مناسبی انجام داده اند.
وی افزود: همین امر سبب شده برخی سازمانهای بین المللی نیز وارد عرصه
شوند به طوری که کشور ژاپن برای توانمندسازی ساکنان حاشیه شهر طرحهایی را
اجرا کرده است.
او اضافه کرد: در مدت چهار سال 200 میلیارد ریال اعتبار از طریق بانک
جهانی برای این منظور کمک شده که 20 درصد آن توسط دولت و 80 درصد به صورت
وام بانکی است.
ادامه دارد...
653/565 /659
