انتخابات و رفتار انتخاباتی مردم (1)
#
تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی 23/09/85
داخلی.سیاسی.مشارکت سیاسی.انتخابات.آذر
از: احمد فراهانی
بی تردید مجلس خبرگان رهبری به دلیل جایگاه بی بدیل آن می تواند مهم ترین
نهاد تاثیرگذار در هدایت، اصلاح قوای سه گانه و ساختار قدرت در ایران تلقی
شود.
با نگاهی به حوزه اختیارات و وظایف این نهاد در قانون اساسی از حیث
شناسایی، ویژگی ها و انتخاب رهبر واجد شرایط مطابق مفاد مندرج در اصول 107
، 109، 110، 111، 176 و 177 قانون اساسی می توان انتخاب رهبر را به
نمایندگی از جانب ملت مهم ترین انتخاب دانست.
از جانب دیگر نظارت، هدایت، بررسی و ارزیابی عملکرد رهبری از منظر وظایف
و اختیارات مندرج در قانون اساسی، مقوله بسیار مهمی است که در حیطه
اختیارات مجلس خبرگان رهبری قرار دارد.
برشماری و احصای وظایف و جایگاه این مجلس در قانون اساسی و سایر اختیارات
و وظایفی که به موجب قوانین مصوب و آیین نامه ها می تواند در اجرا و
عملیاتی کردن هرچه مطلوب تر اختیارات محوله به رهبری تاثیرگذار باشد،
موضوعی است که پس از گذشت 3 دوره هشت ساله از عمر این مجلس ، اقشار
مختلف مردم آنچنان که شایسته است نتوانسته اند از تصمیمات، مصوبات مجلس
خبرگان، اطلاعی پیدا کنند و اگر هم در عرصه عمل نهاد فوق اقداماتی جهت
عملیاتی کردن وظایف و اختیارات خود ناشی از نظارت بر عملکرد رهبری و
نهادهای وابسته به عمل آورده، متاسفانه تاکنون در معرض دید و ارزیابی
موکلان این نمایندگان قرار نگرفته است.
به نظر می رسد باید شرایطی فراهم شود تا موکلان خبرگان بتوانند در جریان
فرآیند تصمیم گیری و تصمیم سازی قرار گرفته و فراتر از این مرحله قادر
باشند در تصمیم گیری ها مشارکت یابند در غیر این صورت مشارکت در انتخابات
بدون اینکه مردم فاقد نقش و تاثیرگذاری در تصمیم گیری و تصمیم سازی باشند
به یک امر ابتر و ناقص تبدیل خواهد شد.
مقام معظم رهبری نیز در نماز عید سعید فطر بر مشارکت حداکثری مردم در
انتخابات تاکید داشتند و اظهار داشتند که حضور پرشور مردم در انتخابات
خبرگان و شوراها می تواند ضامن امنیت و استقلال نظام جمهوری اسلامی
باشد .
رهبر معظم انقلاب اسلامی در خطبه دوم نماز عیذ فطر با تبیین اهمیت
فراوان انتخابات همزمان مجلس خبرگان و شوراهای اسلامی،آحاد مردم را به
حضور پرشور در این رویداد بزرک فراخواندند.
معظم له انتخابات مجلس خبرگان از لحاظ اهمیت و حساسیت بی نظیر دانستند
و با اشاره به انتخاب رهبر و نظارت بر رهبر به عنوان دو وظیفه اصلی و
منحصر به فرد مجلس خبرگان افزودند: در هنگام فقدان رهبری، اگر مجلس
خبرگان آماده و بصیر و مورد اعتماد ملت وجود نداشته باشد چنان گره ای در
دستگاه مدیریت کشور بوجود می آید که با هیچ سرانگشتی بازشدنی نیست و این
واقعیت نشان دهنده اهمیت مجلس بی بدیل خبرگان است.
آیت الله خامنه ای تلاش مستمر دشمنان را برای دلسرد کردن مردم از شرکت در
انتخابات خبرگان یادآور شدند و افزودند: مردم هوشیار ایران در دوره قبلی
انتخابات خبرگان با حضور قوی و پرشور خود نقشه های دشمنان و تبلیغات
رادیوهای بیگانه را بی ثمر گذاشتند و در این دوره نیز با شور و بصیرت کامل
و از روی احساس وظیفه و تکلیف در این انتخابات بسیار مهم شرکت می کنند و
مجلسی مستحکم و مقتدر را تشکیل می دهند، چرا که هر قدر مجلس خبرگان قوی تر،
معتمدتر، پربصیرت تر و پایدارتر باشد مصالح ملت و آینده کشور بیشتر تضمین
می شود.
* مشارکت سیاسی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
مشارکت مردم درتعیین سرنوشت خود، از موضوعاتی است که در قانون اساسی
جمهوری اسلامی ایران برآن تاکید شده است.
قانون اساسی جمهوری اسلامی در بند دوم اصل سوم یکی از وظایف دولت را
بالا بردن آگاهی های عمومی در همه زمینه ها با استفاده صحیح از مطبوعات و
رسانه های گروهی و وسایل دیگر، معرفی می کند.
این تاکید تا جایی است که به ضرس قاطع می توان گفت تمامی حوزه های
سیاسی، با رای مردم تعیین می شوند.
به عبارتی دیگر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، با گنجاندن وجه
جمهوریت با تاکید بر معیارهای اسلامی برای انتخاب کردن و انتخاب شدن،
کوشیده مطلوبیت و مزایای جامعه دموکراتیک و آرمانی را در خود جای دهد.
* مفهوم مشارکت سیاسی
مشارکت سیاسی به معنای درگیر شدن فرد در سطوح مختلف فعالیت در نظام
سیاسی از حضور در پای صندوق های رای تا کسب منصب حکومتی که اساسا مبتنی
بر حق شهروندی است، تنها در دموکراسی معنا و مفهوم پیدا می کند.
در واقع تمایز دموکراسی با سایر نظام های سیاسی این است که بسترهای
لازم برای تاثیرگذاری همه افراد جامعه در سیاست را به عنوان حق شهروندی
آنان فراهم می نماید.
دموکراسی در معنای کنونی آن، تنها نظام سیاسی است که حضور شهروندان
در عرصه سیاست و مداخله آنان در امور حکومتی را به عنوان حق شهروندی به
رسمیت شناخته است.
ماکس وبر معتقد است که دموکراسی به نظام سیاسی گفته می شود که درآن
مردم، مشارکت کننده در نظام حکومتی به شمار می آیند و نه افراد منفعل و
کلید مفهوم مشارکت در معنای شهروند بودن است.
در دیدگاه وبر، شهروند بودن به معنای توانایی مشارکت در تصمیم گیری و
تنظیم سیاست ها و نیز شرکت داشتن در انتخاب رهبران است.
بنابراین نظریه دموکراسی سیاسی به مثابه نظم سیاسی و شیوه حکومتی بر
آن اشاره دارد که در آن شهروندان طی انتخابات رقابتی، آزادانه حکومت خویش
را بر می گزینند.
ویژگی منحصر به فرد دموکراسی در مقایسه با نظام سیاسی دیگر، حضور
شهروندان در عرصه سیاست و مشارکت آنان در تعیین سرنوشت سیاسی خود است.
بنابراین برای اینکه یک نظام خصلت مردم سالارانه داشته باشد، بیشترین
شمار مردم در صورتبندی قدرت و سیاست مشارکت می کنند.
شهروندان حق انتخاب کردن نمایندگان و کارگزاران حکومت را داشته و خود
نیز می توانند به مناصب و مسوولیت های سیاسی راه یابند.
ازاین منظر که می بینیم مشارکت همگانی در امور حکومتی و برگزاری
انتخابات از لوازم اصلی دموکراسی است.
امروزه صاحبنظران سیاسی مشارکت سیاسی را یکی از شاخصه های جامعه
دموکراتیک مطرح می کنند، هر جامعه ای که ادعای دموکراتیک بودن را داشته
باشد، اما نتواند مشارکت مردم را در اعمال حاکمیت از طریق نهادهای مدنی و
تشکل های سیاسی فراهم کند، ادعای دمکراتیک بودن وحاکمیت مردم حرف بی معنایی
خواهد بود.
در حقیقت یکی از مولفه های تعیین کننده جامعه مدنی، وجود آزادی های
فردی و فراهم بودن زمینه برای شهروندان جهت مشارکت درسیاست و امور حکومتی
و همچنین شرکت در تشکل های حزبی و صنفی برای تحقق خواسته های سیاسی،
اجتماعی و اقتصادی است.
بعبارت دیگر، مشارکت سیاسی نوعی تظاهر علنی مردم برای تعیین سرنوشت
جمعی خود است.
بدون مشارکت، فرد عنان قدرت سیاسی را به دست کسانی می سپارد که مهار
آنها به سادگی ممکن نیست و تنها از طریق مشارکت است که قدرت سیاسی به
طریق مسالمت آمیز دست به دست می گردد و میزان توسعه سیاسی یک کشور بستگی
به مستقیم به این مولفه اساسی دارد.
در میزان مشارکت سیاسی شهروندان عوامل بسیاری تاثیرگذار هستند.
بنابراین مشارکت سیاسی در تمام سطوح بر طبق پایگاه اجتماعی، اقتصادی،
تحصیلات، شغل ، جنسیت، سن، مذهب، قومیت، ناحیه و محل سکونت، شخصیت و محیط
سیاسی که درآن مشارکت سیاسی صورت می گیرد فرق می کند.
در مجموع برخی از پژوهشگران معتقدند که مشارکت سیاسی بسته به چهار عامل
مهم تغییر می کند:
انگیزه های سیاسی، موقعیت اجتماعی، ویژگی های شخصی و محیط سیاسی.
البته به این عوامل باید مهارت ها، منابع و تعهد را افزود. برای مثال
هر چه فرد بیشتر در معرض انگیزه های سیاسی به صورت بحث درباره سیاست،
تعلق به سازمانی که به شکلی به فعالیت سیاسی می پردازد، قرار گیرد، به
همان اندازه در سیاست فعالانه مشارکت خواهد کرد.
در حقیقت مشارکت سیاسی مطلوب باید به دور از جنبه های دستوری و تجویزی
باشد.
به قول "اریک فروم" صرفا انتخاب کردن و مشارکت داشتن مهم نیست ،بلکه
آگاهانه و خودآگاهانه برگزیدن مهم است.
بنابراین مشارکت سیاسی باید آزادانه، آگاهانه و مبتنی بر حق شهروندی
باشد.
مشارکتی که پیرومنشانه باشد مشارکت سیاسی به معنای دقیق کلمه و مورد
مطلوب در دموکراسی ها نیست.
آگاهی و خودآگاهی از شرایط لازم برای مشارکت سیاسی است. نمونه این گونه
مشارکت را در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مشاهده می کنیم.
قانون اساسی جمهوری اسلامی در بند دوم اصل سوم یکی از وظایف دولت را
بالا بردن آگاهی های عمومی در همه زمینه ها با استفاده صحیح از مطبوعات و
رسانه های گروهی و وسایل دیگر، معرفی می کند.
همچنین در مقدمه قانون اساسی نیز آمده است که :
" ... قانون اساسی زمینه چنین مشارکتی را در تمام مراحل تصمیم گیری
های سیاسی و سرنوشت ساز برای همه افراد اجتماع فراهم می سازد تا در مسیر
تکامل انسان هر فردی خود دست اندرکار و مسئول رشد و ارتقاء و رهبری گردد
که این همان تحقق حکومت مستضعفین در زمین خواهد بود."
ادامه دارد ...
سیام.1554-1878
