به گزارش ایرنا، این مجموعه توسط 'امیر جلال الدین شامی' از سرداران تیموری و حاكم یزد- در قرن نهم هـ. ق در شهریزد ساخته شد.
**مسجد امیر چقماق (مسجد جامع نو):
این مسجد در ضلع جنوبی میدان امیر چقماق قرار دارد و بنای آن در سال 841 هـ. ق به اتمام رسید. مسجد امیر چقماق در زمان ساخت در خارج از حصار شهر قرار داشت. مسجد دارای دو ورودی، دو شرق (كوچه مسجد) و شمال (میدان) است. ورودی مسجد به ایوان بلندی منتهی می شود.
این مسجد دارای گنبدی دو پوش از نوع تخم مرغ است و سطح بیرونی آن با كاشی های سبز رنگ پوشیده شده است و نیز دو شبستان زمستانی و تابستانی و ماذنه ای مستطیل شكل دارد.
**تكیه امیر چقماق:
این بنا به شیوه دیگر تكایا دارای دو مناره بلند است و در شرق میدان شهدای یزد قرار دارد و اصل بنای میدان و تكیه امیر چقماق- كه سردر بازار قدیم یزد (بازارچه حاجی قنبر) به شمار می رفت.
در اواخر قرن نهم هـ. ق هم زمان با ساخت بنای مسجد امیر چقماق ساخته شد.
سردر، دو مناره كاشیكاری رفیع و چند دهانه از طاق نماهای كنونی آن، از بناهای قرن سیزدهم هـ. ق است،
تكیه دارای پنج غرفه باطاق های جناقی در دو سمت است.
در دومین صفه سمت راست آن، ورودی پاشیر آب انبار بازارچه حاجی قنبر (موزه آب) قرار دارد و راه پله بام تكیه و ورودی منازه ها در اولین صفه سمت چپ واقع است.
در نماسازی تكیه از آجرهای لعاب دار و كاشی استفاده شده و پایین مناره ها با خطوط كوفی لاجوردی تزیین شده است و در داخل غرفه وسط بنا، یك قطعه سنگ مرمر به ابعاد 25×25 سانتی متر نصب شده كه روی آن نام سازندگان و تاریخ بنا به خط نسخ حك شده است.
بر بدنه این سردر و اطراف غرفه ها، آیات قرآنی و اسماء جلاله با كاشی كتیبه سازی شده است.
**آب انبار تكیه امیر چقماق:
این آب انبار در حد فاصل تكیه و بازارچه حاجی قنبر قرار دارد و قدمت آن احتمالاً به دوران صفویه می رسد و تنها ورودی آن، در دومین صفه تكیه امیر چقماق قرار دارد و هشت پله آن زیر تكیه و مابقی (حدود چهل پله) تا زیر بازارچه حاجی قنبر كشیده شده است.
خزانه آن در زیر یكی از مغازه های بازارچه حاجی قنبر قرار گرفته است و پاكار گنبد آب انبار در سطح زمین است.
این آب انبار از گونه های نادری است كه تیزه گنبد آن نیز، در زیرزمین قرار گرفته است و گنبد آن از بیرون پیدا نیست.
بنای یاد شده دارای چهار بادگیر بود كه دو بادگیر آن نابود و ساقه دو بادگیر دیگر كه چسبیده به بازاراند، به بلندی یك قامت از پشت بام باقی مانده است.
**نخل تكیه امیر چقماق:
این نخل به ابعاد8/5× 8/5× 8/5 متر، در ضلع شرقی میدان قرار دارد و یكی از بزرگ ترین نخل های موجود در استان یزد است.
این اثر، مجموعه مشبكی از چوب های تراشیده شده با گره چینی ها و تیرهای بزرگ است كه تقریباً به شكل درخت سرو (نماد آزادگی) ساخته شده است.
این نخل از سال 1229 هـ. ق در میدان امیر چقماق قرار داشته است و پارچه روپوش سیاه آن با نقش شیرو خورشید كه توسط 'علی اصغر گرجی' تهیه شده، مربوط به سال 1229 هـ. ق است اما از تاریخ دقیق ساخت آن اطلاعی در دست نیست.
**بقعه ستی فاطمه:
این بنا واقع در شمال میدان و مدفن 'ستی فاطمه خاتون' (متوفی در قرن نهم هـ. ق) است و این شخص به همراه همسرش 'امیر چقماق' مسجد جامع امیر چقماق را بنیاد نهادند.
این بنا دارای یك اتاق با گنبد شب كلاهی و پوشیده از كاشی های سبز رنگ است و پوشش داخلی بنا از گچ است و تعدادی كاشی های معرق، در مقرنس های آن به كار رفته است.
**آب انبار ستی فاطمه:
این آب انبار در ضلع شمالی میدان امیر چقماق واقع و به دوره صفوی تعلق دارد. آب انبار دارای دو ورودی است؛ ورودی واقع در میدان آن تخریب و ورودی دیگر آن به عرض سه متر، در كوچه مجاور قرار دارد و دو سكوی نیم متری در دو طرف آن دیده می شود.
پس از طی یك پله بدون سقف، سقف آب انبار شروع می شود و تعداد كل پایه ها شصت و چهار عدد است.
پس از طی چهل پله محوطه ای به ابعاد 3×2 متر قرار دارد كه در دو سمت آن، دو غرفه به ابعاد 5/1×5/1 متر دیده می شود.
آب انبار ستی فاطمه دارای پنج بادگیر خشتی و یك مخزن بزرگ است. پوشش خارج گنبد تخم مرغی آن، با آجر پوشیده شده است.
**بازارچه حاجی قنبر:
بازارچه حاجی قنبر در ضلع شرقی میدان واقع و تكیه امیر چقماق بر درگاه این بازارچه ساخته شده است.
این بازار كه قدیمی ترین بخش بازار یزد است، از بناهای ساخت 'نظام الدین حاجی قنبر جهانشاهی' (861 هـ. ق) است.ك/4
7546/1968
يزد- مجموعه تاريخي اميرچقماق يزد داراي آثار و بناهايي در داخل و اطراف خود است كه هر يك داراي معماري جذاب و ديدني مي باشد.
