يك 'دربرگيري' جديد

بررسی سیاست های ایالات متحده در شرق دور نشان می دهد كه این كشور برای مهار چین به سیاست دربرگیری این كشور با استفاده از مناطق بالقوه تنش زا به خصوص در دریای چین جنوبی روی آورده است. آمریكا می خواهد با وارد كردن چین به تنش با همسایگان و فرافتادن در رقابتی تلسلیحاتی با ایالات متحده ترمز اقتصادی این كشور را بكشد و به تعبیر 'هنری كیسینجر' به سیاست 'دیو و دلبر' كه برای چین سكوت در برابر رشد بالای اقتصادی بود، پایان دهد.

به گزارش پایگاه خبری وزارت دفاع آمریكا، 'لئون پانتا' وزیر دفاع این كشور روز جمعه 10 اوت ( 20 مرداد ماه جاری) وارد توكیو شد و در دیدار با 'ساتوشی موریموتو' همتای ژاپنی خود در خصوص همكاری های گسترده در حوزه های دفاع موشكی و ایمنی نظامی و همچنین وضعیت پایگاه های نظامی آمریكا در ژاپن به رایزنی پرداخت.

به گزارش بسیاری از منابع خبری از جمله پایگاه اینترنتی 'آنتی وار'، اتخاذ و تنظیم سیاست های هماهنگ در برابر چین نیز از جمله اهداف ملاقات اخیر وزرای دفاع دو كشور بوده است.

و اما در خصوص دور جدید هماوردی پكن و واشنگتن در آب های شرق دور گفتنی است كه وزارت امور خارجه چین در پنجم اوت (15 مرداد) 'رابرت وانگ' معاون سفیر آمریكا در پكن را احضار و مراتب اعتراض خود نسبت به بیانیه اخیر وزارت امور خارجه آمریكا در رابطه با تنش اخیر در دریای جنوبی چین را به وی اعلام داشته است.



**شتاب تنش های سیاسی-امنیتی چین و آمریكا

-------------------------------------------------------

در بحبوحه مناقشه ارضی پكن با كشورهای منطقه جنوب شرق آسیا، وزارت خارجه آمریكا در روز سوم اوت (13 مرداد) موضع چین را برای ایجاد یك پادگان نظامی در آب های مورد اختلاف دریای چین جنوبی مورد انتقاد قرار داده بود. 'پاتریك ونترل' سخنگوی وزارت خارجه آمریكا در بیانیه ای اعلام كرده بود كه ایجاد این پادگان نظامی در دریای چین تلاش ها را برای حل اختلافات از بین برده و باعث افزایش تنش در منطقه خواهد شد.

تنش میان چین و همسایگانش زمانی بالا گرفت كه چین اعلام كرد در حال ایجاد شهر كوچك 'سانشا' و یك پادگان نظامی در جزایر 'پاراسل' است. پس از اعلام این خبر، ویتنام و فلیپین، چین را به افزایش تنش ها در دریای چین جنوبی متهم كردند. لازم به ذكر است كه این جزیره مورد اختلاف چین با فیلیپین و ویتنام است كه كشورهای فیلیپین، مالزی، برونئی، تایوان، چین و ویتنام مدعی حاكمیت بر بخش‌هایی از آن هستند. این منطقه از مسیرهای مهم كشتی‌رانی به شمار می‌رود و گفته می‌شود كه سرشار از منابع طبیعی است.

به دنبال این تنش لفظی میان دو كشور، روزنامه حزب كمونیست چین موسوم به 'پیپل دیلی' نیز در روز ششم ماه اوت ( 16 مرداد) در یادداشتی تند آمریكا را به دخالت و ایجاد تنش در روابط میان چین و همسایگان جنوب شرق آسیایی خود متهم كرد.

این تنش در حالی بالا گرفته است كه سال گذشته نیز در جریان راه اندازی دوباره پایگاه های تعطیل شده آمریكا در فیلیپین، مناقشه ای مشابه میان پكن و واشنگتن ایجاد شده بود. بسیاری از تحلیلگران، حمایت آمریكا از همسایگان چین در جریان بحران اخیر را در چارچوب استراتژی مهار قدرت چین توسط ایالات متحده تفسیر می كنند.



**چین؛ رقیب بالقوه آمریكا

-----------------------------

چین به دلیل رشد شتبان اقتصادی اش در چهار دهه گذشته در حال تبدیل شدن به قدرتی جهانی است. رشد اقتصادی این كشور به همراه گسترش نیروی نظامی و افزایش نفوذ بین المللی در مناطق مختلف جهان از آمریكای لاتین گرفته تا آفریقا، نگرانی هایی را در میان دولتمردان آمریكایی كه خود را تنها هژمون جهانی می دانند برانگیخته است. در این میان عدم همراهی چین در فرآیندهای تثبیت كننده نظام تك قطبی آمریكایی و استقلال رای در مورد مسایلی چون كره شمالی، ایران و سوریه بر تشدید این نگرانی ها دامن زده است.

علیرغم وجود این نگرانی ها، دولتمردان آمریكا از چین به عنوان شریكی استراتژیك در مناسبات جهانی نام می برند. در حالی كه برخی تحلیلگران بر این باورند كه به زعم دولتمردان آمریكایی، چین رقیبی استراتژیك محسوب می شود كه باید برای مهار قدرت افسار گسیخته آن از هم اكنون برنامه ریزی كرد.

در این بین حوزه جنوب شرق آسیا كه حوزه پیرامونی چین محسوب می شود از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. این حوزه اولین مقصد افزایش نفوذ جهانی چین به حساب می آید.

سخنان 'هیلاری كلینتون' وزیر امور خارجه آمریكا در مجمع اتحادیه كشورهای شرق آسیا 'آسه آن' كه در 2010 در هانوی برگزار شد، اهمیت این مساله از دید آمریكا را آشكار كرد. كلینتون در این مجمع با اعلام اینكه آمریكا در دریای چین جنوبی منافع ملی مهمی دارد، تصویری از آینده تنش آلود روابط دو كشور را در این حوزه ترسیم كرد.

به گزارش 'بی بی سی'، از آنجایی كه دریای چین جنوبی آبراهی بسیار حیاتی برای ارتباطات است، آمریكا نمی خواهد هیچ كشوری به دلیل ادعاهای سرزمینی یا مرزی برای دریانوردی آزاد مانع ایجاد كند. این موضع آمریكا تلویحا بر خلاف تفسیر چین از حقوق خود در منطقه ویژه اقتصادی دریای چین جنوبی است. از نظر آمریكا اگر چین یا هر كشور دیگری به هر دلیلی بر مناطق مورد نظر مالكیت یابد، این امر باعث به خطر افتادن آزادی دریانوردی در منطقه می شود.

از نظر آمریكا، پیشرفت چین نباید توازن قدرت را در شرق آسیا به هم زده و نفوذ آمریكا را خنثی كند. آمریكا در منطقه جنوب شرقی آسیا با حمایت دیپلماتیك و نظامی از كشورهایی كه ضعیف هستند یا از مقابله مستقیم با ادعاهای چین واهمه دارند، تلاش می كند موازنه قدرت را حفظ كند.



**آمریكا و استراتژی نیمه رسمی مهار چین

------------------------------------------------

چین به عنوان رقیب بالقوه ایالات متحده در سال های اخیر به صورت جدی ذهن سیاستمداران، نظامیان و تصمیم سازان سیاست خارجی آمریكا را به خود مشغول داشته است، به طوری كه به گزارش روزنامه 'وال استریت ژورنال'، برخی از تحلیلگران از آن به عنوان پروژه چین هراسی نام برده و به دنبال یافتن راهی برای مقابله با تهدیداتی هستند كه معتقدند چین در آینده برای هژمونی آمریكا ایجاد خواهد كرد.

فضای رسانه ای داخل ایالات متحده نیز به چین ستیزی پرداخته و می كوشد كه این كشور را نه به عنوان یك شریك یا دوست كه به عنوان یك دشمن به مردم معرفی كند. اگرچه مقامات آمریكایی و نهادهای تاثیرگذار بر تصمیم سازی كلان سیاست خارجی این كشور به طور رسمی و علنی مواضع خود را در خصوص ضرورت كنترل و مهار قدرت فزاینده چین اعلام نمی كنند، اما با ارائه و انتشار اسناد راهبردی، گزارش ها و طرح های پژوهشی در مورد ابعاد و جنبه های مختلف قدرت یابی چین و تهدیدهایی كه از این جهت می تواند منافع ملی آمریكا در سطح جهان را به خطر اندازد، این تفكر را ترویج داده و بر این ایده تاكید دارند كه باید برای قدرت روزافزون چین تدبیری اندیشید.

مراكز تاثیرگذار بر سیاست خارجی آمریكا با رصد تعاملات بین المللی چین در حوزه های مختلف جغرافیایی به دنبال كشف حوزه های نفوذ برای این كشور و آگاه سازی مقامات آمریكایی هستند. این مراكز در مواضع رسمی خود، به طور مستقیم نامی از 'استراتژی مهار چین' در سیاست خارجی آمریكا نمی برند، حتی مولفه های این راهبرد هرگز به صورت مدون و رسمی بیان نشده است، اما می توان از لا به لای گزارش های منتشر شده در این مراكز به برخی از جنبه های آن پی برد.

توصیه به برقراری اتحاد با كشورهای همسایه پیرامونی چین، ایجاد نوار امنیتی برای محصور كردن چین در آب های سرزمینی، قدرت نمایی در دریای جنوبی چین با برگزاری مانورهای مشترك نظامی با همسایگان این كشور، حضور نظامی در منطقه جنوب شرق آسیا با استفاده از ایجاد پایگاه های نظامی در كشورهای متحد مانند فیلیپین، محدودسازی قدرت و نفوذ چین در مناطق مختلف جهان به ویژه كشورهایی كه ذخایر استراتژیك انرژی قابل توجهی داشته و از نظر سیاسی نیز آمادگی پذیرش نفوذ چین را دارند، اتخاذ سیاست تهاجمی در مورد مساله حقوق بشر در چین، حمایت از جدایی طلبان تایوان و تبت برای كاهش قدرت داخلی چین، ‌همكاری های اقتصادی با چین به منظور مشاركت در منافع حاصل از آن و .... از جمله مواردی است كه می توان از مقالات و مباحث منتشر شده در اندیشكده های تاثیرگذار بر سیاست خارجی آمریكا استنباط كرد.

مهمترین و تاثیرگذارترین نهادهای تاثیرگذار بر سیاست خارجی ایالات متحده از جمله 'شورای روابط خارجی آمریكا'، 'موسسه بروكینز'، 'نشنال اینترست' و... در مقالات متعدد نسبت به قدرت یابی بیش از پیش چین در عرصه های نظامی، اقتصادی، فضایی، سایبری و ... هشدار می دهند.

به عنوان نمونه پایگاه اینترنتی شورای روابط خارجی آمریكا با تمركز بر روی رفتارها و عملكرد دولت چین در رقابت جهانی برای تامین و تضمین امنیت منابع انرژی، نسبت به نفوذ چین در آفریقا هشدار داده و سعی می كند نشان دهد كه چین علیرغم تامین انرژی قصد دارد در این كشورها نفوذ سیاسی قابل توجهی داشته باشد. در مقاله ای كه به تازگی در این مركز با عنوان 'روابط نفتی رو به گسترش چین ـ آفریقا' انتشار یافته، تلاش شده تا تناقض میان سیاست عملی و اعلانی چین در مورد اصل عدم مداخله در امور داخلی كشورها برجسته سازی شده و به نوعی با تاكید بر مساله دوگانگی رفتارهای چین ـ گسترش نفوذ در كشورهای آفریقایی ـ سیاست های پكن را به چالش بكشد.

همچنین این مركز در مقاله‌ای با عنوان 'قدرت روزافزون فضایی چین' از این كشور به عنوان 'قدرت نوظهور فضایی' یاد می كند. این گزارش می نویسد كه چین در بسیاری از عرصه‌های فضایی از كشورهای با تجربه در این زمینه به ویژه آمریكا پیشی خواهد گرفت. همچنین پكن در آینده نزدیك می تواند به منافع آمریكا در فضا لطمه وارد كرده و از طریق فضا بر دریا‌، زمین و هوا نظارت كامل داشته باشد. بدین ترتیب چین قادر خواهد بود هرگونه اقدام آمریكا را در منطقه آسیا و اقیانوسیه شناسایی و آن را خنثی كند. این مقاله نسبت به آینده قدرت فضایی چین به آمریكا هشدار می دهد.

موسسه 'بروكینز' نیز در مقاله ای با عنوان 'اعتمادسازی و اعتبارسازی' می نویسد، چالشی كه در روابط آمریكا و چین وجود دارد بیش از آنكه استراتژیك باشد، ‌اقتصادی است. این مقاله می نویسد كه اوباما در طول دوران ریاست جمهوری خود در مسیر احاطه بر قدرت چین گام برداشت و نشان داد كه از چینی حمایت می كند كه به نظم امنیتی، ‌اقتصادی و سیاسی منطقه ای احترام بگذارد، اما از نظر برخی مخالفان دولت، اقدامات اوباما كافی نبوده و آمریكا برای مقابله با چین باید رویكرد تندتری در برابر اقتصاد، ‌تجارت، امنیت و حقوق بشر این كشور اتخاذ كند.

این مقاله تصریح می كند كه در روابط پكن و واشنگتن نوعی بی اعتمادی در مورد اهداف استراتژیك متقابل ایجاد شده كه موجبات رقابت در حوزه های مختلف جهانی را بین دو كشور ایجاد می كند. این مقاله در نهایت به رهبران آمریكا توصیه می كند در جهت اعتمادسازی با رهبران چین گام بردارند و حوزه های رقابتی بین دو كشور را به حوزه های همكاری تبدیل كنند.



نشنال اینترست نیز در مقاله ای با عنوان 'آیا روابط آمریكا ـ چین رو به وخامت است؟' می نویسد: آمریكا و چین به طور كلی در سه حوزه امنیت، اقتصاد و ایدئولوژی با هم رقابت دارند ‌كه دو مورد اول تحت تاثیر مورد سوم، یعنی ایدئولوژی است. از نظر امنیتی دو كشور به همدیگر به چشم نهدیدی بالقوه می نگرند. از نظر اقتصادی می توان گفت كه اساسا ماهیت اقتصاد لیبرال كه بر مبنای رقابت آزاد است با ماهیت اقتصاد رژیم دیكتاتوری كه بر كنترل دولتی اقتصاد تاكید دارد، ناسازگار است. از نظر نویسنده، تا زمانی كه اختلافات ایدئولوژیك بین دو دولت برقرار است، اختلافات اقتصادی و امنیتی به قوت خود باقی خواهند ماند.

این مقاله 'كاهش اعتماد بنیادی و استراتژیك' را عامل تنش های مداوم بین دو كشور دانسته است. در پایان نشنال اینترست راه برون رفت از این وضعیت را برگزاری مذاكرات هوشمندانه بین چین و آمریكا و اعتمادسازی متقابل می داند.



**برنامه آمریكایی كنترل چین به روایت اسناد

-------------------------------------------------

مساله نگرانی آمریكا از گسترش قدرت چین را می توان در سند راهبرد جدید نظامی آمریكا با عنوان 'بازبینی راهبرد نظامی' كه در ژانویه سال جاری میلادی توسط 'باراك اوباما' رییس جمهور ایالات متحده مطرح شد، به وضوح مشاهده كرد.

به گزارش 'بلومبرگ'، در این سند، راهبرد نظامی پیشین آمریكا كه بر اداره جنگ در دو جبهه تمركز داشت، به راهبرد جدید كنترل مناطق حساس و استراتژیكی كه آمریكا در آنها منافع بیشتری دارد تمركز یافته است. بر این اساس، دو منطقه خاورمیانه (بویژه ناحیه خلیج فارس) و آسیای شرقی در استراتژی نظامی جدید دارای اولویت هستند. در این سند، رشد فزاینده توان نظامی چین به عنوان یكی از مهمترین تهدیدات پیش روی اهداف و برنامه های امنیت بین المللی آمریكا برآورد شده است.

بر این مبنا گسترش حضور نظامی آمریكا در حوزه جغرافیایی پیرامونی چین یكی از محورهای اصلی راهبرد جدید است. در چارچوب راهبرد جدید نظامی آمریكا، این ادعا مطرح شده كه ساختار نظامی آمریكا، تلاش چین برای تسلط بر آب های بین‌المللی در دریای جنوبی چین را مهار خواهد كرد.

به گزارش 'بی بی سی'، در راهبرد جدید نظامی آمریكا مقابله با اقدامات نظامی چین و تلاش روبه افزایش این كشور برای گسترش نفوذ خود در منطقه آسیای شرقی مورد توجه جدی قرار گرفته است و در این چارچوب افزایش شمار ناوهای جنگی آمریكا در اقیانوس آرام همراه با انتقال بخشی از ناوگان اقیانوس اطلس به اقیانوس آرام مورد نظر بوده است.

در این پیوند، وزیر دفاع آمریكا در ژوئن سال جاری در كنفرانسی در زمینه مسائل امنیتی در سنگاپور، از انتقال بخش قابل توجهی از ناوگان جنگی دریایی این كشور به منطقه اقیانوس آرام تا سال 2020 خبر داد.

اكنون ناوگان نیروی دریایی آمریكا به صورت مساوی بین دو اقیانوس آرام و اطلس مستقر شده‌ است، ولی راهبرد جدید این كشور بر مبنای افزایش این نیرو تا 60 درصد برای اقیانوس آرام و 40 درصد برای اقیانوس اطلس است. پانتا با رد این مساله كه افزایش حضور این كشور در منطقه اقیانوس آرام موجب ایجاد چالش با چین است، تاكید كرد كه تلاش آمریكا برای گسترش حضور در آسیا كاملا با رشد و توسعه چین سازگاری دارد!

در ماه می 2012 نیز پنتاگون در گزارش سالانه خود در مورد افزایش توان امنیتی و نظامی چین به كنگره آمریكا اعلام كرده بود كه ارتش چین سرمایه گذاری در بخش های سلاح هسته ای، موشك های دوربرد، ناوهای هواپیمابر و جنگ سایبری را افزایش داده است.

این گزارش با نگاهی دقیق به نوسازی ارتش چین و ذكر نقاط ابهام آمیز در استراتژی های نظامی-امنیتی چین مدعی شد كه پكن در حال دستیابی به گزینه‌های جدید از طریق مدرن سازی نیروهای نظامی خود است. این گزارش با این ادعا كه رقم واقعی بودجه دفاعی چین دو یا سه برابر آماری است كه به صورت رسمی از سوی این كشور اعلام می‌شود، نسبت به قدرت یابی نظامی چشمگیر و بالاتر از حد انتظار از سوی چین هشدار داد.

براساس این گزارش، توازن قوا در شرق آسیا هم اكنون در حال تغییر و براساس خواسته و وضعیت مطلوب چین است و توان نظامی در حال گسترش این كشور یك عامل اساسی در برهم زدن تعادل نظامی در این منطقه است.

در مقابل خبرگزاری رسمی چین 'شینهوا'، به دنبال انتشار گزارش پنتاگون آن را اقدامی 'به سبك اقدامات دوران جنگ سرد در مقابله با اتحاد جماهیر شوروی' دانسته و آن را مملو از توصیفات فرضی و تحریف واقعیت به منظور جلوه دادن چین به عنوان یك تهدید اقتصادی و امنیتی علیه آمریكا توصیف كرده است.



**جمع بندی

--------------

در مجموع باید به این نكته اشاره كرد كه مقامات رسمی آمریكایی به ندرت به طور شفاف و بی پرده از استراتژی مهار چین سخن می گویند و تمایل دارند اهداف واقعی خود را تا جایی كه امكان دارد در لفافه ای از سیاست های غیرمتخاصمانه و كمتر حساسیت زا پنهان كنند.

به گزارش سایت وزارت خارجه آمریكا، اوباما در سفر آسیایی خود در سال گذشته میلادی به شرق آسیا از نگرانی های واشنگتن در مورد تنش های به وجود آمده در دریای چین سخن گفت و بر ضرورت تشكیل ائتلافی قوی با حضور همه كشورهای منطقه در برابر تهدیدها تاكید كرده بود. همچنانكه هیلاری كلینتون وزیر امور خارجه این كشور نیز در آوریل سال جاری در یك سخنرانی در كنفرانس سیاست خارجی در آكادمی نیروی دریای آمریكا در مورد سیاست آمریكا در منطقه آسیا ـ پاسیفیك اعلام كرده بود: 'كشور امروز چین برابر با اتحاد جماهیر شوروی نیست. ما در آستانه یك جنگ سرد جدید در آسیا قرار نداریم و لازم است در هر دو طرف اصلاحاتی در تفكر و رویكردها به وجود بیاید.'

به رغم اظهارات اینچنینی مقامات رسمی و با تحلیل و بررسی مجموع رهیافت های نهادهای تاثیرگذار بر تدوین و تثبیت رویكردهای كلان واشنگتن نسبت به پكن این واقعیت آشكار می شود كه ایالات متحده به فكر بهره جویی از ابزارهای متعددی برای لجام زدن بر خیزش چشمگیر و فزاینده چین است. در این خصوص می توان به دغدغه های فزاینده واشنگتن نسبت به گسترش قدرت نظامی و حوزه نفوذ امنیتی پكن در حوزه آسیا- پاسیفیك اشاره كرد كه در سال های اخیر بر حجم چاره جویی و كنشگری آمریكا برای محدودسازی و كنترل چین در این منطقه افزوده است.

پژوهش **الف.ح**9123