حافظ شاعري كه سروده‌هايش از فطرت الهي نشات گرفته است

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا ،'خواجه شمس‌الدین حافظ شیرازی' بزرگ‌ترین غزلسرای زبان فارسی كه فارسی زبانان شعر او را زبان غیب می‌دانند و در خوشی ها و ناخوشی‌ها به اشعار او پناه میبرند و جویندگان حق و معرفت نیز از دیوان او معرفت می جویند.

بیستم مهر ماه هر سال روز بزرگداشت این شاعر بلند آوازه ایرانی در تقویم رسمی كشور به ثبت رسیده است.

اشعار حافظ نشان از پیوند عمیق این شاعر با قرآن دارد و شاید علت ماندگاری اشعار وی در داخل و آن سوی مرزها، همین تاسی به قرآن و احادیث است كه با خواندن هر بیتی از دیوان حافظ، كلام دلنشین او در روح و جان آدمی رسوخ پیدا می كند.

شهرت اصلی حافظ و رمز جاودانگی وی به سبب سرایش غزل های بسیار زیبای او بوده و است.

'اسماعیل آذر' استاد زبان وادبیات فارسی در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا مهمترین ویژگی شعر حافظ را خدا محور بودن عنوان می كند و معتقد است كه چند پهلو سخن گفتن ، آشتی دادن با خویشتن خویش را می توان از دیگر ویژگی های شعر حافظ برشمرد.

وی راز ماندگاری شعر حافظ را سرایش غزلهای زیبای وی و مانوس شدن با قرآن می داند.

'مصطفی محدثی خراسانی ' عضو شورای عالی شعر صدا و سیما هم دلنشین بودن اشعار حافظ و راز ماندگاری وی در نزد مخاطبان را حركت در مدار تعادل می داند و می گوید: حافظ این تعادل را در تركیب عشق وعرفان مورد استفاده قرار می دهد، به نوعی كه هم كلام عاشقانه را به مخاطب منتقل می كند وهم در جایگاهی عرفانی ظاهر می شود.

'احد ده بزرگی' شاعر معاصر نیز سروده‌های حافظ را نشات گرفته از فطرت انسانی می داند و معتقد است: حافظ همواره با قرآن و آیات الهی سروكار داشته و قرآن در وجود وی متبلور شده است.

وی یكی از مهمترین ویژگی های حافظ را نداشتن نگاه تك بعدی به مسایل عنوان كرد و ادامه داد: حافظ شاعری است كه به انسان، زندگی، خلقت و مسایل الهی و فلسفه وجودی انسان چند بعدی نگاه كرده است.



* شرح زندگی حافظ

'خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی' در اوایل قرن هشتم در شیراز متولد شد ، پدرش بهاء الدین نام داشت و در دوره سلطنت اتابكان فارس از اصفهان به شیراز مهاجرت كرد.

وی از دوران كودكی در مكتب علما و فضلا درس آموزی كرد و بهره های فراوانی از آنها بدست آورد.

تاریخ مرگ حافظ نیز سال 971 ه.ق ذكر شده و مدفن وی در گلگشت مصلی منطقه ای زیبا و با صفا است كه امروزه به حافظیه مشهور است.

اطلاعات چندانی اززندگی وی در دست نیست اما آنچه در مورد او گفته اند با افسانه در هم آمیخته است ، دریكی از افسانه ها او را دلباخته دختری به نام ' شاخ نبات ' می دانند و هنوز مردم در موقع گرفتن فال حافظ او را به جان شاخ نبات سوگند می دهند.

حافظ شاعری بوده كه قرآن را از حفظ داشته و از این رو خود را حافظ نامیده و در یكی از ابیات خود به این موضوع اشاره دارد :

ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ

به قرآنی كه اندر سینه داری

بیشتر اشعار وی غزل است اما در دیوان وی قصاید ، رباعیات و مثنوی نیز دیده می شود ، اشعار وی در دیوانش گرد آوری شده، حافظ تا زمانی كه زنده بود شعرهای خود را در یك جا جمع نكرد و پس از مرگش دوست وی ' محمد گلندام ' اقدام به این كار كرد.

او زادگاه خود را بسیار دوست داشت و در شعرهای خود اینگونه می نویسد:

خوشا شیراز و وضع بی مثالش

خداوندا نگهدار از زوالش

حافظ به سفر علاقه ای نداشت و تنها دو بار از شیراز بیرون رفت ، یكبار سفری به یزد كرد.

سفر دیگرش به هندوستان به دعوت محمد شاه دكنی فرمانروای دكن هندوستان صورت گرفت ، دراین سفر به جزیره هرمز رفت تا از این طریق به هندوستان برود و چون دریا را آشفته دید از رفتن منصرف شد و به شیراز بازگشت.

مرگ فرزند خردسال و همسر جوان وی از مهمترین رویدادهای زندگی وی است ، او در مرگ همسرش این غزل پراندوه را سرود:

آن یار كزو خانه ما جای پری بود

سر تا قدمش چون پری از عیب بری بود

دل گفت فروكش كنم این شهر به بویش

بیچاره ندانست كه یارش سفری بود

دوران زندگی حافظ با آشفتگی همراه بود و هر گوشه ای از خاك این سرزمین در دست فرمانروایی قرار داشت، حمله امیر تیمور به ایران، خرابی و خونریزی ها زیادی به بار آورد به گونه ای كه حافظ در اشعارش با درد و اندوه از آن یاد می كند:

این چه استغناست بارب وین چه قادر حكمت است

این همه زخم نهان هست و مجال آه نیست

از اشعار حافظ می توان فهمید كه او همچون سالكان طریقت در جست وجوی پیر روشن دل و مرادی بوده اما هیچ مدركی نیست كه بتوان فهمید كه پیر و مراد وی چه كسی بوده است ، برخی معتقدند این پیر ساخته ذهن حافظ بوده و از او خواسته تا از دریای معرفت و حقیقت ذره ای به او بچشاند:

ای آن كه ره به مشرب مقصود برده ای

زین بحر قطره ای به من خاكسار بخش

حافظ دارای عواطفی تندو شور انگیز بوده است ، نیروی زندگی ، دلبستگی به زیبایی ها و امیدواری در اشعار وی موج می زند و مخاطب را به شادی وروشنایی و پرهیز از اندوه فرا می خواند:

ای دل غمدیده حالت به شود دل بد مكن

وین سرشوریده باز آید به سامان غم مخور

عشق و امید را می توان مایه اصلی زندگی وشعر حافظ دانست، از نظر این شاعر عشق معنای وسیعی دارد ، عشق به خداوند ، عشق به حقیقت و زیبایی كه قابل قیاس با عشقهای زمینی و مادی نیست ، حافظ اشعار زیادی در این باب سروده است:

فاش می گویم و از گفته خود دلشادم

بنده عشقم و از هر دو جهان آزادم

اندیشه ژرف ، توجه به زیبایی ها عواطف پرشور به شعر او حالتی می دهد كه نظیر آن را در شعر هیچ شاعری نمی توان پیدا كرد، حافظ با هنرمندی تمام توانسته اندیشه های خود را به گفتار در آورد ، او در اشعارش كلمات را به زیبایی كنار هم قرار داده گویی كه جواهر سازی قطعات را در كنار هم چیده است ، وی در سرایش اشعار نیز به آهنگ كلمات توجه كامل داشته است.

مبارزه با ریا كاری مهمترین موضوع قابل طرح در اشعار حافظ است ، ظاهر سازی زاهدان ریا كار را بالحنی گزنده به بازی می گیرد و با آنان به ستز می پردازد و مشت آنان را باز می كند، زاهدی كه حافظ بر آن می تازد كسی است كه خود را پاك نشان میدهد اما درونش تیره و تار است .حافظ در برابر ریا كاری زاهدان خود را رند می داند و به رندی نیز افتخار می كند.

رند فردی سودجو است اما در شعر حافظ رندان هوشیاران پاكدلی هستند كه بلا كشند و خود خواه نیستند در ابیاتی از وی می خوانیم :

آتش رهد وریا خرمن دین خواهد سوخت

حافظ این خرقه پشمینه بینداز و برو

ودر جایی دیگری از دیوان وی آمده است :

عاشق و رند و نظر بازم و می گویم فاش

تا بدانی كه به چندین هنر آراسته ام



* ریشه تفال زدن به حافظ

ریشه تفال زدن به دیوان حافظ نیز به باور و دیدگاه مردم بازمی گردد، حافظ شاعری بود كه به درجه اجتهاد رسیده بود و لقب لسان الغیب داشت. این درجه از معنویت و انس وی با قرآن سبب شده تا در طول تاریخ مراجعه به دیوان حافظ و تفال زدن به آن برای مردم پناهگاه روانی باشد.

خواندن اشعار حافظ و درك معنای این اشعار توسط مردم سبب می شود كه آنها وی را انسانی صاحب نفس، بنده محب و مخلص خدا بدانند و با تفال به دیوان این شاعر با مبدا هستی ارتباط برقرار كنند.

اگرچه این امر به لحاظ اعتقادی باور درستی نیست، اما همین كه فرهنگ و ادبیات و احادیث و آیات قرانی با خواندن اشعار حافظ به میان اجتماع راه می یابد، خود تاثیر فرهنگی دارد.

بیستم مهر ماه هرسال مصادف با بزرگداشت روز حافظ است و برنامه های متنوعی در سراسر كشور و حتی خارج از مرزها به این مناسبت برگزار می شود ، اینكه تنها یك روز سال را به شاعری اختصاص دهیم كار فرهنگی نكرده ایم ، مهم این است كه برای حفظ هویت فرهنگی و مفاخر این كشور و انتقال آن به نسلهای آینده كارهای پژوهشی ارزشمندی صورت گیرد.

فراهنگ **1630**1588