در سال های ابتدایی پس از پیروزی انقلاب تولید مجموعه های تاریخی در دستور كار دو شبكه فعال در آن ایام قرار گرفت كه از شاخص ترینشان می توان به 'هزاردستان ساخته زنده یاد علی حاتمی،'سلطان و شبان' ساخته داریوش فرهنگ و 'سربداران' به كارگردانی محمدعلی نجفی اشاره كرد كه این آخری این روزها در حال پخش مجدد از شبكه آی فیلم است .
مجموعه یاد شده كه در سال های ابتدایی دهه 1360 و با استفاده از نیروهای جوان و تازه نفس سینما ساخته شده،كاری فاخر با عنایت به كمبود امكانات فنی در بحبوحه جنگ تحمیلی بوده كه همچنان در بسیاری زمینه ها جذابیت خود را حفظ كرده است.
مقابله با دشمن كه در دوره های مختلف تاریخی همواره كشورمان را تهدید كرده،عصاره محتوایی سربداران است كه به دوره ای از تاریخ كه مغولان بر ایران چیره شده بودند می پردازد.فیلمنامه مجموعه یاد شده كه براساس مستندات تاریخی نگاشته شده،شخصیتی محوری به نام 'شیخ حسن جوری' دارد كه مقامی مذهبی داشته و مردم احترام زیادی برایش قایل هستند.
شیخ به مانند بسیاری از رهبران مذهبی ایران در دوره های مختلف،همواره روی مبارزه با ظلم تاكید داشته و مردم را به مبارزه با مغولان فراخواند كه در نهایت به قیامی بزرگ در خراسان منتهی شد.
نجفی در پرداخت این شخصیت كه قهرمان سربداران به حساب می آید،دقت بسیار به خرج داده و شخصیتی جذاب و مردمی خلق كرده كه مخاطب برای همذات پنداری با وی كوچكترین مشكلی ندارد.آرامش درونی و بیان شیوای شیخ در خطابه هایش را می توان مهمترین نقاط قوت این شخصیت دانست كه در عین حال جذابیت های نمایشی بسیار هم دارد.
نوع رابطه وی با مریدانش نیز خوب و باورپذیر از كار درآمده و شباهت های بسیار به نمونه های تاریخی دارد.نجفی در عین حال به زندگی خانوادگی شیخ هم توجه نشان داده و به ارتباط اش با همسرش -فاطمه- نیز به خوبی پرداخته و وجوه دیگر این شخصیت را به مخاطبان خود شناسانده است.
از نیمه كار به بعد فاطمه به مانند یك زن شجاع و مومن ایرانی عمل كرده و بسیاری از خدعه های مغولان و اطرافیانشان را خنثی كرده است.این شخصیت برخلاف بسیاری از نمونه های تاریخی مشابه اش كاملا كنش مند بوده و اثری از انفعال در وی به چشم نمی خورد كه این امر نشات گرفته از فیلمنامه قوی سربداران می باشد.
در طرف مقابل با شخصیت های منفی روبه روییم كه هریك طیفی از رنگ ها را شامل می شوند.از سیاه گرفته تا خاكستری كه كفه ترازو به سمت دومی سنگینی كرده و جلوه نمایشی تری بدان بخشیده است.برای نمونه می توان به طغای و قاضی شارح اشاره كرد كه تقابل هریك از آنها با شیخ حسن جوری،بر جذابیت های كار افزوده است.
طغای فرمانده مغول خشن و بی رحمی است كه برای رسیدن به مقصود به زیردستانش هم رحم نكرده و در عین حال زیركی های مخصوص به خود را دارد.شخصیت یاد شده با وجود لایه های اندكی كه برایش در نظر گرفته شده تنها به واسطه تمركز نجفی روی تنها جنبه مهم شخصیت وی،خوب از كار درآمده است.
به گونه ای كه مخاطبان آن سال های تلویزیون همچنان نام این شخصیت و بازیگرش را به یاد داشته و گاه به مناسبتی مانند بازپخش سربداران از آن یاد می كنند.اما قاضی شارح حكایت دیگری است:شخصیتی باهوش و زیرك كه به خدمت مغولان درآمده و درست نقطه مقابل شیخ حسن قرار دارد.
این شخصیت به این دلیل در ذهن مخاطبان ماندگار شده كه خاكستریست و كاملا به باور مخاطب می نشیند.خطابه های نوشته شده برای وی نیز در این امر بی تاثیر نبوده و جنبه های دیگری از شخصیت قاضی شارع را روشن كرده است.
محمدعلی نجفی در مقام كارگردان تعادل خوبی میان محتوا و تكنیك برقرار كرده و با وجود كمبود ابزار فنی،از عهده كار برآمده است.برای مثال می توان به خطابه بلندبالای قاضی شارح اشاره كرد كه دكوپاژ فوق العاده ای داشته و جلوی خستگی مخاطب را گرفته است.
همچنین باید به موسیقی درخشان فرهادفخرالدینی در سربداران اشاره كرد كه همچنان یك سروگردن بالاتر از كارهای تلویزیونی قرار دارد.
نجفی در انتخاب بازیگرانش هم عالی عمل كرده و بازیگران انتخاب شده هماهنگی خوبی با نقش هایشان دارند.برای مثال می توان به 'امین تارخ' در نقش شیخ حسن جوری،'علی نصیریان' در نقش قاضی شارح و زنده یاد 'فیروز بهجت محمدی' در نقش طغای اشاره كرد كه هریك از آنها به خوبی در نقش مستحیل شده و آن را به باورپذیرترین شكل تصویر كشیده اند.
فراهنگ**9173**م.ج
تهران-مجموعه هاي تاريخي همواره از ارج و قرب بالايي نزد گروه هاي فيلم و سريال شبكه هاي مختلف سيمابرخوردار بوده و به همين خاطر نيزهمه ساله شاهد توليد آثاري در اين باب هستيم.
