پیام بزرگ عید قربان به انسان های آزاد از قید و بند هوای نفس، بندگی مطلق خدا است.
روز عید قربان از عیدهای مهم اسلامی و یادآور اخلاص و بندگی حضرت ابراهیم(ع) در برابر پروردگار خویش است، عید قربان یادآور شكسته شدن نفس سركش و پرواز فروتنانه بنده تا رسیدن به قرب خالق و رهایی انسان از حصار تنگ خودخواهی ها است.
به گزارش ایرنا، برگزاری عید اسلامی قربان در بین اقوام شیعی كرد، ترك، تات و فارس استان خراسان شمالی با آیین هایی همراه است اما برپایی آن در میان تركمن های اهل سنت این استان با مراسمی ویژه تر و به شیوه هایی متفاوت تر صورت می گیرد.
تركمن های خراسان شمالی در سه روز با برپایی آداب و رسوم مختلف از جمله خانه تكانی، دید و بازدید و پذیرایی از مهمانان این عید بزرگ اسلامی را باشكوه خاصی برپا می كنند.
عید قربان یكی از عیدهای مسلمانان جهان است كه در این روز مسلمانان خاطره تسلیم حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) در برابر فرمان خداوند متعال را یادآوری كرده و با قربان كردن گوسفند، گاو و یا شتر، به احیای این سنت بزرگ ابراهیمی می پردازند.
'تاغان بیگه برزین' یك مادر 45 ساله ساكن روستای گركز در دهستان
'جرگلان' بجنورد است كه از چند روز پیش در تدارك برگزاری عید سعید قربان است.
وی در چند روز گذشته خانه تكانی كرده و برای فرزندان خود لباس های نو و محلی خریداری كرده است.
این مادر تركمن حتی دام قربانی خود را نیز از مدتها پیش برای این آیین پروار كرده و هم اكنون آماده عید است تا این آیین را هرچه باشكوهتر بجا آورد.
وی در گفت و گو با ایرنا با بیان اینكه تركمنان خراسان شمالی سه روز را جشن می گیرند گفت: اهالی تركمن در روز اول به پخت نانی روغنی به نام 'چاپادی' اقدام كرده و با خوردن آن برای روح رفتگان دعا می كنند و روز دیگر نیز این پختنی را می پزند و برای رفع گرفتاری آنان كه زنده هستند دعا می كنند.
وی افزود: در روز عید قربانی با گوشت قربانی غذا می پزند و در این روز مردم كینه و كدورتها را دور ریخته و اگر دشمنی و بغضی از هم دارند در این روز با هم آشتی می كنند.
وی گفت: تركمن های راز و جرگلان بخش زیادی از گوشت قربانی خود را كه ممكن است گوسفند، بز، گاو و یا شتر باشد را بین نیازمندان، دوستان و آشنایان خود توزیع می كنند.
'عبدالله كوهی ' یكی دیگر از تركمان خراسان شمالی گفت: اهالی تركمن در روز عید لباس های نو پوشیده اند و این روز را به هم شاد باش می گویند و دسته دسته به سوی جایگاه نماز روانه می شوند.
وی افزود: در مناطق سنی نشین شهر بجنورد، منطقه جرگلان مراسم عروسی در این روزها زیاد خواهد شد و كوچه ها با ریسه های لامپ های رنگارنگ تزیین شده اند.
وی گفت: در روز عید دوستان شیعه از خانواد های تركمن دیدن می كنند و میهمان این قوم میهماندوست می شوند و مورد پذیرایی قرار می گیرند.
آخوند 'محمد ساجدی' یكی از روحانیان منطقه راز و جرگلان در این خصوص می گوید: عید قربان از سرگذشت حضرت ابراهیم (ع) سرچشمه گرفته كه پس از آن در شریعت حضرت محمد مصطفی برای عمل توسط امت ایشان نیز گنجانده شده است.
وی افزود: در سوره های متعددی از قرآن كریم به عید قربان اشاره شده است.
وی در خصوص فلسفه قربانی كردن نیز گفت: این آیین شكر خداوند در برابر نعمتهای متعددی كه به ما عطا كرده است و همچنین كفاره گناهان صغیره و موجب توسعه و گشایش روزی برای اهل خانواده و كمك به نیازمندان است.
به گفته وی آیین عید قربان در میان تركمنهای خراسان شمالی به مدت سه روز برگزار می شود كه از اول روز دهم ذی الحجه تا غروب روز 12 ذی الحجه ادامه دارد كه دو روز قبل از عید قربان یعنی هشتم و نهم روز عرفه نام دارد.
به گفته این روحانی تركمن گرفتن روزه در روزهای دهه اول ذی الحجه ثواب زیادی دارد و در روز عید قربان مستحب است مسلمین قبل از رفتن به نماز عید استحمام كنند كه در میان تركمن ها این آیین به 'قربان شور' معروف است كه با رسم و رسومات خاصی برگزار می شود.
آخوند ساجدی اظهار داشت: لباس نو و تمیز پوشیدن، عطر زدن و ذكر 'تشریق' را خواندن نیز از آداب قوم تركمن در روز عید قربان است.
وی افزود: نماز عید قربان نیز دو ركعت است كه مستحب است در روز عید قربان در حالت روزه داری ادا شود.
وی گفت: در روستاهایی كه نماز عید برگزار می شود نباید قبل از خوانده شدن نماز قربانی كنند ولی در دیگر روستاها می توانند قربانی كنند اما اگر می خواهند آنان نیز ثواب بیشتری ببرند باید بعد از نماز اقدام به قربانی كنند.
وی افزود: در روز عید اگر بین برخی از خانواده ها ناراحتی و كدورتی وجود دارد با رفتن به منزل یكدیگر و تبریك روز عید كدورت را از بین می برند.
وی گفت: تركمنهای راز و جرگلان بخش زیادی از گوشت قربانی خود را كه را نیز بین نیازمندان توزیع می كنند.
یك پژوهشگر فرهنگ عامه تركمن در خصوص عید سعید قربان گفت: در میان تركمنها به عید قربان 'قربانلق' گفته می شود كه به معنی چند روز قربانی كردن است.
'ناصر رهنما' اظهار داشت: تركمنها قبل از اینكه مسلمان شوند نوروز را به مدت سه روز عید می گرفتند اما بعد از آنكه اسلام را پذیرفتند این عید را بسیار گرامی داشتند.
وی افزود: آنان رسم و آیین هایی را كه در عید نوروز داشتند در عید قربان نیز بجا می آورند كه از آن جمله 'هندی لیگ' یا 'تاب بازی' و 'تاب سواری' است.
به گفته وی این رسم اكنون نیز در میان تركمنهای خراسان شمالی رایج است كه یك روز مانده به عید قربان تاب برپا می كنند و در سه روز عید قربان این تاب همچنان برپا است و مردم اعم از كودك و بزرگسال با سوار شدن بر آن، اوقات خود را بخوشی می گذرانند.
وی گفت: مردم تركمن اعتقاد دارند كه تاب خوردن گناهان را از بین می برد.
وی افزود: دختران و پسران نوجوانان و جوان علاقه زیادی به تاب خوردن دارند و در این آیین با تاب خوردن دختر و یا پسر، یكی از دخترها چوبی را برمی دارد و دخترانی كه در حال تاب خوردن هستند را تهدید می كند كه اسم پسری را كه دوست دارند نام ببرند و بعد از این ماجرا قضیه را به خانواده ها اطلاع می دهند تا زمینه ازدواج آنان فراهم شود.
وی افزود: در شب روز نهم ذی الحجه از كودكان تا پیرترین عضو خانواده باید استحمام و غسل كنند كه این آیین به 'قربان شور' معروف است و طی آن بخصوص كودكان اشعاری را نیز زمزمه می كنند.
'قربان شور سنم شور منم شور اینكی یلا قربان چالمه بلماینگ زار'، 'قربان شور، تو هم بشور و من هم بشورم سال آینده كه قربانی انجام می شود من در آن سال برای قربانی كردن به دیگران نیازی نداشته باشم و خودم بتوانم قربانی كنم'.
تركمنها همچنین در روز عید قربان قورمه شوری از گوشت قربانی تهیه می كنند كه با آن مهمانان عیدی خود را پذیرایی می كنند.
وی گفت: دلیل شوری قورمه دوری از چشم شور است كه در زمان خوردن این غذا از خدا می خواهند تا خانواده آنان را از آسیبهای چشم زخم بركنار دارد.
وی افزود: در بین تركمن ها رسم است كه در روز عید قربان همان زمان كه قربانی انجام می شود اولین خونی كه از دام ذبح شده بیرون می آید به وسیله انگشت به پیشانی همه افراد خانواده می مالند كه این به دلیل اعتقاد آنان به پاكی و تقدس این خون است كه می تواند سرنوشت بد و پیشانی نوشت افراد را تغییر دهد.
'رهنما' به بازیهای محلی كه در عید قربان انجام می شده و اكنون به فراموشی سپرده شده اشاره كرده و می گوید: بازیهای محلی از جمله برای پسران 'آل قاشلی'، 'چوریك دپتدی'، 'كیملرده كیمینگ'، 'اشك میندی' و برای دختران نیز ' آییم ترك' به معنی 'ماه من نقص دارد'، 'گونیم ترك' به معنی 'خورشید من نقص دارد'، و 'پس پسه' است كه طریقه بازی كردن پس پسه به این شكل است كه توپی پارچه ای از جنس چیت درست كرده و آتش می زدند و به طرف هم پرتاب می كردند كه این بازی تا خسته شدن نوجوانان و جوانان ادامه می یافت.
وی گفت: پروارترین و سالم ترین دام را نیز برای عید قربان انتخاب می كنند و این دام باید سن و سال خاصی هم داشته باشد و گوسفند باید شش ماه را تمام كرده، بز یك سال، گاو دو سال را كامل كرده و شتر نیز پنج سال تمام داشته باشد.
وی اظهار داشت: زن و شوهری كه ازدواج كرده اند شوهر حتما باید قربانی كند اگر زن نیز طلا داشته باشد كه از آن هیچ استفاده ای نكرده باشد یا پولی بیش از دو میلیون و 500 هزار ریال داشته باشد باید قربانی كند.
وی گفت: همچنین در میان قوم تركمن برای پدر و مادرانی كه از دنیا رفته اند باید به اسم آنان نیز تا سه سال قربانی صورت گیرد.
این پژوهشگر فرهنگ تركمن افزود: تركمنها در عید قربان بهترین لباسها را به تن می كنند و لباسهای محلی خود را می پوشند و عروس خانم ها 'كولته' و دختران 'قرمز گوینگ' را به تن می كنند و این روز را بسیار با شادی و خوشحالی می گذرانند.
حدود 10 درصد از جمعیت 867 هزار نفری خراسان شمالی تركمن های سنی مذهب هستند كه در منطقه مرزی راز و جرگلان بجنورد و مانه و سملقان سكونت دارند. ك/4
7184/626/330
بجنورد - آيين قربانلق (قرباني كردن) سنتي ديني نزد مسلمانان است كه تركمن هاي سني مذهب خراسان شمالي آنرا با اجراي آداب و رسوم مختلف و متنوعي از جمله 'چاپادي'، 'تشريق' و 'هندي ليگ' برگزار مي كنند.
