كارشناسان كشورهاي ساحلي خزر: اجراي كنوانسيون تهران ضامن حفاظت از محيط زيست اين پهنه آبي است

كارشناسان كشورهای ساحلی دریای خزر روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به مناسبت نهمین سال عقد كنوانسیون تهران درباره حفاظت از محیط زیست خزر و آبزیان این پهنه آبی، كارآمدی هر گونه اقدام احتمالی در خصوص صیانت از اكوسیستم خزر و تلاش برای رساندن آلودگی این دریا به حداقل را در گروی عمل به كنوانسیون تهران میسر دانستند.

'بوریس گولوبف' كارشناس ارشد انستیتو اقیانوس شناسی آكادمی علوم روسیه گفت: خطر اساسی برای اكو سیستم دریای خزر استخراج نفت در فلات كم عمق دریا، نشت نفتی و سوانح در سكو ها و تانكر ها است.

وی افزود: پس از فروپاشی شوروی سابق و تاسیس جمهوری های مستقل و كشف ذخایر جدید نفت شركت های فراملیتی حضور چشمگیری در پهنه آبی خزر یافتند و حفظ اكو سیستم شكننده این دریاچه بزرگ تحت الشعاع سرمستی ناشی از درآمدهای نفتی كشورهای تازه استقلال یافته قرار گرفت و تعهدات كنوانسیون تهران نادیده گرفته شد.

وی اظهار داشت: استخراج نفت در دریای خزر بدون توجه عمیق به حفاظت محیط زیست این دریا اشتباه بزرگ راهبردی این كشور ها است.

گولوبف ادامه داد: نفت همواره مایه بروز اختلاف میان كشورهای ذینفع در دریای خزر بوده است و موجب بروز موجی از اختلافات سیاسی ، اقتصادی، ژئوپولیتیكی و قومی – مذهبی میان آنان شده است كه همچنان ادامه دارد.

وی از اینكه كشورهای ساحلی خزر پس از سال ها مذاكره هنوز موفق نشده اند رژیم مشترك و قابل قبول همكاری در این پهنه آبی ارزشمند پیدا كنند و منطقه به سمت نظامی گری پیش می رود، ابراز تاسف كرد.

وی از عدم اجرای كنوانسیون تهران در زمینه حفاظت از محیط زیست دریای خزر انتقاد و پیشنهاد كرد ضمیمه آن از سوی كشورهای ساحلی امضا و رعایت شود.

كارشناس روس تشریح كرد: برای این منظور كشورهای بهره بردار از ذخایر هیدروكربنی خزر باید آن دسته از فناوری های مدرن را بكار گیرند كه در آنها عملیات استخراج نفت از كف خزر حداقل آلودگی را بر جای بگذارد.

وی دعوت كرد دانشمندان كشور های ساحلی خزر برای جلوگیری از آلودگی بیشتر این دریا شیوه های واحد علمی تهیه كرده و آنها را به كار ببرند.

گولوبف درباره زمینه های همكاری علمی دانشمندان روسیه و ایران در خصوص حفاظت محیط زیست خزر گفت: كارشناسان دو كشور در تماس دایمی حرفه‌ای قرار دارند و ما اطلاعات حاصله از نظارت ماهواره ای درباره ذخایر نفتی در جنوب خزر و داده های مرتبط با حفاظت محیط زیست این دریا را در اختیار همتایان علمی ایرانی قرار می‌دهیم.

'آلكسی كوچیكو' معاون شركت روسی 'اسكان اكس' و كارشناس سیستم‌های نظارت ماهواره ای نیز برای ارزیابی آلودگی خزر و تشخیص كانون های اساسی آن كاربرد نظارت ماهواره ای را پیشنهاد كرد و افزود: تعداد ماهواره ها بر فراز زمین زیاد است و می توان از آن‌ها برای رصد سطح آلودگی دریای خزر بهره برد.

وی با اشاره به تجربه موفق استفاده از سامانه های نظارت ماهواره ای در دریای شمال و بالتیك پیشنهاد داد كشورهای ساحلی خزر برای این منظور صندوق مالی مشتركی تاسیس كنند تا بتوانند با دید بازتری در خصوص حفاظت از محیط زیست دریای خزر تصمیم بگیرند.

كوچیكو اظهار داشت: در صورت تحقق این طرح به آسانی می توان مسیر كشتی‌های تانكر آلاینده و بنادر بارگیری و بارانداز حامل مواد آلوده و لكه های كوچك نفتی در سطح دریا را مشاهده و مدیریت كرد.

وی در خصوص كارآمدی كنوانسیون تهران درباره حفاظت از محیط زیست خزر و سطح همكاری روسیه با ایران در حوزه نظارت ماهواره ای گفت: روسیه از معدود كشور هایی است كه در آموزش و آماده سازی نیروهای ایرانی در زمینه نظارت ماهواره ای كره زمین به این كشور مساعدت و با این كار به رعایت كنوانسیون كمك می‌كند.

وی تشریح كرد: بدون شك اگر نظارت ماهواره ای بر دریای خزر نباشد، اجرای كنوانسیون تهران در زمینه حفاظت از محیط زیست این دریا مشكل یا غیر ممكن خواهد بود.

وی یادآور شد: عامل اساسی آلودگی و تهدید دریای خزر نفت است و در طول 10 سال اخیر به دلیل استخراج نفت احتمال آن به مراتب افزایش یافته است، به طوری كه اگر سانحه ای مانند انفجار خلیج مكزیك در خزر اتفاق بیفتد، حفاظت از ماهی های خاویار و كیلكا برای دهها سال غیرممكن خواهد بود.

'رسیم ستارزاده' رییس شعبه زیست محیطی و حفاظت از منابع طبیعی وزارت حفاظت محیط زیست و ذخایر طبیعی جمهوری آذربایجان نیز با شرح دستاورد های كشورش در زمینه حفاظت از محیط زیست دریای خزر، راه اندازی واحد های تصفیه فاضلاب را مهم ترین اقدام باكو در این خصوص عنوان كرد.

وی با بیان اینكه جاری شدن فاضلاب های شهری به دریای خزر كمتر از نفت این پهنه آبی را آلوده نمی كند، گفت: ما در این زمینه سرمایه گذاری های كلانی كرده ایم به طوری كه سالانه یك میلیارد دلار برای این منظور هزینه می كنیم.

وی در ارتباط با خطرات زیست محیطی استخراج نفت از دریای خزر اظهار داشت: گریزی از استخراج نفت از دریای خزر نیست، اما نكته مهم در این خصوص رعایت دقیق مقررات ایمنی و كاربرد وسایل و فناوری های مدرن استخراج است.

ستارزاده همكاری كشورش با ایران در زمینه حفاظت از محیط زیست دریای خزر را عادی، استاندارد و در قالب همكاری‌های دو‌جانبه و چند جانبه توصیف و اضافه كرد: همكاری با ایران مانند كار با دیگر كشور های حاشیه دریای خزر است.

'مالس یلیئوسیزاف' رییس اتحادیه زیست محیطی انجمن‌ها و واحد های تولیدی قزاقستان نیز اوضاع سواحل دریای خزر در سمت كشورش را بحرانی خواند و گفت: دلیل بروز این وضعیت عدم پایبندی دقیق به كنوانسیون تهران است كه موجب می شود مقام ها و كارفرمایان تنها به درآمد های كلان نفتی فكر كنند و اجرای طرح های حفاظتی را نادیده بگیرند.

وی افزود: متاسفانه استخراج نفت در پهنه آبی خزر در نواحی فلات انجام می‌شود كه عمق آن فقط 80 ‌سانتی متر است و همین امر موجب می شود كه ماهیهای خاویاری در حال تكثیر بمیرند و سگ های دریایی نادر از بین بروند.

وی یادآور شد: وضع محیط زیست دریای خزر زمانی كه تنها شوروی سابق و ایران مالك دریا بودند، بهتر بود.

مقام قزاق اضافه كرد: چاه های نفتی رها شده در كف دریای خزر به بلایی برای قزاقستان تبدیل شده است به این معنا كه به دلیل بالا آمدن سطح آب دریای خزر از این چاه ها نفت بیرون می آید و محیط زیست را آلوده می كند.

وی ابراز امیدواری كرد كه كشورهای ساحلی خزر با جدی گرفتن كنوانسیون تهران در زمینه حفاظت از محیط زیست دریای خزر گامی در راستای صیانت از این نعمت خدادادی برای نسل های آینده بردارند و این ثروت ارزشمند را فدای درآمدهای نفتی كوتاه مدت نكنند.

با تلاش های جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، كنوانسیون محیط زیست دریای خزر پس از برگزاری نشست‌‌های متعدد كارشناسان محیط زیست كشورهای ساحلی با هدف همكاری مشترك نسبت به حفاظت و احیای محیط زیست دریای خزر، كنترل آلودگی آن، مدیریت سواحل و برداشت‌های پایدار از ذخایر خاویاری، با حمایت برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد در پنجم نوامبر سال 2003 در تهران به امضای مقامات پنج كشور ساحلی رسید و در اوت سال 2006 نیز لازم الاجرا شد.

در متن این كنوانسیون به 8 پروتكل الحاقی اشاره شده است كه سه پروتكل از این تعداد تاكنون تنظیم و مورد توافق كشورهای ساحلی قرار گرفته است.

كارشناسان بر این باورند كه تنظیم و اجرایی نمودن سایر پروتكل ها و تطابق قوانین زیست‌محیطی ملی هر پنج كشور ساحلی با مفاد این كنوانسیون و پروتكل های الحاقی، مهمترین مسئولیت كشورهای منطقه در قبال حفظ محیط زیست دریای خزر است.

اروپام/2240**518**1337