خراسان رضوی در شمال شرقی ایران واقع شده كه از شمال به كشور تركمنستان، از شرق به افغانستان، از غرب و شمال غربی به استان های خراسان شمالی و سمنان و از جنوب و جنوب غربی به استان خراسان جنوبی و یزد متصل و با آنان همسایه است.
این استان دارای اقلیم كوهستانی، كویری و آب و هوای گرم وخشك است، در منطقه شمال آن كه كوهستانی است بارندگی متوسط است و درنواحی جنوب آب و هوای گرم و خشك و كویری جریان دارد.
پشینه تاریخی
************
خراسان رضوی با مراكز جمعیتی كهنی همچون توس ،نیشابور و سبزوار از قدمت تاریخی بسیار برخوردار است به گونه ای كه تا قبل از اسلام و در قرون اخیر این استان از مهمترین مراكز تاثیرگذار در تاریخ و فرهنگ ایران زمین بوده و همچنان این جایگاه مورد تحسین سایرین قرار گرفته است.
مردم این استان به زبان های فارسی، تركی و كردی با لهجه های متفاوت سخن می گویند.
مردم استان خراسان رضوی اغلب شیعه هستند و در چند شهر مرزی چون تایباد، خواف، تربت جام و درگز شماری از هموطنان اهل سنت نیز زندگی می كنند.
پیشینه تاریخی و وجود شخصیت های برجسته علمی و فرهنگی در جای جای این استان به حدی است كه این استان از نظر بسیاری از صاحبان علم و اندیشه خاستگاه مهمترین رویدادهای علمی و فرهنگی شناخته می شود.
آثارتاریخی
*********
خراسان رضوی دارای آثار تاریخی فراوان است و بر حسب اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، بیش از 10 هزار اثر تاریخی و فرهنگی در این استان شناسایی شده كه بیش از یك هزار و 400 مورد از این آثار در فهرست آثار ملی در قالب میراث تاریخی، معنوی و هنری به ثبت رسیده است.
آثار تاریخی متعدد و برجسته این استان كه اغلب متعلق به دوره های تاریخی تعیین كننده در ایران است سالانه میزبان گردشگران داخلی و خارجی بسیار است.
مكانهای دیدنی وتفریحی
********************
استان خراسان رضوی یكی از مهمترین قطب های گردشگری ایران است و از جاذبه های طبیعی و مكانهای دیدنی، مذهبی و تاریخی بسیار ارزشمندی برخودار است.
مهمترین اماكن دیدنی خراسان رضوی، حرم مطهرحضرت امام رضا (ع) و مجموعه آستان قدس رضوی، مسجدگوهرشاد، مدرسه پریزاد، مدرسه دودر، بقعه خواجه ربیع، بقعه گنبد سبز، آرامگاه نادرشاه افشار، مصلای مشهد، طرقبه، شاندیز و بوستان وكیل آباد است.
همچنین مجموعه های كوه سنگی، بند گلستان، خواجه اباصلت، خواجه مراد و مقبره گوهرتاج در مشهد ،مسجد پامنار، آرامگاه ملاهادی سبزواری، مناره خسروگرد، رباط مهر، آرامگاه سیدحسن غزنوی و مسجدجامع در سبزوار، گنبد هارونیه و آرامگاه فردوسی در توس، كتیبه نادری و عمارت خورشید كلات نادری از جمله مكان های دیدنی استان است.
مسجد كبود گنبد در كلات نادری، شهر عتیق، تپه بام و مدرسه عرضیه در قوچان، آرامگاه شاه قاسم انوار و مقبره شیخ احمد جامی در تربت جام، برج كرات در تایباد، باغ گلشن در طبس، ارگ كلاه فرنگی، دریاچه گل بی بی و آرامگاه بابا لقمان در سرخس، قدمگاه رباط عباسی و آرامگاه عطار از دیگر آثار دیدنی و تاریخی این استان می باشند.
مقبره كمال الملك و خیام در نیشابور، برج علی آباد، مناره فیروز آباد ،باغ مزار و آرامگاه مدرس در كاشمر و مقبره شیخ حیدر و مسجد ملك در تربت حیدریه از دیگر امكان دیدنی تاریخی و تفریحی خراسان رضوی محسوب می شوند.
اماكن مزبور تنها بخشی از صدها اثر تاریخی، فرهنگی، هنری و طبیعی در این استان است به طوری كه با حضور در هر یك از شهرستانهای این استان با كمی و پرس وجو از اهالی منطقه می توان آثار و ابنیه تاریخی فراوان دیدنی را دید و از زیبایی آنها لذت برد.
جاذبه های طبیعی گردشگری
***********************
استان خراسان رضوی در پهنه وسیع خود با برخورداری از طبیعت بكر و دیدنی و با تنوع زیستی بسیار و حیات وحش دیدنی و منحصر به فرد، یكی از مقاصد مطلوب و همیشگی برای طبیعت گردان و گردشگران داخلی و خارجی است.
آبشار آب گرم، آبشار اخلمد، آبشار ارتكند و آبشار قره سو در كلات، آب گرم معدنی فردوس در شهرستان فردوس، دریاچه بزنگان در سرخس، رودخانه بابا رمضان در نزدیكی كوههای هزار مسجد در سرخس، رود معجن در شهرستان تربت حیدریه، غار مزدوران در حد فاصل شهرستان های سرخس و مشهد، غار مغان در روستای مغان و نزدیك مشهد، و كوه بینالود بعنوان مشهور ترین كوه این استان به بلندی سه هزار و 211 متر در شمال شهر نیشابور از مهمترین جاذبه های طبیعی این استان به شمار می روند.
جاذبه های تاریخی ومعماری
**********************
خراسان رضوی بزرگترین قطب توریسم مذهبی كشور است كه با توجه به قدمت تاریخی در حوزه تاریخ اسلام بناهای آرامگاهی بیشترین و مهمترین چشم انداز معماری این منطقه را به خود اختصاص داده است.
مجموعه های آرامگاهی، بناهایی هستند كه طی سالیان طولانی بر روی مدفن و مزار شخصیت های مذهبی و محبوب شكل گرفته اند و معمولا شامل بنای حرم ، مساجد، مدارس ،كتابخانه ها، كاروانسراها، آب انبارها، خانقاه ها و فضاهایی از این قبیل می شوند.
گسترش چنین مجموعه هایی با گسترش مذهب ، اعتبار و احترام صاحب مدفن و ارزش هنری و معماری بناهای ساخته شده ارتباط مستقیم دارد.
برخی از مجموعه های آرامگاهی مانند آستان قدس رضوی درشكل گیری و پیدایش شهرها نقش اساسی و مهمی ایفا كرده و به مركز فعالیت های مختلف مذهبی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده اند.
مجموعه آستان قدس رضوی یكی از باشكوهترین بناهای آرامگاهی سراسر جهان اسلام است كه وجود مبارك حضرت امام رضا (ع) را در برگرفته و سبب شده خراسان رضوی به بزرگترین قطب توریسم مذهبی ایران تبدیل شود.
این مجموعه كه خود به تنهایی جاذبه معماری كم نظیری به شمار می رود همراه با سایر بناها و آثار معماری این سرزمین سبب شده است استان خراسان رضوی علاوه برجاذبه های معنوی از نظر جاذبه های معماری و تاریخی نیز دارای اهمیت بسیار باشد.
مجموعه آستان قدس رضوی دارای پنج صحن اصلی به نامهای صحن عتیق (انقلاب)، صحن جدید (آزادی)، صحن امام خمینی (ره)، صحن جمهوری اسلامی و صحن قدس است كه دو صحن اخیر نوساز هستند.
هر یك از صحن های مجموعه آستان قدس رضوی شاهكارهایی از معماران مختلف ایرانی را به نمایش می گذارند.
از جمله آثار ارزشمند داخل حرم رضوی سه محراب با شكوه مربوط به قرن های هفتم هجری است كه بر روی دو محراب، كتیبه هایی به خط كوفی و بر روی محراب سوم كتیبه ای به خط كوفی و ثلث به رنگ لاجوردی بر زمینه سفید، مشتمل بر آیات و احادیث نوشته شده است.
درب های سه گانه حرم مطهر رضوی نیز از آثار با ارزش هنری به شمارمی روند كه هنر به كار گرفته شده در آنها مورد تحسین هنرمندان مختلف است.
صحن های حرم مطهر رضوی هر یك در دوره ای تاریخی ساخته شده اند و معماری هر یك از صحن ها گویای روند معماری زمان خود و در حقیقت شناسنامه هنری و معماری آن دوره است.
مسجد زیبا، تاریخی و مشهور گوهرشاد در جنوب حرم مطهر رضوی قرار گرفته و به سبب دارا بودن انواع تزیینات چشمگیر و غنی، از دیدنی ترین مسجدهای منطقه محسوب می شود.
آرامگاه فردوسی شاعر بزرگ پارسی در سرزمین توس زیارتگاه مشتاقان ادبی است و شهر توس، شهرت و معروفیت خود را مدیون آثار و شخصیت شامخ این شاعر ارجمند است.
شهر توس كه به نظرمی رسد در اواخر دوره ساسانیان ساخته شده و زندان و گنبد هارونیه را در برگرفته یكی دیگر از دیدنی ترین مناطق استان خراسان رضوی است.
بنای كاخ خورشید در وسط باغ بزرگی قرار گرفته كه از آثار دوره نادرشاه افشار است و امروزه به مكانی برای بازدید همه مردم تبدیل شده است.
بناهای تاریخی و معماری متعدد در مناطق مختلف خراسان رضوی پراكنده شده اند، ولی مهمترین و بیشترین این بناها در شهرستان مشهد واقع هستند.
مجموعه كلات نادری مانند دره ای است كه توسط دو رشته كوه مرتفع محاصره شده و آثار باستانی آن به دوره نادرشاه افشار تعلق دارند.
كتیبه نادری واقع در خارج از قلعه نادری (دربندنفتی) به زبان تركی و به خط نستعلیق در بدنه كوه قرارگرفته، دروازه ورودی، دروازه دهچه، دروازه چوب بست، دروازه گشتانه، دروازه نفتی، دربند ارغون شاه، همراه با عمارت خورشید و تخت دختر، مجموعه بناهایی هستند كه بر روی تپه ای به امر نادرشاه ساخته شده و اكنون آثار پراكنده ای از آنها به جای مانده كه برای گردشگران جذاب ودیدنی هستند.
آتشكده 'بازه هور' كه در روستای رباط سفید تربت حیدریه واقع شده نیز از بناهای باستانی این منطقه به شمار می رود.
مسجد جامع رشتخوار، مسجد مولانا در تربت جام، مسجد جامع سنگان در خواف نیز از دیگر بناهای تاریخی و قدیمی استان خراسان رضوی محسوب می شوند.
مدرسه های بسیار نیز در كنار مسجدهای متعدد استان بنا شده اند كه برخی از آنها از جمله مدرسه های دو مناره گلشن، میرزا جعفر و مدرسه نواب و مدرسه های سبزوار از ارزش خاص معماری و تاریخی برخوردار هستند.
تپه های باستانی كه برخی از باستان شناسان اكتشافات مهمی روی آنها انجام داده اند، پل های تاریخی كه در دوره های مختلف ساخته شده اند، سدهای قدیمی كه برخی از آنها هنوز مورد استفاده قرار می گیرند و بازمانده های شهرهای قدیمی بخش دیگری از جاذبه های گردشگری تاریخی و معماری استان خراسان رضوی را تشكیل می دهند./4
7496 /664
مشهد - استان خراسان رضوي بعنوان يكي از استانهاي مقصد مسافران داخلي و خارجي از جاذبه هاي بسيار تاريخي، فرهنگي و هنري برخوردار است و وجود بارگاه مطهر حضرت علي ابن موسي الرضا (ع) بزرگترين انگيزه سفر بيش از 25 ميليون زائر و مسافر در هر سال به اين استان است.
