با وجود تجربه 14 ساله مدیریت شورایی در شهر و روستاهای كشور و فرصت هایی كه در این حوزه مشاهده شده؛ اما این ظرفیت تاكنون بنا به عوامل مختلف نتوانسته آنگونه كه شایسته است در خدمت مدیریت جامعه درآید.
بخش مهمی از این مسئله به ناكافی بودن آگاهی های عمومی و انگیزه های لازم اجتماعی در انتخاب صحیح این مدیریت ها بر می گردد.
از سوی دیگر؛ حلقه مفقوده این مدیریت را باید تخصص گرایی و پیوند ضعیف آن با مراكز تصمیم ساز دانست كه در هر دوره با توجه به انگیزه های محلی و احساسی انتخاب كنندگان، این مدیریت نتوانسته از ظرفیت های قانونی خود استفاده بهینه ببرد.
در آستانه برگزاری چهارمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا كه همزمان با سراسر كشور در 24 خرداد ماه در استان گیلان هم برگزار می شود؛ كارسناسان و اساتید دانشگاه در حوزه جغرافیای شهری و روستایی در میزگرد خبرگزاری جمهوری اسلامی مركز رشت توانمندی ها ، ظرفیت و چالش های مدیریت شورایی در توسعه شهری و روستایی را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
* شوراها، ظرفیتی قانونی در مدیریت توسعه
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت با اشاره به تاریخچه مشاركت های مردمی در مدیریت حوزه های شهری و روستایی در كشور گفت : سابقه دخالت مردم به شكل شورایی در مدیریت های خرد جامعه در ایران از اواخر دوره قاجاریه با تدوین قانون بلدیه بر می گردد اما این مهم در آن زمان اجرایی نشد و بعدها در دوره پهلوی هم ما شاهد برگزاری انتخاباتی با عنوان انجمن های شهر بودیم.
دكتر 'رضا حسن پور' افزود: در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در راستای اصول انقلابی و دینی و اینكه مردم در امور مختلف زندگی دخیل باشند؛ قانون شوراهای اسلامی شهری و روستایی شكل گرفت و پس از 20سال از مسكوت ماندن آن در سال 1377 اجرایی شد.
وی ادامه داد: حضور شوراها موجب ورود فكرهای جمعی در مدیریت و برنامه توسعه شهری و روستایی می شود كه قانون گذار نیز پیش بینی هایی را برای این مشاركت در نظر گرفته است.
این استاد رشته جغرافیای شهری دانشگاه آزاد رشت اظهار كرد: قانونگذار در زمینه بهره مندی جامعه از مدیریت شورایی، شرایطی را برای انتخاب شونده و انتخاب كننده در نظر گرفته كه بر این اساس افراد می توانند در این مشاركت سهیم باشند.
وی یادآور شد : یكی از ویژگی های مدیریت شورایی، برخورداری از فكر جمعی است كه در این نوع تفكر ، خطاها به مراتب كمتر از فكر فردی است و خود این موضوع فرصتی است تا جامعه بتواند با انتخاب های خوب و منطقی در سرنوشت خود و جامعه اش تاثیرگذار باشد.
حسن پور افزود: شوراهای اسلامی فرصتی بسیار مهم و تاثیرگذار در فرایند مدیریت محلی است كه از این طریق می توان با استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های مختلف افراد از آنها در توسعه بهره گرفت.
دكتر 'تیمور آمار' مدیر گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت نیز در این میزگرد با تاكید بر ظرفیت های بالقوه در شوراهای اسلامی شهر و رسوتا اظهار كرد: با شكل گیری شوراهای اسلامی، شیوه مدیریت در جامعه روستایی به سمت مدیریت مشاركتی پیش رفت و تلاش بر این موضوع متمركز شد كه از عقل جمعی در این زمینه بهتر استفاده شود.
وی افزود: اتفاق بسیار خوبی كه پس از تشكیل نخستین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا افتاد، این است كه با وجود برخی كاستی ها، تمرین تمركززدایی در نظام مدیریت جامع انجام شد و در واقع فصل نوینی در مدیریت جوامع شهری و روستایی گشوده شد.
وی ادامه داد: با توجه به اینكه شوراها از بدنه مردم و ساكنان شهر و روستا هستند و بر مشكلات محیط زندگی نیز از نظر توسعه یافتگی اشراف دارند، می توانند نقش موثری در رفع مشكلات و چالش های منطقه داشته باشند.
به گفته دكتر آمار؛ شوراها به عنوان بازوان انعكاس دهنده مشكلات و فرصت ها و حلقه واسط مدیریت كلان و خرد می توانند نقشی حیاتی در توسعه سكونتگاه ها داشته باشند و در این میان نقش شوراها بهره مند از افراد باتخصص، بسیار مهم است.
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت یادآور شد : با توجه به ظرفیت هایی كه قانون اساسی برای شوراها در نظر گرفته؛ شوراهای اسلامی می توانند در چارچوب قانون نقش آفرینی خوبی برای ایجاد شتاب در توسعه و همچنین بازوانی برای دولت در مدیریت بحران و رابطی بین دستگاه های اجرایی و مردم باشند.
* شوراهای اسلامی شهری و روستایی، ظرفیت ها و چالش ها
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینكه شوراهای اسلامی نهادی غیرحكومتی هستند، اظهار كرد: شوراها را باید اركان یك حكومت محلی مردمی دانست كه در چارچوب قوانین مصوب و وظایف تعیین شده فعالیت دارند و به دلیل وابستگی شوراها با مردم و ارتباط مستقیم با جامعه و سكونتگاه های محلی، می توانند در فرایند توسعه مناطق محلی بسیار تاثیرگذار باشند.
دكتر حسن پور افزود: مهمترین وظیفه شوراها ، انتخاب شهردار در شهر و دهیار در روستاهاست كه این افراد به عنوان بازوان اجرایی شوراها می توانند در توسعه محلی نقش آفرین باشند.
وی ادامه داد: با این وجود در پاره ای موارد مشاهده شده كه شوراهای اسلامی شهرهای ما بیشتر شوراهای شهرداری هستند تا شهر و بجای آنكه دغدغه مدیریت كلان شهری داشته باشند، دغدغه مدیریت شهرداری را دارند كه این مسئله، مانع از تحقق اهداف پیش بینی شده در قانون اساسی برای استفاده از ظرفیت های مدیریت محلی در توسعه منطقه می شود.
وی بخش دیگری از مشكلات را در قوانین جاری و عدم ارائه لوایح و طرح های لازم در مدیریت خدمات شهری و روستایی در این زمینه عنوان كرد.
به گفته دكتر حسن پور؛ شوراها نباید به حال خود رها شوند و این نهاد ضمن آنكه باید تقویت شود، ساز و كارهای نظارت نیز بر آنها باید از طریق مراجع قانونی، مردم و رسانه ها اجرا شود.
دكتر 'تیمور آمار' مدیر گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت و استاد رشته جغرافیای روستایی این مركز آموزش عالی نیز معتقد است: باید در نظام تصمیم گیری شوراهای اسلامی شهری و روستایی، اصول تمركززدایی در بحث مدیریت رعایت شود.
وی یكی دیگر از چالش های مهم در حوزه مدیریت شورایی را چالش های مدیریت روستایی عنوان كرد و با اشاره به نشیب و فرازهای مدیریت در روستاها یادآور شد: هرچند كه در این سال ها تجربیات مختلفی را در مدیریت روستایی داشته ایم، اما با شكل گیری شوراهای اسلامی ما شاهد تجربه مشاركتی در مدیریت روستاها هستیم.
به گفته این استاد دانشگاه؛ اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا باید خود را در وهله اول پاسخگو به مردم بدانند چراكه این مهم، نفس شكل گیری مدیریت شورایی است.
وی ادامه داد: خلأ ناشی از ارتباط بین بدنه شورا و نهادهای تصمیم گیر از جمله دیگر مشكلات مهم در حوزه مدیریت شوراهاست و در این میان باید با آگاهی سازی، شوراها را به سمتی هدایت كرد كه در چارچوب قانون از ظرفیت های آن برای توسعه شهری و روستایی بهره لازم صورت گیرد.
* از انتخاب صحیح تا پیشبرد اهداف شوراها
دكتر حسن پور استاد رشته جغرافیای شهری معتقد است: برای رسیدن به كاركردهای مناسب شوراها برابر آنچه در قانون اساسی پیش بینی شده، یكی از ملزومات آن انتخاب صحیحی است كه باید از سوی مردم با بررسی اهداف و برنامه های داوطلبان و میزان تخصص و تجربه آنان انجام شود.
وی گفت: با انتخاب خوب و آگاهانه، مردم می توانند با توجه به نیازها، اولویت ها و منابعی كه در شهر یا روستا برای رفع مشكلات و رسیدن به توسعه مناطق شهری و روستایی وجود دارد و از سوی كاندیداها ارائه می شود؛ آشنا و آنها را اجرایی كنند.
وی ادامه داد: افراد آشنا به مشكلات و فرصت های شهری و روستایی با توجه به تجربه و تخصصی كه در مدیریت شورایی دارند، قادر خواهند بود از ظرفیت های موجود بهره برده و زمینه ها و بسترهای توسعه شهر و روستا را فراهم آورند.
این استاد دانشگاه نقش آموزش و آگاهی های مردم را نسبت به عملكرد و ظرفیت های شورا بسیار مهم دانست و خاطرنشان كرد: اگر مردم آگاهی های لازم را در خصوص كاركردهای شورا و نقش آن در رفع مشكلات اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی منطقه خود داشته باشند، می توانند با نگاهی به برنامه ها و اهداف داوطلبان انتخابات شوراها از بین آنان ، مناسب ترین افراد را برای مدیریت شهری و روستایی برگزینند.
وی افزود: افراد آشنا به كاركرد شورایی می توانند با نیازسنجی و برنامه ریزی براساس نیازهای محلی، به تدوین راهكارها برای رفع مشكلات پرداخته و با استفاده از ظرفیت های قانونی كه در كاركردهای شوراها وجود دارد، اهداف مورد نظر را اجرایی كنند.
دكتر 'تیمور آمار' استاد رشته جغرافیای روستایی هم با تاكید بر ضرورت انتخاب اصلح در مدیریت شورایی و سپردن سرنوشت برنامه ریزی و هدایت این مدیریت به دست افراد متخصص و با تجربه بیان داشت: مردم با انتخاب خوب می توانند راه رسیدن به توسعه را در محیط سكونتگاهی خویش كوتاه تر كنند.
وی یادآور شد: امروز نظام معیشت و زندگی به عنوان مثال در روستاها تغییر كرده و الگوی زندگی موجب بروز مسائل جدیدی شده كه باید نگاه ها به حوزه مدیریت شورایی با نگرش دیگری مورد بررسی قرار گیرد و در این میان انتخاب افراد با تجربه و متخصص، می تواند پاسخگوی نیازهای مردم باشد.
به گفته این استاد دانشگاه؛ انتخاب مناسب برگرفته از تخصص و تجربه به دور از انتخاب های احساسی می تواند زمینه های استفاده از نظرهای مختلف را برای رفع مشكلات و برنامه های توسعه فراهم كند.
وی ادامه داد: بخشی از مشكلات مدیریت به عنوان مثال در روستاها به خلأ آگاهی و اشراف بر قوانین از سوی اعضای شوراها برمی گردد این در حالیست كه انتخاب صحیح براساس آگاهی های لازم از كاركرد شوراها ، می تواند این مشكلات را برطرف كند.
* استان گیلان؛ چالش ها، فرصت ها و انتخابات شوراها
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت در خصوص نقش شوراها در رفع مشكلات و رسیدن به توسعه استان گیلان اظهار كرد: گیلان از استان هایی است كه ظرفیت ها و چالش های مختلفی دارد و شوراها به عنوان نهادهای مدیریت محلی می توانند نقش مهمی در توسعه داشته باشند.
دكتر حسن پور اضافه كرد : یكی از مهمترین مشكلات شوراها بوِیژه در شهرهای گیلان آن است كه طرح و برنامه توسعه ندارند.
وی اضافه كرد: افزایش تقاضای شهر شدن روستاها در گیلان یكی از مهمترین این چالش ها در استان است كه به دلیل نامناسب بودن روند موجود با فیزیك و جغرافیای گیلان، موجب شده كه در بسیاری موارد این استان با وضعیتی شكننده روبرو شود.
وی ادامه داد: در برخی از شهرهای جدید وسعت جغرافیا و محدوده آنها دوبرابر شهرهای اصلی و مركزی است و علت این مشكل، نبود آمایش سرزمینی در استان و سایر شهرهای گیلان است.
به گفته این استاد دانشگاه؛ در مدیریت شوراهای شهری و روستایی باید تعامل بین مدیریت های محلی و غیردولتی با دولتی برقرار شود و در این میان باید حلقه تشكیل نشده شوراها كه شورای محله است، تشكیل شود.
وی تصریح كرد: اعتمادسازی از سوی شوراها و ارائه گزارش های عملكرد شوراها به مردم می تواند زمینه این اطمینان را فراهم كند.
وی تاكید كرد: استان گیلان دارای ظرفیت های بسیاری است كه مدیریت های محلی در صورت انتخاب صحیح از سوی مردم، می توانند نقش آفرین خوبی باشند.
دكتر تیمور آمار مدیر گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت نیز با بیان اینكه استان گیلان در كنار ظرفیت ها و توانمندی ها دارای چالش های اساسی بسیاری بویژه در جوامع روستایی است، گفت: این چالش ها می تواند در چارچوب فعالیت های قانونی شوراها پیشگری شود.
وی ادامه داد: چالش های زیست محیطی از مهمترین مشكلات استان گیلان بویژه در روستاهای استان است كه این چالش ها، پیامدهایی بر نظام اقتصادی و اجتماعی و دیگر اركان زیستی روستایی دارد.
وی افزود: روستاهای گیلان جزو جوامعی هستند كه مدیریت تولید در آن نابسامان است و باید زمینه حمایت از بخش های تولیدی و غیرتولیدی بویژه كشاورزی و گردشگری فراهم شود تا روستاها نیز توسعه یابند.
وی اظهار كرد: با انتخاب شوراهای مناسب و در پس آن انتخاب دهیاران شایسته كه توانایی های لازم را داشته باشند، می توان بسیاری از مشكلات را برطرف كرد زیرا دهیاران و شوراها در ارتباط مستقیم با مردم هستند و مردم با انتخاب صحیح می توانند سرنوشت محیط زندگی خود را در دست بگیرند.
وی فعل و انفعال حضور گردشگران و اثرات آن در گیلان را از دیگر مشكلاتی عنوان كرد كه باید با حضور مدیریت های كارآمد در شوراها، برای رفع آن راهكارهای درست و اصولی اتخاذ شود.
به گفته این استاد جغرافیای روستایی؛ مشكلات و چالش های استان گیلان با توجه به ظرفیت هایی كه در شوراهای شهری و روستایی وجود دارد، در صورت بهره مندی از افراد توانمند در مدیریت محلی شوراها قابل رفع است.ك/4
516/695
رشت - شوراهاي اسلامي يكي از ظرفيت هاي نهفته در جامعه براي مديريت حوزه هاي مختلف فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي است و با توجه به كاركردهاي تعيين شده در قانون اساسي كشورمان، نقش مهمي در فرايند توسعه جامعه شهري و روستايي دارد.
