گذري بر شهرموزه سن پترزبورگ – از شليك توپ لنين تا شب هاي نقره اي

به گزارش خبرنگار ایرنا، سن پترزبورگ در جهان ماشینی شده امروزی به مانند موزه ای تاریخی است كه بند بند اجزای آن در بافت تاریخی شهر با اهتمام ویژه ای نگهداری شده و برای جلب و جذب گردشگرانی از 'چین ماچین' تا 'ماورا بحار' از هر گونه دخل و تصرف ساكنان آن دركالبد شهری و نمای اماكن مسكونی و دیدنی جلوگیری شده است.

شهر تاریخی‌ سن‌ پترزبورگ‌ یكی‌ از شهرهای‌ مهم‌ و از مراكز صنعتی‌ و علمی‌ و فرهنگی‌ شوروی‌سابق‌ و روسیه‌ كنونی‌ و مركز تقاطع‌ راه‌های‌ زمینی‌ و بندری‌ و از بندرگاه‌های‌مهم‌ این‌ جمهوری‌ فدراتیو محسوب می شود.

'پتر كبیر' در مقام معمار روسیه تزاری‌علاقمند بود روسیه هرچه بیشتر به اروپا نزدیك شود، به همین دلیل بسیاری از رسوم اروپایی را در روسیه معمول كرد و چون می خواست‌ پایتخت‌ كشورش،‌ 'پنجره‌ای‌ به‌ ‌اروپا' باشد، دستور ساخت پایتخت جدیدی را صادر كرد كه امروزه سن پترزبورگ و به قول روس ها ، پیترزبورگ نامیده می شود.

بنای‌ شهر سن‌ پترزبورگ با همكاری معماران‌ روسی‌، ایتالیایی‌ و فرانسوی‌ بر روی جزیره 'زایاچی' در دلتای رود نوا ‌ درسال‌ 1703 آغاز شد و ابین شهر نوپا به‌ سرعت‌ گسترش یافت.

پتر در راه ساخت این پایتخت نوین و اروپایی تلاش فراوان كرد و از جمله راههایی كه برای توسعه ساخت‌ پایتخت‌ جدید بكار گرفت، مالیاتی بود كه بر مسافران بسته شد. بر این اساس هر مسافر باید برای ورود به شهر یك تكه سنگ با خود می آورد ، اگر با اسب بود یك قطعه برای اسب نیز باید جداگانه می داد و چنانچه بار داشت یك قطعه دیگرنیز به ازای بارش به شهر حمل می كرد.

نخست بنای سن پترزبورگ امروزی، قلعه‎ای با 6 دژ بود كه تاكنون نیز حفظ شده و پتروپاولوفسك نام دارد. گرچه پتر كبیر بنیانگذار این شهر بود، اما به‌ خلاف‌ تصور، نام‌ شهر نه از اسم او، بلكه‌ به‌ احترام‌ 'پترس‌ مقدس‌' از حواریون‌ عیسی‌ مسیح‌ انتخاب‌ شده‌ است‌.

شهر در منتهی‌الیه‌ غرب‌ روسیه‌ و در شرق‌ خلیج‌ فنلاند قرارگرفته است،607 كیلومتر مربع‌ ( و با احتساب حومه 1439 كیلومتر مربع) وسعت‌ دارد و جمعیت آن سال گذشته به پنج میلیون نفر رسید. جمعیت‌ شهر در سال‌ 1750 میلادی به‌ 95 هزار نفرو در سال‌ 1800 به‌ 220 هزار نفر رسید.

هر چند گشت و گذاری ولو كوتاه در سن پترزبورگ این حس را در انسان ایجاد می كند كه انگار در شهری به درازای تاریخ قدم می زند، اما واقعیت این است كه این سكونتگاه زیبا، تاریخی 300 ساله را در عقبه خود دارد و تمامی جاذبه ها و تماشگاه های آن در این مدت كه در گذرگاه تاریخ به لحظه كوتاهی می ماند، ساخته و پرداخته شده است.

فارغ از اینكه شهر موزه سن پترزبورگ در چه تاریخی و توسط چه كسی بنا شده است، گردش در این شهر رویایی و گذر از كانال های آبی و خیابان های محصور شده با ساختمان های رنگی آن حس غریبی را در انسان بر می انگیزد كه شاید بتوان از آن با عنوان ' نوستالژی تاریخی' یاد كرد.

انسان امروزی گم شده در میان امیال متراكم و مبهم خود برای دستیابی به انواع و اقسام امكانات مادی و فناورانه، به هنگام گشت و گذار در خیابان ها، معابر، اماكن مذهبی و رودخانه های شاخه به شاخه سن پترزبورگ به صورت ناخواسته نقبی به گذشته خود و خاطرات از دست رفته پدربزرگ ها و مادربزرگ ها و دوران كودكی خود در پیچ و خم های خانه های قدیمی می زند تا شاید حسرت روزگاران سپری شده و شیرینی لحظه های ناب سادگی را در رنگ های شاد و معماری زیبای روسی برگرفته شده از اروپا بازیابد.

در هر حال سن پترزبورگ به عنوان یك 'شهر-موزه' هر چه هست، حس عجیبی را به مسافران و میهمانان خود از ینگی دنیا می دهد و تنوع و تعدد زیبایی ها و جاذبه های آن در قالب های متفاوت 'آب'، 'بناهای تاریخی'، 'فضای سبز انبوه'، خیابان ها و معابر نامگذاری شده به نام شخصیت های بزرگ' و در نهایت آمیز كانال های آبی كوچك و بزرگ شهر با خلیج غرنده و توفنده فنلاند، 'حس بازگشت به خویشتن خویش' را در انسان صنعت زده بیدار می كند.

دانستن این نكته نیز خالی از لطف نیست كه سن پترزبورگ به دلیل انباشت نیروهای فكری و شخصیت های سیاسی و فرهنگی در آن همواره مركز حركت های انقلابی مهم روسیه مانند جنبش دكابریست‎ها در سال 1825 تا شورش 1905 و سپس انقلاب بلشویكی 1917 به رهبری لنین بود ‌ .

در دوران‌ جنگ‌ جهانی دوم و محاصره 900 روزه توسط ارتش آلمان نازی‌ نیز مردم این شهر، قهرمانی های بیاد ماندنی از خود بجا گذاشتند‌. سن پترزبورگ تا اوایل‌ تشكیل‌ دولت‌ كمونیستی‌ ، پس‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ اكتبر سال‌ 1917، پایتخت‌ شوروی‌ سابق‌ بود اما بعدا به دلیل نزدیكی به اروپا و احتمال خطر از سوی مهاجمین اروپایی جای خود را به مسكو داد.





** تاریخ 300 ساله؛ از الكساندر دوم تا شلیك توپ لنین

هر چند سن پترزبورگ در سال 1703 میلادی با دستور و نظارت پتر كبیر، امپراطور مقاوم و ملت ساز روس، ساخته شد و از آن زمان تا 1917 پایتخت روسیه بود، اما در این مدت رویدادهای تلخ و شیرین بسیاری را از سر گذارند كه هر یك به تنهایی جایگاه ویژه و ممتازی در كتاب تاریخ قطور و پر افت و خیز روسیه دارد.

پتر كبیر امپراطور روسیه كه گفته می شود به صنعت و علاقه وافری داشت و حتی برای یادگیری صنعت كشتی سازی خود شخصا عازم هلند شد و پیش ملكه هلند آه حسرت از دل برآورد كه 'امپراتریس كشور مرا با كشور خودت مقایسه كن كه تو با فراغ بال بر تخت نشسته ای و حكم می رانی و من باید جور مردمان خود را كشیده و برای ترویج صنعت در كشور در دیدار اغیار كارگری كنم'، بنیان شهری را برپا ساخت كه امروزه به یكی از مقصد های اصلی گردشگری در جهان تبدیل شده است و نماد تاریخ و مدنیت روسیه محسوب می شود.

سن پترزبورگ به عنوان دروازه تاریخی ارتباط روسیه با كشورهای اروپایی، در جنگ های جهانی خانمانسوز اول و دوم نیز جبهه نخست رویارویی اسلاوهای روس با سربازان پروس و آلمان نازی بود و به همین دلیل به نوعی شناسامه مقاومت روسیه در برابر هر گونه تجاوز خارجی محسوب می شود.

اهمیت سن پترزبورگ به عنوان جبهه نخست رویارویی با هر گونه نفوذ خارجی در خاك روسیه به اندازه ای است كه نیكلای دوم آخرین امپراطور روس در سال های جنگ جهانی اول برای زدودن هر نوع القای احتمالی درباره آلمانی بودن نام شهر (بورگ آخر سن پترزبورگ، واژه ای آلمانی به معنای قلعه می باشد) آن را به پتروگراد تغییر داد.

هنوز شعله های جنگ جهانی ویرانگر اول تمام نشده بود كه سن پترزبورگ به عنوان مقر حكومتی 300 ساله تزارها با پیامدهای انقلاب اكتبر مواجه شد و لنین با یك كشتی جنگی از رودخانه منتهی به خلیج فنلاند دیواره های كاخ امپراطور را به گلوله بست تا مهر پایانی بر حكومت رومانوف ها بزند.

داستان رومانوف ها این روزها حكایت غریبی در میان شهروندان روس به ویژه سن پترزبورگی هاست كه با یك یا دو نسل فاصله خود شاهد عینی رویدادهای انقلاب كمونیستی در این شهر زیبا و تیرباران شدن اعضای خانواده سلطنتی در یكی از زیرزمین های عمارات متعدد و تاریخی این شهر بودند.

با پیروزی انقلاب بلشویكی 1917 در روسیه، پایتخت توسط لنین از سن پترزبورگ به مسكو انتقال داده شد تا ساكنان این شهر به تدریج از روزهای خاطره انگیز دور شوند و خاطرات آنان از آمد و شدهای دیپلماتیك به دربار تزارها و مشق قزاقان و سربازان روس در میدان مشق سن پترزبورگ به تدریج از ذهن ها محو شود.

انقلاب بلشویكی روسیه نیز مانند دیگر انقلاب های تاریخی بیش از خود، تبعات غیرقابل پیش بینی فراوانی داشت كه یكی از آنها از دست رفتن عظمت روزهای گذشته سن پترزبورگ بود و خاندان رومانوف ها به عنوان آخرین تزارهای روس و نماد حاكمیت سرمایه داری در زیرزمین یكی از قصرهای خود توسط انقلابیون تیرباران شدند.

حادثه تیرباران خانواده رومانوف پس از آن در پرده ای از ابهام فرورفت و افكار عمومی روس ها به ویژه سن پترزبورگی ها بخش زیادی از این واقعیت تاریخی را اسطوره ای كردند، به طوری كه بعد از گذشت نزدیك به یك قرن از آن تاریخ امروز بعضی ها معتقدند كه آناستازیا دختر امپراطور از گلوله های انقلابیون جان سالم به در برد و در گوشه ای دورافتاده و ناشناخته به زندگی خود ادامه داد.

سن پترزبورگ در هفت دهه حاكمیت كمونیست ها همچنان دستخوش كوران حوادث روزگار بود و این بار كمونیست های انقلابی در راستای ایده تعمیم رویكردهای فرهنگی و عقیدتی خود و برای بزرگداشت یاد و خاطره لنین رهبرشان، نام این شهر را به لنینگراد تغییر دادند.

هر چند این تغییر نام با هدف خاطره زدایی از سه قرن حاكمیت تزارهای سرمایه دار در سن پترزبورگ پس از فروپاشی دیوارهای آهنین دیری نپایید، اما ساكنان سن پترزبورگ می گویند كه این اقدام كمونیست ها دال بر جایگاه منحصربفرد شهرشان در تاریخ روسیه است.

با شكل گیری فدراسیون روسیه در سال 1992 میلادی، سن پترزبورگ نیز به عنوان پایتتخت فرهنگی روسیه شریان جدیدی به رگ هایش تزریق شد و با رفع محدودیت های پلیسی و اختناق دوران كمونیسم، سایه رونق تجارت و گردشگری بار دیگر بر فراز این شهر آرمیده در سواحل نیلگون خلیج فنلاند و تپه ماهورهای مشرف بر جنگل ها و كانال آب جاری در شهر گسترانده شد.

امروزه سن پترزبورگ به مانند قلب پرتپش روس ها در فراخنای تمامی داشته های طبیعی و تاریخی و مردم میهمان نوازش بر روی شهروندان روس و نیز گردشگرانی از اطراف و اكناف جهان تبسم می كند و مسافران این شهر رنگی و پر از آب پس از گشت و گذاری چند روزه در دیار تزارهای روس، این شهر فرنگی ماب را با دامنی پر از گل های خاطره و خوشی ترك می كنند.



** سن پترزبورگ یا ونیز شمال

شهر موزه سن پترزبورگ در اصل از حدود 44 جزیره محصور در میان رودخانه های كوچك كه بیشتر به كانال های بزرگ آب شباهت دارند، تشكیل شده است و به همین دلیل نیز سیاحان از این شهر در آثار و نوشته های خود با نام ونیز شمال یا آمستردام روسی یاد كرده اند.

بدون شك گردش در سن پترزبورگ با قایق های موتوری دارای گنجایش های متفاوت از شیرین ترین و ماندگارترین خاطرات سفر به این شهر به ویژه در 'شب های نقره ای' ( كه از آن با عنوان شب های سفید نیز یاد می شود) می باشد كه هر لحظه اش می تواند به مانند تماشای زیبایی ها و جاذبه های این شهر شمالی بر پرده سیمگون آب های جاری در گذرگاه های منتهی به رودخانه نوا به یادماندنی باشد.

از تاریخ سن پترزبورگ چنین بر می آید كه ساختن دیواره ساحلی رودخانه نوا و شاخه های متعدد آن در زمان حكومت كاترین كبیر در فاصله سال های 1760 تا 1780 میلادی آغاز شد و در این سال ها كناره های مواج كانال های جاری در پایتخت روسیه برای نخستین بار با سنگ های مردم و گرانیت ساحل سازی شد تا ساكنان این سكونتگاه واقع شده در منتهی الیه شمال غربی روسیه تزاری با خیال راحت در معابر مشرف بر معابر آبی به گشت و گذار بپردازند.

در زمان حاضر شهر سن پترزبورگ توسط كانال های آبی منشعب از رودخانه نوا به جزیره های كوچكی تقسیم شده كه تماشای آن از فراز شهر منظره ای بی مانند از همزیستی آب، جنگل و انسان را به تصویر می كشد.

در امتداد كانال های سن پترزبورگ، ساختمان های تاریخی رنگارنگ به شكلی منظم و آهنگین به صف ایستاده اند كه هر یك به تنهایی تاریخ 300 ساله این شهر رویایی را با معماری و ستون های منحصربفردش بازگو می كند.

هر چند پطركبیر به هنگام تصرف سن پترزبورگ در اوایل قرن هیجدهم میلادی از سوئدی ها، از اسرای جنگی و دهها هزار نفر از كارگران دهقان روس از سراسر این كشور پهناور برای ساختن قلعه 'پیتر و پاولوفسك' در مركز جزیره ای شهر استفاده كرد، اما با مرور زمان سن پترزبورگی ها اقدام به آبادی و عمران شهر به موازات رودخانه نوا و شاخه های منشعب از آن كردند تا سن پترزبورگ امروز با زیبایی تمام و با بناهای تاریخی مزین به انواع تندیس های هنری تمام قد در مقابل چشمان مسافران به این كلانشهر جلوه گری كند.

سن پترزبورگ در نوع خود ونیز دیگر یا آمستردام روسیه است كه ساختمان های رنگی آن به مانند سربازان محافظ كانال های آب در كنار هم و به شكلی منظم به صف ایستاده اند تا علاوه بر محافظت از این معابر آرام بخش، تاریخ غنی شهر را به مسافران و ساكنان یادآوری كنند.

مقام های دولتی سن پترزبورگ در یك اقدام ارزشمند و با تصویب قوانین و مقررات لازم، شرایطی فراهم آورده اند كه هیج یك از ساكنان این شهر موزه نتوانند به طمع كسب درآمد سرشار از طریق كوبیدن بناهای قدیمی و برافراشتن ساختمان های شیشه ای و بتونی، هارمونی حكم بر كالبد شهری را به هم بریزند و چهره تاریخ مصور این شهر زیبا را مخدوش كنند.

در امتداد تمامی كانال های جاری در سن پترزبورگ ساختمان هایی خودنمایی می كنند كه با رنگ های شاد به مانند آلبوم مصوری به سمت رودخانه اصلی كشیده شده اند و حتی یك بنا نیز دستخوش بیماری شهری 'نوسازی' نشده است.

در برخی از جاها نیز كه یك بنای تاریخی در محدوده طرح ساخت مكانی نوساز و به روز قرار گرفته است، ساختمان جدید بر فراز بنای قدیمی و به گونه ای ساخته شده است كه اثر تاریخی در دل محل نوساز جای گرفته و كوچك ترین آسیبی به نما و فضاهای درونی آن وارد نشده است و این خود یكی از زیبایی های سن پترزبورگ محسوب می شود.

در هر حال قایق سواری در كانال های گسترده شده در سراسر سنت پترزبورگ برای تماشای اماكن تاریخی و دیدنی آن با همراهی 'جت اسكی ' سوارهای ماهر و صدای شكافته شدن آب در اثر برخورد بدنه 'جت اسكی' با آب، رویداد خاطره انگیزی برای مسافران ونیز شمال به شمار می آید.



** اماكن دیدنی سنت پترزبورگ ؛ از باغ 'پترهوف' تا كلیسای 'خون ریخته '

سن پترزبورگ به دلیل میزبانی 200 ساله امپراطوری تزارها مكان های دیدنی فراوان دارد. در گستره این شهر بنا شده بر بستر باتلاق های خلیج فنلاند كمتر بنایی را می توان یافت كه نشانی از گذشته پرافتخار آن نداشته باشد و به همین دلیل شاید اطلاق عبارت 'شهر-موزه' بهترین توصیف برای به تصویر كشیدن جاذبه های تاریخی و یادگارهای سنگی و آجری این كلان شهر 5 میلیون نفری باشد.

در جای جای سن پترزبورگ می توان بناهایی را به تماشا نشست كه قدمت شان به عدد بر روی بخشی از دیوارهای مشرف به معابر شهر حكاكی شده است و هر كدام بر غنای فرهنگی و هنری - معماری این شهر خفته در گوشه غربی نقشه پهناورترین كشور جهان گواهی می دهند.

كاخ پترهوف كه به آن ورسای روسیه می‌گویند، از كاخ‌ها و باغ‌های دیدنی سن پترزبورگ به شمار می‌رود. این كاخ كه در قدیم قصر خصوصی پطر كبیر بوده، به خاطر فواره ‌ها و عظمتش، شهرتی جهانی دارد.

مشهورترین این فواره ها، پلكان عظیم یا 'گرند كاسكید' نام دارد كه از نمای شمالی كاخ تا كانال مارین امتداد دارد و از ۶۴ فواره مختلف با بیش از ۲۰۰ مجسمه برنزی تشكیل شده است.

كلیسای سن ایزاك با گنبد طلایی و ستون های سنگ گرانیت قرمز، موزاییك های نفیس، سقف نقاشی شده، مجسمه ها، نقاشی ها، شیشه های زیبا و رنگ آمیزی شده و تركیب انواع مختلف سنگ هایش یكی از مكان های بسیار دیدنی سن پترزبورگ محسوب می شود كه بیش از ۴۰ سال برای ساخت آن وقت صرف شده است.

'كاخ موزه' آرمیتاژ به عنوان یكی از موزه های معتبر جهان كه در سواحل رودخانه نوا قرار دارد، از دیگر جاذبه های گردشگری تاریخی سن پترزبورگ در كنار دیدنی های طبیعی این شهر به شمار می رود.

ساختمان این موزه در اصل محل اقامت امپراطور و كاترین كبیر بوده است و در سه طبقه آن، طیف گسترده ای از هنر جهان در زمان باستان، آثار قرن بیستم روسیه و اروپا، مجموعه افسانه ای نقاشی های امپرسیونیسم و پست امپرسیونیسم، سقف طلایی، طلا و نقره، جواهرات سلطنتی، چلچراغ های كریستال و موزاییك هایی كه استادانه طراحی شده اند، چشم بازدیدكنندگان را نوازش می كند.

'قصر زمستانی' با شكوه مثال زدنی خود 1057 اتاق و 117 راه پله دارد و بخشی از موزه آرمیتاژ را تشكیل می‎دهد. آرمیتاژ مجموعه‌ هماهنگی‌ ازساختمان‌ها را در بر می گیرد كه توسط‌ معماران‌ چیره‌دست‌ در اواخر سده 18 و اوایل‌ سدةه 19 میلادی‌ بناشده‌ است‌.

این كاخ‌ ‌ كه‌ در فاصله سال‌های‌ 1754 تا 1762 بنا شده‌ است‌، ساختمان‌ دوطبقه‌ عظیمی‌ می باشد ‌كه‌ دور تا دور آن‌ را ستون‌های‌ غول‌پیكر احاطه‌ كرده‌اند. تنوع‌ فرم‌ها و مجسمه‌های‌ فراوان‌ و تزیینات‌ و گچ‌بری‌های‌ پرنقش‌ و نگار و رنگ‌آمیزی‌ شاد آنها، نمایی خیالی و رویایی را موجب شده است كه‌ گواه‌ بر عظمت‌ وشكوه‌ این‌ بنای تاریخی است.‌

موزه‌ 'آرمیتاژ' به عنوان ‌یكی‌ از غنی‌ترین‌ و بزرگ‌ترین‌ موزه‌های‌ جهان‌ در اصل برای نگهداری مجموعه هنری خانواده سلطنتی ساخته شده است و بزرگترین موزه روسیه و سومین موزه بزرگ جهان بعد از موزه های انگلستان و لوور فرانسه محسوب می شود.

آرمیتاژ كه یكی از مقاصد اصلی گردشگران فرهنگی در سراسر جهان شناخته می شود، مجموعه بزرگی از آثار هنری اروپای غربی، روسیه و خاور میانه را در خود جای داده است. یكی‌ از بخش های جذاب و تماشایی این‌ موزه‌ غرفه‌ فرهنگ‌ و تمدن‌ ایران‌ با اشیای گرانبها و عتیقه‌، آثار هنری‌ ،تاریخی‌ و باستانی‌ فراوان كشورمان از برهه های تاریخی گوناگون است.

متاسفانه غرفه ایران موزه آرمیتاژ از حدود دو سال قبل به بهانه انجام تعمیرات به روی بازدیدكنندگان این مكان تاریخی فرهنگی بسته شده است، ولی بنا بر برخی شنیده ها دلیل اصلی آن فشار لابی صهیونیست بر گردانندگان این موزه برای جلوگیری از آشنایی جهانیان با غنای فرهنگ و تمدن ایران اسلامی می باشد.

در سال‌های‌ 1819 تا 1829 در سمت‌ مقابل‌ میدان‌ كاخ‌ و روبروی‌ كاخ‌ زمستانی‌، ساختمانی برای وزارت‌ امور خارجه‌ ساخته‌ شد كه‌ به‌ وسیله‌ طاق‌ نصرت‌ به‌ كاخ‌ زمستانی‌ وصل‌ می شود. طراحی این بناها به گونه ای است كه به طرزی هنرمندانه‌ زیبایی‌ معماری‌ كلاسیك‌ و سبك‌ باروك‌ را با هم تلفیق‌ كرده‌ و معمار آن‌ توانسته‌ است‌ آنها را در یك‌ مجموعه هماهنگ‌ ارائه‌ نماید.

طاق‌ نصرت‌ سن پترزبورگ به عنوان یكی از دیدنی های این شهر همانند ستون‌ افتخار داخل‌ 'میدان‌ كاخ' به‌ نام‌ 'الكساندر فسكایا' به‌ پاس‌ پیروزی‌ لشكریان‌ روسیه‌ بر ناپلئون‌ در جنگ‌ 1812 برپا شده‌است‌. ستون‌ افتخار از سنگ‌ یكپارچه‌ گرانیت‌ و به‌ ارتفاع‌ 5/47 متر در وسط‌ میدان،‌ چشم انداز دلنواز و خیره كننده ساختمان‌ها و بناهای مشرف به این محل وسیع را كامل‌ كرده و جلوه خاصی به این مجموعه كم مانند تاریخی معماری داده‌ است‌.

سن‌ پترزبورگ‌ همچنین‌ پارك‌ها و مراكز دیدنی‌ و تفریحی‌ فراوانی‌ دارد كه‌ تماشای هر كدام‌ در نوع‌ خود تجربه گرانسنگ و منحصربفردی می‌باشد. این‌ شهر به‌ داشتن‌ خیابان‌های‌ عریض‌ مانند خیابان‌های‌ ساحلی‌ 'نوا' و'نفسكی‌ پروسپكت‌' معروف‌ و مشهور است‌.

خیابان نفسكی كه مجموعه ای از ساختمان های رنگی زیبا و چشم نواز قرن هیجده و نوزده میلادی را در دل خود جای داده است، شریان فرهنگی و گردشگری سن پترزبورگ است و بسیاری آن را با شانزالیزه پاریس مقایسه می كنند.

كلیساهای سنگی بر جای مانده از سده های قبل، از دیگر جاذبه های گردشگری سن پترزبورگ هستند كه شمار زیادی از گردشگران از نقاط مختلف جهان برای تماشای آنها و آشنایی با مهارت های و ظرافت های هنری به كار رفته در ساخت این بناهای مذهبی به روسیه سفر می كنند.

از آثار دیگر و جالب‌ سن پترزبورگ می توان به كلیسای‌ جامع‌ 'سن‌ ایزاك‌' متعلق‌ به‌ سال‌ 1858 و مجسمه سوار بر اسب‌ پتر كبیر (سین‌ سوار) اشاره كرد.

قدیمی‌ترین‌ بناهای‌ سن پترزبورگ نیز قلعه‌ 'قدیس‌ پطرس‌' و 'قدیس‌ بوس‌' می‌باشد كه‌ در سال‌ 1703 ساخته ‌شده‌ و در جزیره‌ای‌ در رود 'نوا' قرار دارد. این‌ قلعه‌ها در دوره‌ روسیه‌ تزاری، زندان‌های‌ مخوف‌ سیاسی ‌بود و نویسندگان‌ و روشنفكران‌ برجسته‌ای‌ چون‌ 'داستایوفسكی' و 'چرینشوفسكی' در آنجا زندانی ‌بودند. این‌ قلعه‌ها اكنون‌ به‌ موزه‌ تبدیل‌ شده‌ است‌.

از دیگر مكان های دیدنی‌ سن پترزبورگ‌ می‌توان‌ 'كلیسای‌ جامع‌ سن‌ پطروسن‌ پل'، 'صومعه‌ الكساندرنفسكیی'، 'موزه‌ روسیه‌'، 'موزه‌ آكادمی‌ هنر'، 'موزه‌ تاریخ‌ چاپ سن‌ پترزبورگ‌'، 'موزه‌ تاریخ‌ سیاسی ‌روسیه'، 'موزه‌ تئاتر و موسیقی‌'، 'موزه‌ انسان‌شناسی'، 'موزه‌ نژادشناسی‌' و 'جانورشناسی' را نام برد.

بدیهی است كه اماكن دیدنی شهری مانند سن پترزبورگ را نمی توان با برشمردن توصیف كرد و حضور در این شهر و تماشای جاذبه های گردشگری اش، مصداق مثل معروف 'قطره ای از دریا' است.



** سن پترزبورگ ، شهر پل ها

سن پترزبورگ به دلیل تنوع كانال های آب منشعب از رودخانه 'نوا' و تكثر پل های ساخته شده برای اتصال مناطق مختلف به همدیگر به 'شهر پل ها ' نیز معروف است و تماشای پل های فراوان این شهر به ویژه پل های متحرك آن در شب ها و در زیر نور ناشی از تلاقی خودنمایی ماه و خورشید در آسمان از جاذبه های اصلی گردشگری آن محسوب می شود.

بنا بر آنچه در منابع تاریخی آمده است، استفاده از پل برای تردد مردم در بخش های مختلف شهر سن پترزبورگ تا سال 1850 میلادی رونق چندانی نداشت و ساكنان این جزیره تماشایی برای آمد و شد در مناطق دیگر از پل های چوبی موقت استفاده می كردند كه استقرار آنها در بازه زمانی مشخصی از روز میسر بود.

از نیمه قرن نوزدهم میلادی به بعد و با رونق گرفتن تجارت در سن پترزبورگ، همه ساله بر تعداد پل های كانال های آب جاری شهر افزوده شد و امروزه پل های این كهن شهر كلان به یكی از نمادهای هویتی آن از دید گردشگران خارجی تبدیل شده است، به طوری كه مسافران خارجی حاضر در شهر برای تماشای باز وبسته شدن پل های متحرك و عبور كشتی های تفریحی غول پیكر متعلق به كشورهای اسكاندیناوی از آن، ناچار از صرف هزینه مشخصی در قالب استفاده از تورهای داخل شهری هستند.

نكته مهم در باب پل های متحرك سن پترزبورگ كه به این شهر شهرتی جهانی داده است، این می باشد كه پل ها حدود ساعت یك نیمه شب به مدت سه ساعت برای تردد كشتی ها باز و در این مدت ارتباط دو طرف شهر با همدیگر به طور كامل قطع می شود.

تماشای پل های سن پترزبورگ، تلاش نسل های متمادی ساكن در این شهر در طول 300 سال گذشته برای همزیستی هنر و فناوری را در ذهن هر بیننده ای تجلی می كند، تا آنجا كه امروزه حاشیه پل های این كلان شهر گردشگرپذیر به مكان های زیبایی برای نمایش هنر بوستان كاری و جلوه های هنرهای زیبا مانند مجمسه سازی و تصویرسازی تاریخ معاصر شهر در قالب تندیس های زیبای برنجی و سنگی تبدیل شده اند.

در این‌ شهر بیش‌ از 40 رودخانه‌ و نزدیك‌ 20 كانال‌ جریان‌ دارد كه‌ مجموع‌ طول‌ آنها به‌ بیش‌ از 160 كیلومتر می‌رسد. سن پترزبورگ در ابتدا متشكل از بیش از 100 جزیره بود كه با كارهای مهندسی تعداد آنها به 44 كاهش یافت و اینك حدود 560 پل‌، ارتباط‌ بین‌ این‌ جزیره‌ها را برقرار میكند كه 20 پل از این تعداد متحرك هستند و 7 پل بر روی رود نوا قرار دارند .

طول كلی پل های سن پترزبورگ 32 كیلومتر است و هر پل‎اسم خاص خود را دارد كه به مناسبتی انتخاب شده است؛ به عنوانم نمونه 'پل بوسه' كه در كنار آن سربازان اعزامی به جبهه های جنگ دوم جهانی را بدرقه می‎كردند و یا ' پل شكلات' كه اولین كارخانه شكلات‎سازی شهر در كنار آن بنا شد.

مجموعه‌ پل‌های‌ بی‌شماری‌ كه‌ بر فرازرودخانه‌ و نهرها و كانال‌های‌ سن پترزبورگ توسط‌ معماران‌ و مهندسان‌ در طول زمان ساخته‌ شده‌اند، بر زیبایی‌ شهرمی‌افزایند. در سال‌های‌ دهه هشتاد قرن هیجدهم بر روی‌ رودخانه‌ 'فانتانكا' هفت‌ پل‌ آجری‌ و سنگی‌ ساخته‌شده‌ بود كه‌ در حال‌ حاضر فقط‌ دو عدد‌ از آنها باقی‌ مانده‌ است‌.



** سن پترزبورگ - مهد مدنیت و علم روسیه

سن پترزبورگ به دلیل موقعیت سیاسی آن به عنوان پایتخت روسیه تزاری در حیات 300 ساله خود همواره یكی از بزرگ ترین مراكز علمی و فرهنگی روس ها بوده است. اهمیت این شهر در تاریخ فرهنگی و علمی روسیه به اندازه ای است كه از آن با نام 'پایتخت فرهنگی روسیه' و 'پایتخت شمالی روسیه' یاد می شود.

علم و فرهنگ در این شهر تاریخ دیرینه ای دارد و بلافاصله پس از آغاز شكل گیری كالبد شهری در سال های نخست قرن هیجدهم، مراكز علمی و فرهنگی متعددی همچون آكادمی‌ علوم‌ دریایی‌ در سال‌ 1715، مدرسه‌ عالی‌ مهندسی‌ درسال‌ 1719 و مدرسه‌ عالی‌ توپخانه‌ درسال‌1721 میلادی در آن بنیان گذاشته شد.

فرهنگستان‌ علوم ‌سن پترزبورگ به مانند مادر این نهاد علمی فرهنگی روس ها در سال‌ 1725 تأسیس‌ شد و دانشمندان‌ برجسته‌ای‌ چون‌ 'لامانوسف‌' بنیانگذار دانشگاه دولتی مسكو و دیگر نامداران عرصه علم و فرهنگ روسیه در آن به فعالیت پرداختند.

در سال‌ 1828 میلادی انستیتو تكنولوژی‌ برای‌ تربیت ‌كادرهای‌ ماهر در رشته‌ مهندسی‌ به ‌وجود آمد تا روسیه به جرگه كشورهای دارای فناوری در حوزه های مختلف حیات اجتماعی وارد شود.

نخستین چاپخانه‌ به عنوان نهاد ویژه نشر سواد عمومی و افكار مترقی در سال‌ 1711 در سن پترزبورگ آغاز به فعالیت كرد و اولین‌ روزنامه‌ روسیه‌ موسوم به 'ودوموستی‌ كه هم اكنون نیز خلف آن به همین نام در مسكو منتشر می شود، در این‌ چاپخانه‌ به‌ چاپ ‌رسید.

بنا بر آمار موجود تا سال‌ 1838 میلادی 88 چاپخانه‌ در سنت‌ پترزبورگ‌ دایر بود و كتابفروشی‌های‌ فراوان در مناطق مختلف شهر امپراتور و امپراتریس به برآورده كردن آرزوها و علاقه مندی های فرهنگی، علمی و ادبی ساكنان شهر و نیز مسافران خارجی مشغول بودند.

كتابخانه‌ها در زندگی‌ فرهنگی‌ وادبی‌ سن پترزبورگ‌ سهم‌ بسیار شایانی‌ ادا كرده‌اند. اولین‌ كتابخانه كشور در اوایل‌ قرن‌ 18 در سن ‌پترزبورگ‌ بنیان‌ نهاده‌ شد. كتابخانه‌ آكادمی‌ علوم‌ یكی‌ از قدیمی‌ترین‌ كتابخانه‌هاست‌ كه‌ به‌ ابتكار 'پتراول‌' در سال‌ 1714 ایجاد شد. در این‌ كتابخانه‌ 16 میلیون‌ جلد كتاب‌نگهداری‌ می‌شود كه‌ یك‌ سوم‌ آنها به‌ زبان‌های‌ خارجی‌ است‌.

در سال‌ 1757 آكادمی‌ هنرهای‌ زیبای سن پترزبورگ افتتاح‌ شد. 'لومونوسف' و همفكر او 'شووالف‌' مبتكران‌ ایجاد مركز جدید فرهنگ‌ و آموزش‌ و پرورش‌ بودند كه‌ این‌ خود زمینه‌ای‌ برای‌ ظاهر شدن‌ انجمن‌ فرهنگی‌ ـادبی‌ شد. در سال‌ 1802 میلادی انجمن‌ 'فیلارمونی‌' و نوامبر 1836 اولین‌ اپرا'گلینكا' به‌ نام‌ 'ایوان‌ سوسانین' روی‌ صحنه‌ تئاتر 'بولشوی‌' این شهر اجرا و در سال‌ 1862 نخستین‌ كنسرواتوار پایتخت‌ به‌ ریاست‌ 'روبینشتین‌' تأسیس‌ شد.

سن پترزبورگ در زمان حاضر 106 سالن‌ تئاتر دارد و هم‌ اكنون‌ بیش‌ از 20 تئاتر و یكی‌ از قدیمی‌ترین ‌سیرك‌های‌ روسیه كه‌ تأسیس‌ آن‌ به‌ سال‌ 1877 برمی گردد، در این شهر فعال‌ هستند. همچنین‌ 65 سینما، 52 كاخ و خانه‌ فرهنگی و 417 سازمان‌ فرهنگی‌ از جمله‌ مراكز فعال‌ در این شهر‌ هستند.



** سن پترزبورگ - خاستگاه مكتب ایران شناسی روسیه

دانشگاه‌ سن‌ پترزبورگ‌ یكی‌ از دانشگاه‌های‌ بزرگ‌ و معتبر روسیه‌ و دارای‌ شعبه‌هایی‌ در تمامی‌ زمینه‌های ‌علمی‌ و فرهنگی‌ است‌ كه از جمله‌ آنها می توان به شعبه‌ شرق‌شناسی‌ و ایران‌شناسی‌ این‌ دانشگاه ‌اشاره كرد و ‌ایران‌شناسان‌ و شرق‌شناسان‌ نامداری چون‌ 'ژوكوفسكی‌' در آنجا فعالیت‌ داشته‌اند.

سن پترزبورگ همچنین خاستگاه مكتبی به همین نام در حوزه ایران شناسی بوده است و اغلب ایران شناسان بزرگ روس در این مكتب پرورش یافته اند.

تدریس‌ زبان‌فارسی‌ در دانشكده‌ خاورشناسی‌ دانشگاه سن پترزبورگ از سال‌ 1818 میلادی آغاز شد و از آن‌ زمان‌ تاكنون‌ پیوسته‌ ادامه‌ دارد. ازسال‌ 1863 تدریس‌ زبان‌ اوستا، زبان‌ فارسی‌ كهن‌ (خط‌ میخی‌ هخامنشی‌) و زبان‌ پهلوی‌ در این‌ دانشكده ‌آغاز شد و در حال‌ حاضر نه‌ تنها به‌ آموزش‌ زبان‌ وادبیات‌ كهن‌ ایرانی،‌ بلكه‌ به‌ آثار و تاریخ‌ ایران‌ معاصر نیز مشغول است.

مكتب ایران شناسی سن پترزبورگ در سال های پس از فروپاشی شوروی سابق به دلیل تغییر اولویت های فدراسیون روسیه در حوزه سیاستگزاری فرهنگی و نیز مرگ ایران شناسان بنام این شهر رو به ضعف گذاشته و از سال های رونق خود فاصله گرفته است.

در حال‌ حاضر 1270 كتابخانه‌ در شهر سنت‌پترزبورگ‌ وجود دارد كه شامل‌ كتابخانه‌های‌ دولتی‌، عمومی‌ و دانشگاهی‌، حرفه‌ای‌ و آموزشگاهی‌ می باشد.

در كتابخانه‌های‌ قدیمی‌ این‌ شهر و به‌ خصوص در كتابخانه‌ دانشكده‌ خاورشناسی‌ و بخش‌ ایران‌شناسی‌، آثار و كتاب‌های‌ خطی‌ فارسی‌ فراوانی نگهداری‌ می‌شود. در حال‌ حاضر مجموعه های‌ كتب‌ خطی‌ فارسی‌ كه‌ در این‌ شهر حفظ‌ می‌شود، افزون بر ‌هفت‌ هزار جلد كتاب‌ قدیمی‌ است‌.

بزرگ‌ترین‌ مجموعه كتب‌ خطی‌ سن پترزبورگ متعلق‌ به‌ انستیتوی‌ ملل‌ آسیاست‌ كه ‌در سال‌ 1813 تأسیس‌ شده‌ و در حال‌ حاضر در این‌ مجموعه حدود پنج‌ هزار جلد كتاب‌ خطی‌ وجود دارد. مجموعه دوم مربوط‌ به‌ آثار نقاشی‌ و خطاطی‌ كتابخانه‌ عمومی‌ به‌ نام‌ 'سالیتكوف‌ شدرین' است.

مجموعه‌ سوم‌ به‌ كتابخانه‌ دانشكدة‌ شرق‌شناسی‌ دانشگاه‌ سن پترزبورگ تعلق‌ دارد كه در سال‌ 1819 تأسیس‌ شد و در حال‌ حاضر دارای‌ 940 جلد كتاب‌ خطی‌ قدیمی‌ فارسی‌ است‌. این‌ مجموعه‌، نادرترین‌ و پرارزش‌ترین‌ مجموعه‌ كتب فارسی‌ جهان‌ را تشكیل‌ می‌دهد.



** از شب ها ی سفید تا رویای سفر به هلسینكی

هر چند نوشتن درباره سفر به سن پترزبورگ و زیبایی های تاریخی و طبیعی آن ناخواسته انسان را به انگاره سازی و ساختن تصویری رویایی از شهری عجین شده با آب، جنگ و بناهای ساخت دست بشری هدایت می كند، اما واقعیت این است كه این شهر نیز مانند دیگر شهرهای جهان، حیات عادی خود را دارد و ساكنان آن برای گذران زندگی دچار روزمرگی ناشی از صنعتی و ماشینی شدن حیات بشری هستند.

هر چند متمایز كردن حیات گردشگری و روزمره سن پترزبورگ از یكدیگر كاری بس دشوار است، با این وجود مردم این شهر نیز به مانند دیگر انسان های كره خاكی به دلیل فرورفتن در مسیر تامین خواسته های مادی بر خلاف مسافران و گردشگران كمتر به این همه داشته تاریخی و فرهنگی خود فكر می كنند و بهترین خاطره شان گذر از رودخانه 'نوا' و سفر به هلسینكی به عنوان دروازه ورود به اروپا بر عرشه كشتی های غول پیر مسافری یا به وسیله قطار و خودرو است.

سفر به فنلاند برای مردم سن پترزبورگ به دلیل القای حس نوستالژیك بودن در اروپا، خاطره شیرینی محسوب می شود و بسیاری از مردم این شهر در هنگام گذر از خیابان ساحلی 'نوا' با اشاره به كشتی های مسافری اسكاندیناوی در ساحل رودخانه از شیرینی های سفر به فنلاند می گویند.

با توجه به اینكه عبور كشتی های غول پیكر مسافری فنلاندی، نروژی و سوئدی از پل های متحرك رودخانه 'نوا' شب هنگام و به وقت رقابت ماه و خورشید بر فراز آسمان شهر، معروف به 'نقره ای' و 'سفید' انجام می شود، تماشای این شب ها در بین مردم سن پترزبورگ و مسافران آن، شهرتی جهانی دارد.

'شب های سفید' سن پترزبورگ كه در بین مسافران این شهر به 'شب های نقره ای' شناخته می شود، از جاذبه های گردشگری طبیعی آن محسوب می شود كه همه ساله شمار زیادی گردشگر را از كشورهای مختلف جهان برای تماشای این پدیده اقلیمی زیبا رهسپار منتهی الیه غربی روسیه می كند.

در تبیین علت وقوع 'شب های نقره ای' باید گفت كه سن پترزبورگ در عرض جغرافیایی 60 درجه قرار دارد و این موقعیت مكانی باعث ایجاد این پدیده طبیعی است و در این شب ها به دلیل حضور همزمان خورشید و ماه در آسمان شهر، امواج آب در كانال های شهر و رودخانه 'نوا' با تلالو نقره فام نور این دوه كره زیبا و حیات بخش همراه می شود و منظره ای بدیع و بی مانند را به وجود می آورد كه خود نمایش قدرت خالق آسمان ها و زمین در این بخش از كره خالی است.

هر چند پدیده 'شب های نقره ای' بیش از یك ماه طول می كشد، اما شب های 25 و 26 ماه می مصادف با 5 و 6خرداد، اوج آن است و در این شب ها خورشید كمتر از 9 دقیقه غروب می‎كند و سایه روشن عصر با تاریك و روشن سحر درهم می‎آمیزد. 21 و 22 ژوئن، مصادف با اول و دوم تیر نیز بلند ترین روزهای سن پترزبورگ هستند و شب‎های نقره ای 26 و 27 تیر ماه به پایان می‎رسند.

در نهایت می توان گفت كه سفر به سن پترزبورگ، تجربه ای ماندگار به آبشخور فرهنگ و مدنیت و تاریخ و علم روسیه امروزی در سه سده گذشته است و گردش در این شهر و تماشای زیبایی های طبیعی و تاریخی آن خاطراتی دوست داشتنی و روحیه بخش در عمق ضمیر انسان بر جای می گذارد.

اروپام/518