بیكاری و روی آوردن به مشاغل دیگری كه گاه زیبنده جایگاه اجتماعی پزشكان نیست از مشكلات پزشكان عمومی است كه باعث شده است جایگاه پزشكان عمومی در نظام سلامت دچار خدشه شود.
این مساله را نیز نباید فراموش كرد كه جامعه هزینه های زیادی برای تربیت پزشكان متحمل شده است و آنگاه كه باید نتیجه این هزینه كرد ها را ببیند باید شاهد اشتغال این قشر تحصیلكرده در جایگاه های غیر مرتبط با درمان باشد .
** چه تعداد از جمعیت پزشكان را پزشكان عمومی تشكیل می دهند؟
دكتر «عباس كامیابی» رییس انجمن پزشكان عمومی ایران ، با بیان اینكه حدود 140 هزار شماره نظام پزشكی در زمان حاضر وجود دارد كه به عبارت دیگر نشان دهنده وجود این تعداد پزشك در جامعه است می گوید: از این تعداد حدود 80 هزار شماره نظام پزشكی به پزشكان عمومی ارتباط دارد .
اما آیا تمام این 80 هزار نفر به كار طبابت مشغول هستند؟ پاسخ ، قطعا ، خیر است . زیرا ممكن است برخی از آنها مهاجرت كرده باشند ، برخی بازنشسته یا از كار افتاده باشند ، برخی نیز حتی فوت كرده باشند و برخی دیگر اصلا طبابت نكنند.
وی افزود : متاسفانه نظام پزشكی هیچ گونه آماری در رابطه با این موارد ندارد و فقط براساس داده های خام می توان اذعان داشت كه حدود 80 هزار پزشك عمومی در كشور داریم .
وی گفت: اگر احتمال دهیم كه پنج هزار نفر از پزشكان عمومی به خارج از كشور مهاجرت كرده اند ، پنج هزار نفر هم از كارافتاده و بازنشسته شده اند و 10 هزار نفر نیز به عنوان دانشجوی پزشكی در مقطع دستیاری (تخصص ) مشغول به تحصیل هستند ، بنابراین با كسر این میزان احتمالا 60 هزار نفر به عنوان پزشك عمومی در كشور بسر می برند.
رییس انجمن پزشكان عمومی ایران اظهارداشت : همچنین اگر جمعیت شاغلین وزارت بهداشت، سازمان تامین اجتماعی و سازمان بهزیستی را بدون لحاظ هر گونه همپوشانی با جمعیت طرف قرار داد سازمان های بیمه گر تجمیع نماییم در خوش بینانه ترین حالت جمعیت شاغل در حرف مرتبط با پزشكی (اعم از درمانی و ستادی) در این سازمان ها ، معادل 30 هزار پزشك عمومی خواهد بود.
وی افزود : بنابراین احتمالا جمعیتی حدود 30 هزار نفر نفر دیگر از پزشكان عمومی فاقد اشتغال بوده و یا به كار غیرمرتبط با تحصیلات خود مشغول به كار هستند و اگر جمعیت بیكار كه عمدتا در رقابتهای آزمون های تخصصی و دستیاری مشغول به رقابت هستند از جمعیت یاد شده كسر شود، احتمالا قریب به 20 هزار نفر از همكاران نیز به شغل غیرمرتبط با حرفه پزشكی مشغول هستند؛ كه این موضوع به هیچ عنوان زیبنده نظام سلامت كشور نیست.
دكتر كامیابی ادامه داد: در زمان حاضر برخی از پزشكان از جمله پزشكان عمومی به كارهایی ازجمله بساز و بفروشی و واردات تجهیزات پزشكی یا دارو از خارج كشور مشغول هستند كه برخی از این مشاغل اصلا زیبنده یك پزشك نیست زیرا نظام سلامت ، یك پزشك را به عنوان یك «درمانگر» تربیت می كند و در این راستا نیز هزینه های زیادی را نیز متحمل می شود .
** جایگاه واقعی پزشكان عمومی كجا است؟
كارشناسان معتقدند از بین تمام مشكلاتی كه پزشكان عمومی دارند كم رنگ بودن جایگاه آنها در نظام سلامت از جمله مهمترین مشكلات آنها به شمار می آید . این در حالی است كه به گفته دكتر «علی سجادی» پزشك عمومی و عضو هیات مدیره انجمن پزشكان عمومی ایران ، پزشك عمومی ذیصلاح ترین فرد برای معاینه بیمار در وهله نخست است.
سوالی مطرح است و آن اینكه آیا فرد بیمار ، در گام نخست بروز بیماری ، به پزشك عمومی مراجعه می كند و یا یك راست به متخصص یا فوق تخصص مراجعه می كند ؟
دكتر سجادی در پاسخ به این سوال اظهارداشت: بیمار باید در ابتدای امر به پزشك عمومی و در صورت لزوم و با راهنمایی پزشك عمومی به پزشك متخصص مراجعه كند. این در حالی است كه در زمان حاضر اكثر بیماران مثال برای یك سر درد ساده صرف از نظر اینكه در اكثر اوقات به پزشك عمومی مراجعه نمی كند بلكه مستقیما مشكل خود را با پزشكان متخصص از جمله متخصص مغز و اعصاب ، چشم پزشك ، داخلی و حتی روانپزشك درمیان می گذارند.
وی افزود: هر چند به علت پیشرفت علم پزشكی ، شاهد تخصص های مختلف در این رشته هستیم اما باید این موضوع را نیز در نظر داشت كه یك متخصص بعد از سال ها طبابت در رشته تخصصی خودش فقط می تواند در رابطه با آن عضوی كه تخصص دارد اظهار نظر داشته باشد و دید جامع و كلی پزشكی در وی كم رنگ تر از یك پزشك عمومی می شود .
سجادی اضافه كرد : این در حالی است كه یك پزشك عمومی جامع نگر تر از یك متخصص عمل می كند و احتمال اینكه تشخیص بهتری به عنوان مثال برای یك سر درد داشته باشد بیشتر است و بنابراین بیمار باید در وهله نخست به پزشك عمومی مراجعه كند و اگر بهبود نیافت ، پس از آن با راهنمایی پزشك به متخصص مراجعه كند.
دكتر سجادی این فرایند را سیستم ارجاع در نظام سلامت عنوان كرد و گفت:متاسفانه نظام سلامت كشور فاقد این سیستم ارجاع است این در حالی است كه بیماران در كشور های پیشرفته با یك سیستم ارجاع مناسب با صرف هزینه و زمان كمتر ، راهنمایی می شوند و بهبودی سریع تری می یابند.
دكتر «بهروز عباسی » پزشك عمومی و دبیر سابق انجمن پزشكان عمومی ایران نیز اظهارداشت : از یك سو پزشك متخصص دیدی به اصطلاح لوله تفنگی دارد كه فقط از یك زاویه به بیماری آنهم بر حسب تخصص اش می نگرد اما از سوی دیگر بیمار بدون اطلاع از این وضعیت با كسالتی كه اصلا مطمئن نیست كه به فلان تخصص مربوط می شود یا خیر به مطب پزشكان متخصص می آید .
وی اظهار داشت : این موضوع در شرایطی رخ می دهد كه سیستم سلامت ، نظام ارجاع ندارد و بیمار در سیستمی كه نظام ارجاع ندارد دقیقا نمی داند كه به چه پزشكی مراجعه كند و با صرف هزینه های زیاد و آنهم با آزمایش و خطا راهی مطب های مختلف پزشكان متخصص می شود.
عباسی افزود :بیمار به عنوان مثال تصور می كند كه سر دردش ممكن است ناشی از مغز و اعصاب باشد و بدون مشورت و مراجعه به پزشك عمومی به متخصص مراجعه می كند و هنگامی كه متوجه شد دردش به متخصص (به عنوان نمونه مغز وا عصاب )یاد شده مربوط نمی شود با صرف هزینه ای مجدد به متخصص دیگر در رشته دیگری (مثلا چشم پزشك ) مراجعه می كند و همین طور این دور باطل ادامه می یابد.
وی گفت : اما بیمار بدون صرف هزینه های زیاد می تواند با یك مراجعه به پزشك عمومی به احتمال زیاد درمان شود و اگر پزشك عمومی تشخیص داده با مشورت وی می تواند آنگاه می تواند به متخصص مراجعه كند .
این پزشك عمومی در ادامه گفت : این در حالی است كه این مشكلات به راحتی در سیستم نظام ارجاع و پزشك خانواده قابل حل است كه در زمان حاضر به صورت ناقص و مملو از نقص های فراوان در كشور در حال اجرا است .
هر چند پزشك عمومی در گروه پزشك خانواده قرار می گیرد و از جایگاه خوبی در چارت پزشك خانواده برخوردار است اما آنقدر با مشكلات متعددی در راستای اجرای آن مواجه می شود كه گاهی عطای پزشك خانواده را نیز بر لقای آن می بخشد .
اینكه آیا پزشك خانواده می تواند دو هزار و 500 نفر را در ماه معاینه كند و اصلا این تعداد مراجعه كننده را دارد یا خیر ، آیا از عهده مخارج گروه اش (تیم پزشك خانواده ) بر می آید و آیا بیمه ها به موقع مطالبات پزشكان خانواده را می پردازند از جمله مشكلاتی است كه اجرای طرح پزشك خانواده را در استان های شامل این طرح دچار بحران كرده است.
دكتر« سید حسن قاضی زاده هاشمی» وزیر بهداشت ، درمان و آموزش پزشكی اخیرا خبری مبنی بر توقف طرح پزشك خانواده را تكذیب كردو اظهارداشت: قرار است اشكالات این طرح برطرف شود كه نبود هماهنگی میان دستگاههای مجری طرح از جمله این مشكلات است.
باید منتظر بود دولت جدید و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكی با تصدی گری دكتر قاضی زاده هاشمی آیا می تواند جایگاه واقعی طبیبان حكیم را به جامعه بازگرداند؟
گزارش : لیلا خطیب زاده
اجتمام (5) ** 1776 **
تهران - هر چند حرفه پزشكی همچون سایر حرف و مشاغل موجود در كشور مشكلاتی دارد اما با توجه به تعداد بیشتر پزشكان عمومی نسبت به پزشكان متخصص و فوق تخصص به نطر می رسد كه مشكلات این قشر از پزشكان بیشتر از سایر همكارانشان باشد .
