خراسان و به خصوص مشهد با توجه به پیشینه و ظرفیت فرهنگی خود یكی از خاستگاههای عمده هنر به ویژه هنرهای نمایشی در كشور محسوب می شوند.
نخستین گروه نمایشی كه در زمان مشروطیت به مشهد وارد و به اجرای برنامه پرداخت 'آذریهای مهاجر' بود كه اعضای آن از طریق باجگیران و درگز به مشهد آمده و به كار تجارت مشغول بودند. این افراد كه با آثار نمایشی روسیه، اروپا و هنرهای منطقه قفقاز آشنایی نسبی داشته و با آن زندگی كرده بودند تجربیات خود را در راه تحول تئاتر نمایشی سنتی مشهد به 'تئاتر مدرن' بكار بستند و نیروهایی را تربیت كرده و آموزش دادند.
در همین مسیر 'اعتبار السلطنه غفاری' یكی از حكام خراسانی در سال 1290 شمسی سالنی را برای اجرای گروههای نمایشی قفقازی در مشهد تاسیس كرد. نمایشهای متداول آن زمان اغلب به صورت كمدی موزیكال اجرا می شد.
همچنین یكی از عاشقان هنر تئاتر در آن زمان 'كلنل محمدتقی خان پسیان' بود كه از ساخت دومین سالن نمایش در 'باغ ملی' مشهد حمایت و پشتیبانی كرد.
سرآغاز تئاتر نمایشی در مشهد به شكل نوین آن نخست از سالن مخبرالدوله گمرك شروع شد كه اغلب متون نمایشی آن به زبان فرانسه بود كه به فارسی ترجمه می شد.
به بركت انقلاب اسلامی هنرها و از جمله هنرهای نمایشی در ایران دگرگون شد و اصول و ارزشهای نظام جمهوری اسلامی به هنرهای كشور اصالت بخشید و ابتذال و بی هویتی قبل از انقلاب در این هنرها به تدریج جای خود را به هویت بخشی مبتنی بر ارزشها داد.
جمعی از دست اندركاران هنرهای نمایشی مشهد در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفتند كه این هنر با سابقه دیرینه فرهنگی و تاریخی در خراسان برای رشد و شكوفایی نیازمند توجه بیشتر مسوولان ذیربط است.
یكی از پیشكسوتان بازیگری تئاتر مشهد كه 30 سال در این زمینه فعالیت دارد می گوید: هنرهای نمایشی این شهر به رغم توان بسیار با مشكلاتی از جمله كمبود بودجه مواجه است.
'احمد ریحانه' ادامه داد: مسوولان باید با نگاه جامع و اختصاص ردیفهای اعتباری لازم به توسعه كمی و كیفی و تقویت هنرهای نمایشی در مشهد عنایت بیشتری داشته باشند.
وی افزود: ایجاد مجموعه تئاتر شهر كه یك سال گذشته در مجتمع فرهنگی امام رضا(ع) مشهد دایر شد نقش مهمی برای معرفی ظرفیتهای این هنر به مردم و جامعه دارد ولی به دلیل برخی موانع و مشكلات از جمله در زمینه تامین اعتبار شاهد اجراهای ضعیف هستیم.
او گفت: با حمایت بیشتر مسوولین می توان از ظرفیت مراكزی نظیر مجموعه تئاتر شهر مشهد برای گسترش كیفی این هنر بهره گرفت.
این هنرمند پیشكسوت تئاتر مشهد در ادامه افزود: مضامین قومی و محلی به رغم ظرفیتهای بسیار در آثار نمایشی جایی ندارند.
وی فقدان آشنایی كافی هنرمندان تئاتر با مضامین بومی و محلی و فرهنگ و آداب و رسوم مردم خراسان و مشهد را از جمله دلایل این امر دانست و گفت: باید با فرهنگ سازی و آموزش بیشتر به مضامین مزبور در هنرهای نمایشی بیشتر توجه و در جشنواره ها از اینگونه آثار حمایت شود.
یك نویسنده و كارگردان تئاتر در خراسان رضوی نیز كه 30 سال در این بخش فعالیت می كند گفت: اعتباراتی كه طی دو سال گذشته برای هنرهای نمایشی و تئاتر استان منظور شده جوابگوی نیاز موجود نیست لذا در این مدت هیچ حمایت در خور توجهی از گروههای نمایشی استان نشده است.
'فرشید تمری' افزود: گروههای نمایشی این استان به دلیل كمبود اعتبارات نتوانستند در جشنواره های كشوری حضور موثری داشته باشند و در برخی موارد به ناچار با هزینه های شخصی در این برنامه ها شركت كردند.
وی گفت: نمایش نامه 'اتللو به روایت بخشی' توسط من نویسندگی و كارگردانی شده و به عنوان تنها اثر شاخص شرق كشور به جشنواره سراسری راه یافته است ولی مسوولین به رغم قولهای مساعد، هزینه حضورم در جشنواره را تامین نكردند.
او افزود: اعتبارات لازم برای هنرهای نمایشی در كشور و خراسان وجود دارد ولی تخصص نداشتن مسوولین دست اندركار و متولی این بخش موجب شده این اعتبارات در ردیفهای مربوطه خود هزینه نشود.
وی در ادامه اظهار داشت: راه اندازی مجموعه تئاتر شهر مشهد یك اقدام ضروری برای افزایش آشنایی مردم با قابلیتهای این هنر است ولی به تنهایی نمی تواند در رشد و شكوفایی این بخش موثر باشد.
او گفت: اگر هنرهای نمایشی را به یك پیكر تشبیه كنیم می توان گفت قلب و دست و پای این پیكره با راه اندازی مجموعه تئاتر شهر به تپش و حركت در آمده ولی در طراحی و تامین و برنامه ریزی لازم برای اجرای تئاترهای هنری قوی در آن ضعف داریم.
تمری افزود: به دلیل كمبود اعتبارات لازم گروههای نمایشی نتوانستند آثار خوبی را تولید و در مجموعه هایی نظیر تئاتر شهر مشهد به نمایش در آورند لذا باید با حمایت بیشتر مسوولین شاهد تقویت و رشد و شكوفایی این بخش باشیم.
'كیوان صباغ' نیز كه طی 14 سال گذشته تاكنون در زمینه نویسندگی و كارگردانی و بازیگری در تئاتر مشهد فعالیت دارد گفت: هنرهای نمایشی در خراسان رضوی و از جمله شهر مشهد نیازمند سیاستگذاری و برنامه ریزی منسجم و مدون است.
وی اظهار داشت: به رغم ظرفیتهای بسیار تئاتر این منطقه در اجرای عمومی این هنر با كمبود شدید فضای تمرین مواجهیم.
او طرح شناسنامه دار شدن گروههای تئاتر كشور و مشهد را اقدام بسیار خوبی برای انسجام بخشی این هنر ذكر و بیان كرد: از مجموع 30 گروه نمایشی شاخص این شهر تاكنون تنها چهار گروه در این طرح ثبت شده اند.
صباغ افزود: راه اندازی مجموعه تئاتر شهر نیز به تنهایی نمی تواند برای توسعه كمی و كیفی هنرهای نمایشی در مشهد موثر باشد لذا باید در كنار زیرساختهای لازم نظیر سالنهای نمایش، روابط عمومی، شورای فنی و كمیته تبلیغات قوی در این مجموعه راه اندازی شود.
وی گفت: نویسندگان و كارگردانان تئاتر مشهد به مضامین بومی و محلی هم در كنار مضامین ملی و مذهبی توجه دارند لذا باید با برنامه ریزی لازم انگیزه هنرمندان برای تولید آثار تئاتر در این بخش افزایش یابد.
این نویسنده، كارگردان و بازیگر تئاتر افزود: توجه به منابع مطالعاتی و به روز شدن دانش و تخصص فعالان عرصه هنرهای نمایشی نقش مهمی در توسعه كیفی این هنر دارد.
صباغ فقدان آموزش و تخصص فعالان عرصه هنرهای نمایشی استان خراسان رضوی را از جمله مشكلات این بخش برشمرد و گفت: بیشتر فعالان این بخش به صورت تجربی در آن فعالیت می كنند در حالی كه 50 درصد عامل رشد این هنر آموزش و اطلاعات است.
سرپرست اداره هنرهای نمایشی اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز گفت: كمبود نویسنده و كارگردان با تجربه از مشكلات مهم این هنر در استان است لذا سعی می كنیم با برگزاری جشنواره های عمومی و آزاد تئاتر موقعیت مناسبی برای شناخت استعدادها و شكوفایی آنها فراهم شود.
'صدرا یوسفی' افزود: به رغم وجود توان و ظرفیتهای لازم، در بخش تئاتر كودك و نوجوان در استان كمتر كار شده و شاهد تولید آثار اندك در این بخش بوده ایم.
وی اظهار داشت: برای انسجام بخشی و ارائه تولیدات قوی در این بخش كانون تئاتر كودك و نوجوان خراسان با حضور مسوولین و سیاستگذاران ذیربط طی سالهای اخیر تشكیل شده كه نتایج خوبی به دنبال داشته است.
مدیركل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم گفت: هنر تئاتر از شاخصهای توسعه فرهنگی است و از جایگاه ارزشمندی برخوردار می باشد.
'سیدسعید سرابی' افزود: خراسان رضوی از ظرفیت و پیشینه دیرینه ای در بخش هنرهای نمایشی برخوردار است و از دیرباز هنرمندان برجسته و گروههای تئاتر قدرتمند و صاحب نام در این استان فعالیت داشتند و بر این اساس توجه به هنر تئاتر از اولویتهای اصلی كار ما محسوب می شود.
وی احیا انجمن نمایش خراسان رضوی را از جمله این اقدامها برشمرد و از هنرمندان هنرهای نمایشی استان خواست این انجمن را در انجام وظایف محوله یاری دهند.
مدیركل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: رشد و اعتلا تئاتر این استان نیازمند فرهنگ سازی بیشتر و عزم عمومی است، حمایت از تئاتر تنها وظیفه ما نیست بلكه باید حامی اصلی و دستگاه اصلی هدایتگر آن ما باشیم و تمام بخش‌های دولتی و خصوصی نیز یاری بخش این هنر ارزشمند باشند.
وی گفت: تئاتر یك فرصت بینظیر برای القا مفاهیم گوناگون و از جمله مفاهیم ارزشمندی نظیر فرهنگ ایثار و شهادت و ارزشهای بی بدیل نظام جمهوری اسلامی است.
سرابی در ادامه راه اندازی مجموعه تئاتر شهر مشهد با سه سالن تخصصی اجرای نمایش را ظرفیت مهمی برای گسترش این هنر در خراسان رضوی و به ویژه مشهد دانست و افزود: باید با توسعه كمی و كیفی زیرساختهای این مجموعه بر غنای هرچه بیشتر هنر افزود.
وی اظهار داشت: طرح شناسنامه دار شدن و استعدادیابی گروههای نمایشی استان خراسان رضوی در قالب 'گروه استقرار' در دست اجرا است و از مجموع 18 گروه تئاتر كه بطور حرفه ای در استان فعالیت می كنن، تاكنون چهار گروه پروانه فعالیت دریافت كرده و بقیه در دست اقدام است.
مدیركل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی اظهار داشت: اجرای طرح استقرار و شناسنامه دار كردن گروههای تئاتر خراسان رضوی و راه اندازی خانه تئاتر مشهد طی یك سال گذشته نقش مهمی در شكوفایی و توسعه كمی و كیفی این هنر در استان داشته است.
وی اجراهای عمومی هنرهای نمایشی و تئاتر خیابانی را از اقدامهای مهم برای فرهنگ سازی و تبیین این هنر دانست و گفت: در نیمه دوم امسال و در مناسبتهای مختلف 130 اجرای عمومی با مضامین مناسبتی و مذهبی در مشهد اجرا می شود.
او افزود: برگزاری بیست و سومین دوره جشنواره تئاتر رضوان خراسان رضوی با موضوعات اجتماعی، حماسه سیاسی و اقتصادی، فرهنگ رضوی، بومی، ملی، ارزشهای اسلامی و دفاع مقدس نیز از پانزدهم تا هجدهم مهر ماه جاری در مشهد اقدام بسیار مهمی برای معرفی ظرفیتهای تئاتر استان است.ك/4
7490/664
مشهد - دست اندركاران هنرهای نمایشی در مشهد رشد و شكوفایی این عرصه را در گرو توجه بیشتر از سوی مسوولان می دانند.
