مقایسه زمان بروز آلودگی هوا در دو سال گذشته نسبت به امسال نشان می دهد كه امسال پدیده وارونگی، زودتر آسمان تهران را تیره ساخت. امری كه منجر به تعطیلی اجباری مهدهای كودك، مدارس پیش دبستانی و ابتدایی شد.
گزارش ایستگاه های سنجش آلودگی هوا نشان می دهد كه از ابتدای سال تاكنون بویژه با سرد شدن هوا، بیشتر روزهای تهران در شرایط ناسالم قرار داشته كه این افزایش روزهای ناسالم می تواند دلایل متعدد جوی و محیطی داشته باشد.
به نظر می رسد یكی از عمده ترین عوامل محیطی، تغییر ساعات كاری پس از دو سال است. در واقع این افزایش ساعت كاری در تهران موجب بروز نوعی اختلال در تردد و آمد و شد در ساعات اولیه صبح و عصرگاهی شده است.
در سال 90 برای كاهش آلودگی هوای تهران دو تصمیم گرفته شد:
1- كاهش ساعت كاری ادارات دولتی در سال 90 در دولت تصویب، ابلاغ و اجرا شد.
2- در همان زمان مدارس تهران در روزهای پنجشنبه تعطیل شد كه این دو تصمیم تا حد زیادی موجب كاهش بار ترافیكی در كلان شهر تهران شد.
اكنون افزایش ساعت كاری ادارات موجب بروز ترافیك و گره ترافیكی در صبح و عصر در سطح شهر شده است.
تعدادی از شهروندان تهرانی در گفت و گو با خبرنگار گروه علمی ایرنا ، افزایش ساعت كاری ادارات را از جمله عوامل تشدید وضعیت آلودگی هوای شهر دانستند.
استدلال این شهروندان قابل توجه است: زمان بندی جدید موجب حركت همزمان صدها هزار خودرو در معابر عمومی، كندی حركت آن ها و تراكم ترافیك موجب تشدید آلودگی هوا شده است.
براساس برخی گزارش ها حدود پنج میلیون دستگاه خودرو در تهران تردد دارد.
در كنار گلایه مندی و دل پر شهروندان عادی از تراكم ترافیك و آلودگی هوا، اهل فن هم با زبان تخصصی و با آمار و ارقام سخن می گویند. هر چند كه ممكن است آنان هم در شناسایی عوامل موثر بر آلودگی هوا، تفاوت نظر داشته باشند.
ˈپرویز رضازادهˈ مشاور پیش بینی رییس سازمان هواشناسی به خبرنگار ایرنا می گوید: در فصل های پاییز و زمستان، مدت زمان تخلیه خیابان ها از خودروها نسبت به فصل بهار و تابستان بویژه در ساعات بعد از ظهر كاهش می یابد كه این ویژگی می تواند به عنوان یك دلیل محیطی، به آلودگی هوا بیافزاید.
اما ˈیوسف رشیدیˈ مدیر عامل شركت كنترل كیفیت هوای تهران نظر دیگری دارد: افزایش ساعت كاری در حد كمی می تواند بر افزایش آلودگی هوا تاثیر بگذارد و نمی تواند ما را از یك شرایط خوب به وضعیت بد برساند.
البته رشیدی نیز توزیع مناسب تر ساعات آمد و شد شهری در طول روز را از عوامل مهم بهبود ترافیك و به تبع آن كاهش آلودگی هوا می داند.
وی معتقد است: اگر بتوان به گونه ای ساعات كاری را تنظیم كرد كه ترافیك در خیایان ها در ساعات روز توزیع شود، مانع تراكم ترافیك در ساعات خاصی از روز در شهر شده و بنابراین وضعیت ترافیك و آلودگی هوا به صورت متوازن بهتر خواهد شد.
صرف نظر از بحث های كلی و عمومی در مورد آلودگی هوا در فصل پاییز و زمستان، هوای تهران در روزهای اخیر در شرایط اضطراری قرار گرفته است.
دیروز، امروز و فردا (یكشنبه، دوشنبه و سه شنبه) هوای تهران در شرایط ناسالم قرار داشته، دارد و خواهد داشت.
نگاهی به مدیریت بهبود این وضعیت توسط مسئولان نیز به نوعی تایید كننده نظر كارشناسان در مورد عوامل تشدید كننده آلودگی هوای كلان شهر تهران است. نقطه تمركز این تصمیمات بر دو محور تعطیلی مدارس و كاهش ساعات كاری سازمان ها و اداره های مختلف است:
كمیته اضطرار آلودگی هوا شنبه شب و یكشنبه صبح هفته جاری با برگزاری جلساتی فوق العاده در استانداری تهران، مهدهای كودك، مدارس پیش دبستانی و ابتدایی استان تهران به جز دماوند و فیروزكوه را تا روز سه شنبه 21 آبان ماه تعطیل اعلام كرد.
همچنین براساس تصمیم این كمیته ساعت كاری ادارات از 16:30 به 14:30 كاهش یافته و طرح محدودیت حركت خودروها بر اساس زوج و فرد تا اطلاع ثانوی از در منازل اجرا شد.
بنابراین كاهش ساعت كاری ادارات خود اذعان به این واقعیت است كه اضافه شدن ساعات كاری از جمله عوامل بروز ترافیك و آلودگی هوای پایتخت است.
ˈپرویز رضا زادهˈ مشاور پیش بینی رییس سازمان هواشناسی همچنین دراین زمینه می گوید: در فصل پاییز و زمستان زمان تخلیه خیابان ها از خودروها كاهش می یابد. ترافیك تهران تا اندازه زیادی تابع طول روز (روشنایی هوا) است، یعنی مدت زمان طلوع تا غروب خورشید در بار ترافیكی تهران تاثیر زیادی دارد.
این كارشناس هواشناسی افزود: از 15 مهرتا 15 آبان ماه به مدت 30 روز، روزانه 2 دقیقه از طول روز كم می شود و شهروندان زمان كمتری برای رفتن به محل كار و برگشت به منازل خود دارند. بنابراین هرچه طول روز كوتاه تر شود، امكان زمان بندی برای آمد و شد در این دو مسیر كمتر و متراكمتر خواهد بود.
رضا زاده ادامه داد: به محض اینكه هوا رو به تاریكی می گذارد، شهروندان قصد رفتن به منازل را می كنند. این بازه زمانی در فصل پاییز و زمستان به علت كوتاه بودن روز بطور طبیعی كاهش می یابد. از این رو بار ترافیكی خیابان ها به ناگهان و در ساعات مشخصی زیاد می شود. این تراكم، ابزارهای مدیریتی ترافیك را در زمان اوج آن بسیار ضعیف می سازد.
وی افزود: اما از پایان آذرماه به طول روز كم كم اضافه می شود، از این رو زمان برای تخلیه بار ترافیكی هم افزایش می یابد، مثلا در پاییز مدت زمان تخلیه بار ترافیكی یك تا دو ساعت است، در حالی كه در تابستان این مدت به چهار تا پنج ساعت افزایش می یابد.
رضا زاده نتیجه گیری كرد: بنابراین محدود شدن زمان تخلیه ترافیك در فصول پاییز و زمستان بار ترافیكی را افزایش می دهد. حال اگر خودروها و سوخت آنها نیز استاندارد نباشد، عوامل آلوده ساز هوا بسیار تشدید می شود. از این رو هر نوع مدیریت زمان در وضعیت كاهش یا افزایش ترافیك بویژه در نیمه دوم سال
بسیار تاثیر گذار است.
مشاور پیش بینی رییس سازمان هواشناسی ادامه داد: در ایام پاییز بطور تخمینی هوا از ساعت 06:30 روشن می شود. در حالی كه این روشنایی در تابستان از حدود ساعت 05:00 شروع می شود، بنابراین شهروندان زمان بیشتری برای جابجایی دارند؛ با توجه به اینكه در فصل پاییز و زمستان مدارس و دانشگاه ها هم فعال هستند، بار ترافیكی شهر سنگین تر می شود.
براساس یك آمار امسال بیش از یك میلیون دانش آموز در شهر تهران در حال تردد هستند. طبق این آمار بیشتر 4.5 میلیون دانشجوی سراسر كشور نیز در دانشگاه ها و مراكز آموزش عالی استان تهران مشغول به تحصیل هستند.
وی همچنین به بروز پدیده وارونگی دما در فصول سرد اشاره كرد و گفت: فصل پاییز و زمستان به علت سرد بودن هوا و طولانی بودن شب، پدیده وارونگی دما با شدت و كمیت بیشتری بروز می كند. در حالی كه این پدیده در تابستان هم وجود دارد. اما چون روزها طولانی است و شدت تابش خورشید زیاد است، وارونگی سریع می شكند و از بین می رود.
به گفته این كارشناس هواشناسی در فصل سرد دو موضوع طبیعی و محیطی دست به دست هم می دهند تا شرایط آلودگی هوا در كلان شهرهایی مانند تهران نمودار صعودی پیدا كند. بروز پدیده واورنگی +كاهش زمان تخلیه خیابان ها.
رضا زاده گفت: بنابراین رابطه معكوسی میان ساعت كار و زمان تخلیه ترافیك در نیمه دوم سال وجود دارد. به عبارت دیگر افزایش ساعت كار برابر با كاهش زمان و فرصت تخلیه بار ترافیكی از سطح معابر تهران خواهد بود و برعكس.
وی از محاسبه آماری تمثیلی برای استدلال این موضوع استفاده كرد و گفت: به عنوان مثال ممكن است یك بزرگراه گنجایش تردد هزار خودرو را در مدت 10 دقیقه داشته باشد، اگر این تعداد خودرو به دو هزار دستگاه برسد دیگر زمان تخلیه 20 دقیقه یعنی دو برابر نمی شود، بلكه 30 دقیقه می شود، كه این امر موجب افزایش ترافیك می شود.
همچنین ˈیوسف رشیدیˈ مدیر عامل شركت كنترل كیفیت هوای تهران در این زمینه به خبرنگار علمی ایرنا گفت: با توجه به اینكه تولید آلودگی در كلان شهرها بویژه تهران بالاست، از این رو به محض اینكه شرایط سكون نسبی در جو ایجاد شود، انباشت آلودگی سرعت می گیرد.
به گفته كارشناسان سالانه حدود یك میلیون تن آلودگی از منابع آلاینده مختلف وارد هوای شهر تهران می شود. یعنی سهم سالانه دریافتی هر یك از 10 میلیون شهروند تهرانی از این میزان آلودگی 100 كیلوگرم است.
رشیدی ضروری می داند كه تولید آلودگی را باید با اجرای راهكارهایی مانند تولید خودرو و سوخت مناسب، توسعه حمل و نقل عمومی و ارزان و گسترش معاینه فنی خودرو، كاهش داد.
به گفته وی شرایط جغرافیایی تهران كه تقریبا این شهر را به نوعی محصور در كوهها ساخته است، قابلیت پاكسازی ورود حجم زیاد آلاینده ساز به هوا را ندارد.
رشیدی گفت: اكنون هوای تهران از لحاظ آلاینده ذرات معلق كمتر از 2.5 میكرون ناسالم است كه بزرگترین منبع آلاینده ساز آن خودروها، سوخت و احتراق نامناسب آنها است.
توصیه های رشیدی برای باز كردن گرفتگی آسمان تهران شامل موارد متعددی از جمله تولید خودرو و سوخت مناسب، جلوگیری از تردد خودروهای پرآلاینده، كاهش تقاضای سفر درون شهری، توسعه حمل و نقل عمومی، گسترش معاینه فنی خودروها، توسعه فضای سبز و مدیریت شهری برای سامان دهی ترافیك است.
وی درعین حال با ابراز گلایه مندی از اینكه برخی از این راهكارها در كشور ما اصلا اجرا نمی شود، گفت: برخی از راهكارها هم به صورت ناقص به مرحله اجرا می رسد.
نكته نهایی:
------------------
معضل آلودگی هوای كلان شهرهایی مانند تهران سال هاست كه بر سینه مردم این شهرها سنگینی می كند.
در پایتخت تاكنون مسئولان متعدد دغدغه های خود را در این زمینه اعلام كرده اند، اما آواهای گوناگون در این زمینه به رغم گذشت بیش از یك دهه تاكنون به یك صدای واحد و عمل كننده ختم نشده است.
به هر صورت مردم در این كلان شهرها تاكنون خسارت های زیادی را برای این پدیده بیماریزا و بیمار ساز متحمل شده اند.
آلودگی هوای تهران در یك فرمول مشتركی از عناصر طبیعی و محیطی قرار دارد. اگرچه در بخش عوامل طبیعی هیچ یك از مردم و مسئولان دخیل نیستند، اما در بخش عوامل محیطی مسئولان و مردم می توانند با همكاری مانع از سیاه شدن آبی آسمان تهران، بروز باران های اسیدی و مشكلات متعدد جسمی و روحی و ... شوند.
بی شك مسئولان حوزه های مختلف شهر بزرگی مانند تهران با اتخاذ راهكارها و تصمیم های همسو و مناسب می توانند مانع از قدرت یافتن عوامل تهدید كننده سلامت هوا و تاثیر گذاری سوء آن بر سلامت شهروندان شوند.
به نظر می رسد علل ایجاد و تشدید كننده آلودگی هوای تهران در یك فرمول مشخص پیش روی همگان قرار دارد. این عوامل كه شاید بتوان به آن موارد دیگری را نیز افزود، در دو نیمه اول و دوم سال بدون در نظر گرفتن عامل نظارت و مدیریت این پدیده، به چند عامل مهم باز می گردد كه بازخوانی آن ها خالی از لطف نیست.
1- نیمه اول سال:
عوامل طبیعی + خودرو+ سوخت + معاینه فنی+ وضعیت حمل و نقل عمومی + میزان تردد شهری
2- نیمه دوم سال:
عوامل شدت یافته طبیعی+ خودرو+ سوخت+ معاینه فنی+ كاهش مدت زمان تخلیه بار ترافیكی معابر ناشی از كاهش طول روز
از: كیمیا عبدالله پور و مریم شفیعی
علمی ( 5 ) **9014**1599
تهران - ایرنا - ترافیك و آلودگی هوا همزادهای جدا نشدنی هستند كه عوامل اجتناب ناپذیر مانند باد و باران و كوتاهی روز در نیمه دوم سال و اجتناب پذیر چون تنظیم ساعات كاری و كیفیت سوخت خودروها در كم و كیف آن موثرند و شرایط محیطی و زیستی شهروندان را تحت تاثیر قرار می دهند.
