افزايش و يا كنترل زاد و ولد در پرجمعيت ترين كشور جهان اكنون به يكي از دغدغه ها و مساله بزرگ براي مقامات چين تبديل شده است .
آن طور كه آمار نشان مي دهد جمعيت چين بالغ بر يك ميليارد و 340 ميليون نفر است. البته مسوولان در كميسيون ملي تنظيم خانواده چين در سه دهه گذشته با اجراي سياست تك فرزندي موجب شده اند جمعيتي بالغ بر300 ميليون نفر شكل نگيرد.
اما سياست تك فرزندي اكنون كه مردم چين به سمت جامعه اي مرفه سمت و سو گرفته اند بتدريج براي دولت و خانواده ها به چالش هاي متعددي تبديل شده است.
از جمله اين چالش ها مي توان به پيري تدريجي جمعيت اشاره كرد. تازه ترين آمار نهادهاي ذي ربط چين نشان مي دهد كه شمار افراد بالاي 60 سال در اين كشور به 200 ميليون نفر رسيده است.
اگر روند پيري در پرجمعيت ترين كشور جهان ادامه يابد تا سه دهه ديگر اين جمعيت بالغ بر 400 ميليون نفر خواهد بود.
از سوي ديگر بسياري از افرادي كه حاصل سياست تك فرزندي هستند اكنون به سن ازدواج و تشكيل خانواده رسيده اند.
براساس قانون تك فرزندي اگر فرزندان دختر و پسر خانوارها تك فرزند آنها باشند و سپس با يكديگر ازدواج كنند مي توانند صاحب دو فرزند شوند.
با اين حساب چين بايد بتدريج خود را براي يك چالش افزايش جمعيتي در سال هاي نه چندان دور نيز آماده كند.
اما مشكل ديگر دولت اين است كه پيري جمعيت و زاد و ولد پايين تر مي تواند موجب شود تا سالمندان امكانات بيشتر و منابع فزاينده اي را از كشور در اختيار بگيرند.
اين براي دولت چين كه بايد اقشار مختلف را با منابع محدود تامين كند كار ساده اي نيست.بحث داشتن دو فرزند در بسياري از شهرهاي چين آغاز شده است. در شهرهايي نظير شانگهاي و پكن كه شمار ثروتمندان آنها هم بيشتر است مباحث جدي تر به نظر مي رسد.
بسياري از خانوارهاي چيني كه مي خواهند دو فرزند داشته باشند راههاي ابتكاري مختلفي را دنبال كرده اند.
از جمله اينكه در سال هاي اخير بسياري از آنها فرزند دوم خود را در تايوان و يا هنگ كنگ به دنيا آورده اند.اين روند آنقدر بسرعت گسترش پيدا كرده كه دولت هنگ كنگ با همكاري دولت مركزي چين محدوديت هايي براي اين اقدام چيني ها قائل شد.
مرحله ديگر فرار از سياست تك فرزندي درچين رفتن به كشورهاي ديگر است.بسياري از خانوارهايي كه قدرت مالي دارند فرزندانشان را در كشور ثالث متولد كرده و سپس به چين بازگشته اند.
ازسوي ديگر آنها مي كوشند تا ازعلم پزشكي هم بهره بگيرند.
درسال هاي اخير شمار خانوارهايي كه داراي فرزندان دوقلو شده اند در چين افزايش يافته و پزشكان اعلام كرده اند اين روندحاصل استفاده از دارو براي والديني است كه خواسته اند فرزندان بيشتري داشته باشند.
مصاحبه هاي مردمي خبرنگار ايرنا در چين نشان مي دهد كه بسياري از خانواده هاي چيني خواستار داشتن بيش از يك فرزند هستند.
عجيب تر اينكه برخي از مردم مي گويند مي خواهند سه فرزند داشته باشند و علت آن اين است كه دستكم يكي از فرزندان با ديگري همجنس نباشد.
از سوي ديگر چيني ها از لحاظ استانداردهاي مالي توان بالايي پيدا كرده اند و در مضيقه مالي براي داشتن فرزند نيستند.
داشتن فرزندان بيشتر فقط تمايل شهروندان عادي نيست و در ميان افراد مشهور نيز ديده مي شود.
براي مثال چندي پيش بود كه اعلام شد 'جانگ ايمو' كارگردان مشهور اين كشور هفت فرزند دارد، قرار شد اگر چنين باشد او 30ميليون دلار جريمه به دولت بپردازد.
جريمه يكي از راه هايي است كه دولت چين براي جلوگيري از داشتن بيش از يك فرزند درنظر گرفته است اما با بالا رفتن توان مالي مردم اين راهكار كم كم اثر خود را از دست مي دهد.
به هر صورت به نظر مي رسد كه علل مختلفي درخواسته مردم چين درداشتن فرزند بيشتر تاثير گذار است كه از جمله آنها مي توان به علاقه خانواده ها به بچه، بهبود شرايط اجتماعي براي بزرگ كردن كودكان، افزايش توان مالي مردم، محيط امن اجتماعي، سرمايه گذاري فزاينده براي آموزش و پرورش ، روند توسعه سريع چين و بالا رفتن استانداردهاي زندگي اشاره كرد.
بسياري از خانوارهاي چيني كه ثروت زيادي هم اندوخته اند اكنون قبل از اينكه فرزندانشان به دنيا بيايند و يا به سن تحصيل رسيده باشند مبالغ زيادي را به عنوان سپرده بانكي براي آنان ذخيره كرده اند.
با اين احوال فقط مسايل مالي براي آنها مطرح نيست بلكه شرايط فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي چين بسيار مطلوبتر از سه دهه گذشته است و همين براي مردم كافي است كه ديگر چندان تبعيت جدي از سياست تك فرزندي و تنظيم خانواده نداشته باشند، اگرچه دولتمردان همچنان آنها را به پايبندي به اين سياست تشويق مي كنند.
* انتظار مردم از رهبران:
سياست تك فرزندي كه از سه دهه پيش به اجرا گذاشته شد همچنان يكي از مباحث اصلي درافكار عمومي است و بحث هاي زيادي را مبني بر مزايا و معايب آن براي اين كشور حتي در سطوح بالا ايجاد كرده است .
بسياري از مردم چين اميدوارند كه دراجلاس بزرگ حزب حاكم يا همان كنگره حزبي كه از اواسط آبان ماه امسال شكل گرفته اين موضوع مهم اجتماعي نيز مورد بحث و بررسي قرار گرفته باشد.
در واقع از آنجا كه فرزنداني كه حاصل نظام تك فرزندي هستند خود به سن ازدواج و تشكيل خانواده رسيده اند بسيار اميدوارند كه بتوانند دستكم دو فرزند داشته باشند.
البته بر اساس سياست كميسيون تنظيم خانواده اين كشور اگر فرزندي در يك خانواده تك فرزند باشد و با يك تك فرزند ديگر ازدواج كند آنهامي توانند بيش از يك بچه داشته باشند .
اين مقررات اگرچه خبر خوبي براي اين خانواده هاي جوان محسوب مي شود اما معناي آن افزوده شدن ميليون ها نفر ديگر به جمعيت يك ميليارد و 340 ميليوني اين كشور در چند سال آينده است.
كميسيون ملي تنظيم خانواده چين در تازه ترين بيانيه خود در خصوص اين درخواست جوانان آورده است: براي چين همچنان مهم اين است كه نرخ زاد و ولد در كشور پايين نگهداشته شود زيرا منابع محدود است .
اين بيانيه با اشاره به اينكه در سياست هاي آتي اين كميسيون تلاش خواهد كرد پاسخگوي نيازهاي خانوارهاي جوان باشد،مي افزايد: درهر گونه سياست گذاري دراين زمينه بايد توسعه اجتماعي و اقتصادي متوازن با سياست هاي جمعيتي مد نظر قرار گيرد تا آثار منفي آن براي كشور چين كاهش يابد.
كميسيون ملي تنظيم خانواده چين تاكيد كرده كه بررسي ها و تحقيقات گسترده اي بر روي كيفيت و كميت جمعيت و ساختار آن و توازن در جمعيت صورت گرفته تا به هر شكل بهترين سياست ها براي ملت در نظر گرفته شود.
به نظر مي رسد كه اين كميسيون سياست هاي تازه اي را با مقداري تغيير در اختيار دولت چين قرار داده اما هنوز عمومي و آشكار نشده است.
گفته مي شود درآينده نزديك برخي ازاين سياست هاي جمعيتي به عنوان مراحل آزمايشي در شماري از مناطق مختلف چين اعمال خواهد شد و اگر آثار سوء در سطح ملي نداشته باشد، گسترش خواهد يافت.
اما كساني مانند 'يان شين' يك استاد دانشگاه در شهر تيانجين در شمال پكن مي گويد كه اساس برنامه ها بجاي توجه به خواست و اراده يك خانواده بايد سياست تك فرزندي باشد. كميسيون اصلاحات هم آن را يك سياست اصولي و مبنايي براي خانواده ها قرار داده است.
به اين معنا هنوز به نظر نمي رسد چين به دليل محدوديت منابع و مسايل زيست محيطي و چالش هاي موجود بر سر راه توسعه اقتصادي و اجتماعي راه را براي افزودن سريع بر جميعت باز كند.
بررسي هاي آماري نشان مي دهد كه 140 ميليون تك فرزند در چين زندگي مي كنند كه اغلب آنها در شهرهاي بزرگي مانند پكن ، شانگهاي و تيانجين سكونت دارند . به همين دليل باز كردن مسير داشتن دو فرزند ممكن است تبعات جدي براي كشور داشته باشد.
براين اساس اين احتمال مي رود كه حتي مراحل آزمايشي براي مناطقي غير از شهرهاي بزرگ درنظر گرفته شود تا بخشي از جمعيت شهرهاي بزرگ مجبور به مهاجرت به مناطق ديگر كشور بخصوص مناطق غربي شوند كه در آنها محدوديت ها كمتر است .
در زمان حاضر توازن نسلي هم در چين وجود ندارد زيرا در ازاي هر 117 فرزند پسر 100 دختر متولد مي شود كه از ميانگين جهاني بسيار بالاتر است.
اين روند براي بسياري از مردها درآينده بخصوص در خصوص تشكيل خانواده مشكل ايجاد خواهد كرد.
با اين وصف تغيير در نظام تك فرزندي مي تواند براي جلوگيري از پير شدن جمعيت موثر باشد و برخي بر اين باورند كه تسهيل در نظام تك فرزندي نيز بعيد است باعث افزايش ناگهاني شمار جمعيت چين شود.
از نگاه كارشناسان دولت چين در سه دهه گذشته با معضل كيفيت و كميت جمعيت دست و پنجه نرم كرده و حالا بايد به مصاف خانواره هاي جواني برود كه با بهبود استانداردهاي زندگي علاقه مندي زيادي به داشتن بيش از يك فرزند نشان مي دهند.
* جامعه متكي به اقتصاد چين پير مي شود
تحقيقات نشان مي دهد در جامعه چين تا سال 2050 از هر سه نفر چيني يك نفر سالمند خواهد بود.
مطبوعات چين اخيرا به نقل از مطالب ارائه شده از سوي منابع تحقيقاتي در يك همايش نوشتند، انتظار مي رود جمعيت سالمندان چين در سال 2050 به 430 ميليون تن برسد.
اين رقم 30 درصد كل جمعيت را تشكيل خواهد داد و بيش از 20 درصد شهروندان سالمند نيز بر حقوق بازنشستگي تكيه خواهند داشت.
مدير موسسه تحقيقاتي علوم پيري شناسي در دانشگاه 'رن مين' چين گفته شدت پير شدن جامعه درحاليست كه تا سال 2010 ميلادي 1/24 درصد سالمندان اين كشور به حقوق بازنشستگي متكي بودند و 7/40 درصد آنان توسط خانواده ها يا خويشاوندانشان مراقبت مي شدند.
چين تا پايان سال گذشته ميلادي 185 ميليون نفر بالاي 60 سال داشت كه 7/13 درصد كل جمعيت اين كشور مي شد.
انتظار مي رود اين رقم تا سال 2015 به 221 ميليون برسد كه شامل 51 ميليون سالمندي خواهد بود كه فرزندان از آنها مراقبت نمي كنند.
كارشناسان تابستان امسال در همايشي كه براي پيشرفت اقتصادي و حمايت از سلامت، ايجاد امكانات بيشتر براي شهروندان روستايي و شهري و تشويق آنان براي حضور در فعاليت ها اجتماعي بود، معضل پيرتر شدن جامعه چين را گوشزد كردند.
بسياري از آنان معتقدند كه ادامه اجراي سياست تك فرزندي برخلاف گذشته كه به رشد اقتصادي چين كمك كرده اكنون مي تواند به عنوان تيغي دو لبه عمل كند و حتي مانعي در را توسعه باشد.
آساق ** 275 ** 2100
پكن - ايرنا - پس از سه دهه اجراي سياست تك فرزندي در چين، مردم و مقامات اين كشور اينك به دو راهي كنار گذاشتن اين روند و يا تكيه كردن برجامعه اي پير رسيده اند.
