تعزيه يك آيين هنري و دراماتيك است كه بيانگر داستان ها و اتفاقات مذهبي ، تاريخي ، اسطوره اي و ملي است.
مي توان گفت تغزيه و شبيه خواني نوعي مراسم عزاداري است كه با شيوه و روشي ويژه مي‌تواند تاثيرگذاري خوبي بر بينندگان و شنوندگان داشته باشد و ازسويي درك و فهم انسان ها از حماسه كربلا با مشاهده جلوه هاي عملي روايت و ويژگي‌هاي خاص حاكم بر تعزيه افزوده مي‌شود.
به نظر مي رسد تعزيه و شبيه خواني يكي از روش‌هاي انتقال واقعه عاشورا باشد كه در بين نسل‌هاي گذشته نيز رواج داشته است.
تعزيه و شبيه خواني كه در آن افرادي در نقش هاي مختلف درآمده و واقعه‌اي را به صحنه درمي آورند در ادبيات ايران نيز از اهميت بالايي برخوردار است.
به عقيده كارشناسان اين شيوه نمايشي در حقيقت شكل تكامل يافته مراسم سوگواري شهداي دشت كربلا و سيد و سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين (ع) است كه از زمان وقوع اين رخداد در سال 61 هجري قمري توسط مردم و شيفتگان واقعي خاندان عصمت و طهارت (س) براي زنده نگهداشتن پيام هاي اين نهضت آغاز شد و در سير تطور خود طي تاريخ به آن شكلي از اجرا رسيد كه اكنون از آن به نام تعزيه و شبيه خواني ياد مي شود.
امام جمعه كوثر در اين زمينه به خبرنگار ايرنا گفت: تعزيه بخشي از مراسم مردم در ايام محرم است كه برنامه ريزي هاي مختلفي نيز براي اجراي آن در طول محرم مي شود. حجت الاسلام لطف الله عبداللهي افزود: لازم است از نظر محتوا ، شكل و ظواهر اجرا در تعزيه سعي كنيم سلامت تعزيه و شبيه خواني را حفظ كرده و با تعزيه گرداني و شبيه خواني بموقع و بجا روز به روز بر رونق و گسترش آن بيفزاييم و به گونه‌اي تغزيه خواني كنيم كه حقايق و اهداف قيام امام حسين (ع) را به ذهن ها و قلب ها نزديك كنيم و بتوانيم در راستاي اهداف امام حسين (ع) و فرهنگ سازي آثار و نتايج قيام عاشورا تاثيرگذار باشيم.
وي گفت: برگزاري و برپايي آيين هاي تعزيه خواني و برپايي آيين هاي سوگواري ائمه اطهار(ع) مي‌تواند نقش بسزايي در رواج اين هنر مذهبي در بين آحاد مردم براي تجسم مظلوميت و شجاعت و غربت ائمه(ع) داشته باشد طوري كه هر كسي با ديدن اين لحظات تعزيه تحت تاثير قرار بگيرد و متاثر شود.
به عقيده كارشناسان ديني شبيه‌خواني به دليل ارتباط عميقي كه با ادبيات و شعر دارد معمولا با اجراي افرادي خبره در شعر خواني و نمايشگري اجرا مي‌شود زيرا اشعار در اين هنر اعتقادي نقش مهم و اثرگذار دارد و اين اجراها سبب تقويت ارزش هاي مذهبي ، معنوي ، نوع دوستي و دوستي در كنار اجراي سنت‌هاي كهن ، فرهنگ ملي و اسطوره‌اي ايران مي شود.
در زمينه سابقه تعزيه و شبيه خواني مستدل ترين تعبير در راستاي پيدايش تعزيه در كنار پذيرش شباهت هاي اين آيين با نمايش واره هاي سوگ و سوز در ايران باستان ، گواه بر اين ادعا باشد كه تعزيه در حقيقت شكل تكامل يافته مراسم عزاداري مسلمانان بويژه شيعيان سده هاي نخستين اسلام است كه براي شهداي واقعه عاشورا صورت گرفته است.
ورود امام حسين (ع) و يارانش به ميدان نبرد ، اقامه نماز صبح عاشورا ، مجالس حضرت علي اكبر (ع) ، حضرت قاسم (ع) ، به ميدان رفتن و شهادت برادران حضرت ابوالفضل (ع) و اذن جهاد خواستن طفلان حضرت زينب (س) و شهادتشان از جمله بخش هاي اين نمايش آييني است.
قسمت آخر تعزيه و شبيه خواني نيز صحنه به ميدان رفتن امام حسين (ع) است كه بعد از وداع با اهل بيت عازم ميدان شده و بعد از رجز خواني شروع به جنگ مي كند و پس از مدتي نبرد در قتلگاه حضرت زينب (س) سراغ برادر مي آيد.
در آيين تعزيه و شبيه خواني لباس هاي سبز و قرمز نمادي از حق و باطل هستند كه به خوبي دوست و دشمن را نشان مي‌دهد.
تاثير گذاري عاطفي و نيز روحيه ضد ظلم كه در پي ديدن نمايش هاي تعزيه در افراد ايجاد مي شود از نقاط قوت و مثبت اين نمايش مذهبي است.
يكي از تعزيه گردانان و شبيه خوانان شهرستان كوثر در اين زمينه گفت: تعزيه نمايش جهان بيني و توقعات انسان هايي پاك است كه در شرايط استبدادي مطلق در مقابل ظلم و جور ايستادگي مي كنند.
محمد نجاري افزود: آنچه در بررسي تعزيه مهم است فرم نمايشي و ساختار اجرايي آن است.
وي گفت: پس از انقلاب اسلامي تعزيه وشبيه خواني رواج و توسعه بيشتري يافته و همراه اين توسعه تحولاتي هم در سبك اجرا ، هم در محتواي اشعار و جهت گيري سياسي اجتماعي پديد آمده است.
وي افزود: هنر تعزيه در طول زمان تغييراتي را بخود ديده است اما هنوز هم در رديف اصيل ترين و پرسابقه ترين هنرهاي ايراني و اسلامي مردمان ايران است و در استان هاي مختلف ايران در ماه محرم برگزار مي‌شود.
وي اظهار كرد: تعزيه و شبيه خواني علاوه بر كمك به تحول و رشد هنر عامه شمايل نگاري مذهبي ، حفظ و استمرار موسيقي سنتي ، تطهير روح و تزكيه نفس و گشودن باب توسل جويي و مراد خواهي را نيز در طول ده ها سال گذشته در پي داشته است.
به گفته نجاري ، تعزيه وشبيه خواني در حال حذف شدن و به طرف حاشيه رفتن است و اگر اين گونه باشد نمي توان در آينده به جوانان و نسل تشنه دانستن درباره فرهنگ خودي چيزي عرضه كرد و حساسيت جوانان را نسبت به اين هنر مقدس بر انگيخت.
تعزيه و شبيه خواني نتيجه جامعه ديني و سنتي ايراني است كه بوسيله آن حماسه هاي ديني و مذهبي روايت مي شود و شكي نيست روايت و بازنمايي هاي حماسه ها بويژه قيام عاشورا از طريق تعزيه و شبيه نقش برجسته اي در فرهنگ ، ادب و هنر عامه و روان جمعي مردم داشته و خواهد داشت.
برگزاري آيين تعزيه و شبيه خواني به علت اين كه بصورت زنده برگزار مي شود باعث تداعي شدن واقعه عاشورا در ذهن مخاطبان مي شود و علاوه بر اين به ترويج فرهنگ عاشورايي كمك بسياري مي كند اثرات تربيتي مناسبي نيز براي كودكان و نوجوانان بر جاي مي گذارد.
تعزيه و شبيه خواني نمايش برآمده از عمق باورهاي ديني و اعتقادات ديني انسان هايي متدين و مومن است كه نهضت عاشور را براي ابد در اذهان و دلهاي پاك شيفتگان حسيني ماندگار خواهد كرد.
گزارش از عارف اسماعيل زاده گيوي
7123/594/530
كوثر - ايرنا - از زمان هاي قديم تعزيه و شبيه خواني توسط برخي از افرادي كه به امام حسين (ع) ارادت داشته اند در مناطق مختلفي از كشور اجرا مي شود.
