ماندلای ماندنی

نلسون ماندلا رییس جمهوری پیشین آفریقای جنوبی و رهبر بزرگ مبارزه با تبعیض نژادی روز پنجشنبه 14 آذر، در سن 95 سالگی در شهر ژوهانسبورگ پایتخت آفریقای جنوبی درگذشت.

این خبر را 'جاكوب زوما' رییس جمهوری این كشور در بیانیه‌ای تلویزیونی اعلام كرد و گفت: آقای ماندلا اكنون ما را ترك كرده است.

به دنبال مرگ غم افزای ماندلا، رهبران بیشتر كشورهای جهان، پیام تسلیتی خطاب به دولت و مردم آفریقای جنوبی فرستادند و در برخی كشورها از جمله هند و ونزوئلا نیز عزای عمومی اعلام شد.

'حسن روحانی' رییس جمهوری اسلامی ایران هم در پیامی درگذشت نلسون ماندلا را به رییس جمهوری آفریقای جنوبی و ملت این كشور تسلیت گفت.

در پیام حسن روحانی خطاب به جاكوب زوما آمده است: نلسون ماندلا به آزادی و برابری انسان ها نه تنها در كشورش آفریقای جنوبی بلكه در پهنه جهان، باور شك ناپذیری داشت و در این باور راستین هیچگاه به خود تردید راه نداد.



** ماندلا و پشتكار در فعالیت های انقلابی

نلسون ماندلا زاده 18 ژوییه 1918 برابر با 26 تیر 1297 هجری خورشیدی، نخستین رییس جمهوری سیاه پوست منتخب آفریقای جنوبی، در انتخابات دموكراتیك عمومی در این كشور است.

او در خانواده ای از قبیله تمبو، یكی از قبایل آفریقای جنوبی متولد شد. پدر بزرگ او رهبر و پادشاه قبیله تمبو و پدرش هم از رهبران این قبیله و عضو شورای سلطنتی مردم تمبو بود. اما خود راه و روشی متفاوت را برای زیستن برگزید.

ماندلا به جای سلطنت و ریاست بر قبیله تمبو فعالیت های انقلابی را ترجیح داد تا شاید بتواند بخشی از حقوق پایمال شده سیاه پوستان را به آنها بازگرداند.

نلسون 9 ساله بود كه پدرش درگذشت و از آن پس 'جونگینتابا دالیندیبو' پادشاه قبیله تمبو، برای جبران لطف پدر ماندلا كه نقش مهمی در به سلطنت رسیدن او داشت، ماندلا را به فرزندی پذیرفت. با این وجود ماندلا در سنین جوانی زیستن در تشكیلات سلطنتی قبیله تمبو را برنتابید و به ژوهانسبورگ رفت.

ماندلا با ورود به ژوهانسبورگ، نگهبان معدن شد. اما پس از مدتی با اخراج از این شغل به كمك 'والتر سیسولو' دوست خود به عنوان منشی یك شركت حقوقی شروع به كار كرد. اشتغال ماندلا در این شركت همزمان شد با تحصیلات مكاتبه ای او در دانشگاه آفریقای جنوبی (UNISA) و فارغ التحصیلی او در رشته حقوق از دانشگاه 'ویتواترسرند'.

در همین دوران بود كه ماندلا فعالیت سیاسی خود را در مخالفت با تبعیض نژادی علیه سیاه پوستان در آفریقای جنوبی آغاز كرد.

با پیروزی حزب 'ملی گرا' در انتخابات 1984 كنگره ملی آفریقا، با اكثریت اعضای طرفدار سیاست جدایی نژادی، ماندلا در آرمان خود برای تحقق حقوق نژاد سیاه پوست در آفریقا مستحكم تر شد. نلسون ماندلا در مبارزات كنگره خلق در سال 1955، برای اتخاذ 'منشور آزادی' به منظور هموار ساختن مسیر دستیابی به آرمان ضد تبعیض نژادی، نقش اساسی داشت. در آن زمان، ماندلا در شركت حقوقی خود، خدمات حقوقی رایگان یا ارزان قیمت را در اختیار سیاه پوستانی قرار می داد كه به دلیل نژادشان از حق نمایندگی قانونی برخوردار نبودند.

از سال 1952 تا 1959 میلادی كه نسل جدیدی از فعالان سیاه‌پوست (آفریكانیست) با هدف مبارزه جدی‌تر علیه رژیم حزب ملی‌گرای خواستار جدایی نژادی، روی كار آمدند، فعالیت های سیاسی- انقلابی ماندلا ابعاد تازه تری به خود گرفت. چراكه رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی نیز برای تقویت پایه های خود در مقابل مبارزان سیاه پوست، به اتحاد با احزاب كوچك سفید پوست، رنگین پوست و سرخ پوست روی آورده بود.

تشكیل كنگره 'پان آفریكانیست' جدا شده از كنگره ملی آفریقا در سال 1959 كه البته با فراز و نشیب های بسیاری از جمله قتل عام آفریكانیست های فعال در آن همراه بود، از جمله نتایج فعالیت های مبارزاتی ماندلا و سیاه پوستانی بود كه با تبعیض نژادی مخالف بودند. پس از آن ماندلا در كنفرانس فراگیر آفریقا كه در سال 1961 و با حضور همه احزاب با شعار رسیدن به راهبردی مشترك تشكیل شد، برپایی حزب 'اومخونتووه سیزوه' (شاخه نظامی كنگره ملی آفریقا) را كه بر اساس الگوی نهضت چریكی یهودیان (ایرگو)، ایجاد شده بود اعلام كرد؛ حزبی كه ماندلا خود یكی از رهبران آن بود.

با این وجود هنوز شرایط برای دستیابی ماندلا به اهدافش در جهت حذف نظام آپارتاید (تبعیض نژادی) فراهم نبود و همواره بسیاری از سیاه پوستان طرفدار كنگره پان آفریكانیست و حامیان حزب اومخونتووه سیزوه شكنجه و قتل عام می شدند.

به همین دلیل بود كه ماندلا با به دست گرفتن رهبری شاخه نظامی كنگره ملی آفریقا، كوشید مبارزاتی را علیه اهداف نظامی دولت آپارتاید به اجرا بگذارد. آن مبارزات فقط در جهت از میان برداشتن نظام تبعیض در آفریقای جنوبی بود اما در صورت نتیجه بخش نبودن توسل به جنگ چریكی را نیز در نظر داشت.

در دهه 1980 از آنجا كه فعالیت های اومخونتو وسیزوه در جهت از میان رفتن تبعیض نژادی نتوانسته بود آنگونه كه باید كاری از پیش ببرد، این حزب تبدیل به شاخه ای برای جنگ چریكی علیه رژیم حاكم شد. در این رابطه ماندلا مبادرت به اخذ كمك های مالی در خارج از كشور كرد و با همكاری برخی از دولت‌های آفریقایی به آموزش شبه نظامی اعضای اومخونتو وسیزوه نیز پرداخت.

طی مبارزات آشكار و مخفیانه با رژیم آپارتاید حاكم بر آفریقای جنوبی، ماندلا بارها به زندان افتاد و سختی های بسیاری را تحمل كرد، اما هرگز از اهداف انقلابی خود عقب ننشست.

در اكتبر 1962، ماندلا به اتهام رهبری اعتصاب كارگران و ترك غیرقانونی كشور به پنج سال زندان محكوم شد. دو سال بعد از این ماجرا در ژوئن 1964، نلسون مبارز، به اتهام شركت در كنگره ملی آفریقا و در حالی كه در زندان به سر می برد، حكم دیگری علیه اش صادر شد.

ماندلا با پذیرفتن اتهام هایی از قبیل شركت در اقدام های نظامی از جمله چهار مورد خرابكاری، به حبس ابد محكوم شد. در آغاز جلسه محاكمه كه در 20 آوریل 1964 در دیوان عالی پرتوریا برگزار شد، ماندلا در بیانیه ای دلیل توسل خود به خشونت را تبیین كرد.

بیانیه او حاكی از آن بود كه چگونه كنگره ملی آفریقا كه رهبری شاخه نظامی آن یعنی اومخونتو وسیزوه را ماندلا بر عهده داشت، تا پیش از قتل‌عام موسوم به 'شارپویل' سال ها می كوشید از طریق صلح‌آمیز تبعیض نژادی علیه سیاه پوستان را بردارد.

نلسون در پایان بیانیه خود، در جملاتی كه نشان از آرمان حقیقی او برای پایان دادن به بردگی نژادی سیاه پوستان بود، گفت: در طول زندگی‌ام خود را وقف مردم آفریقا كرده‌ام. با استیلای سفیدپوسان مبارزه كرده‌ام و با استیلای سیاهان نیز مبارزه كرده‌ام. به دنبال آرمان جامعه‌ای آزاد و دموكراتیك كه همه بتوانند در آن در توازن و با فرصت‌هایی برابر زندگی كنند بوده‌ام. این آرمان من است كه امیدوارم با آن زندگی كرده و به آن دست یابم. اما اگر نیاز باشد آماده‌ام برای این آرمان بمیرم.

از آن پس ماندلا هجده سال از 27 سال حبس خود را در زندانی در جزیره 'روبن' به سر برد. در این مدت این مبارز سیاه، زندگینامه خود را با عنوان 'راه دشوار آزادی' نوشت. طی این دوران او همچنان ارتباط هایی نیز با كنگره ملی آفریقا داشت به گونه ای كه این كنگره در 10 ژوئن 1980 بیانیه‌ای از جانب او به این شرح منتشر كرد: 'متحد شوید، بسیج شوید، بجنگید، باید آپارتاید را در بین سندان اقدام های توده‌های متحد و چكش مبارزه مسلحانه در هم بكوبیم.'

ماندلا در فوریه 1990 با تلاش كنگره ملی آفریقا و مبارزاتی كه در سطح بین المللی با شعار'نلسون ماندلا را آزاد كنید' صورت گرفت، از زندان آزاد شد. همزمان 'فردریك دكلرك' رییس جمهوری وقت آفریقای جنوبی، دستور پایان ممنوعیت فعالیت كنگره ملی آفریقا را نیز صادر كرد.

چهار سال پس از آزادی ماندلا، اولین انتخابات دموكراتیك در آفریقای جنوبی، با شركت آزاد همه افراد برگزار شد. كنگره ملی آفریقا در این انتخابات اكثریت را به دست آورد و ماندلا را به عنوان رهبر خود انتخاب كرد. بدین گونه بود كه نلسون ماندلا به عنوان نخستین رییس جمهوری سیاه‌پوست در آفریقای جنوبی انتخاب شد و رویای او برای برچیده شدن نظامی كه تبعیض علیه سیاه پوستان را روا می داشت به حقیقت پیوست.

مبارزه پیوسته ماندلا در جهت رسیدن سیاه پوستان به آزادی و حقوق برابر، بی شك در طول تاریخ قابل تقدیر خواهد ماند. آزادی گروه بزرگی از انسان ها، از قید و بندهایی كه به دلیل رنگ پوستشان بر آنها تحمیل شده بود، آرمان بزرگی بود كه ماندلا با اهدای زندگی و جوانی خود به آن جامه ی عمل پوشاند.

در این رابطه اشاره به این جملات ماندلا خالی از لطف نیست: از خدا پرسیدم خدایا چطور می توان بهتر زندگی كرد؟ خدا جواب داد كه گذشته ات را بدون هیچ تاسفی بپذیر، با اعتماد زمان حالت را بگذران و بدون ترس برای آینده آماده شو. ایمان را نگه دار و ترس را به گوشه ای انداز. شك هایت را باور نكن و هیچ گاه به باورهایت شك نكن.



** نلسون؛ الگوی بخشش

ماندلا در طول مبارزه خود علیه نظام آپارتاید در آفریقای جنوبی، بارها از سوی رهبران این نظام به اقدام های خشونت آمیز متهم شد اما وی همه این اقدام ها را در جهت رفع تبعیض های حاكم علیه سیاه پوستان و رسیدن آنها به حقوق برابر دانست و هرگز پناه بردن به مبارزه مسلحانه را انكار نكرد. گویا مبارزه مسلحانه، برای ماندلا، آخرین راه چاره بود.

در همین چارچوب ماندلا در سخنرانی روز آزادی خود یعنی 11 فوریه 1990 گفت:' توسل ما به مبارزه مسلحانه در سال 1960 با تشكیل شاخه نظامی كنگره ملی آفریقا صرفا اقدامی دفاعی در برابر خشونت آپارتاید بود.

با این وجود رفتار ماندلا پس از آزادی او از زندان با زندانبانان و كسانی كه علیه او مرتكب جرم شده بودند، نشان داد كه نلسون ماندلا انسانی است با آرمانی بزرگ كه روح او خشونت را بر نمی تابد.

هنگامی كه ماندلا پس از نزدیك به سه دهه، زندان را ترك كرد با سلام به آزادی، زندانبانان خود را بخشید و گفت: 'می‌بخشم اما فراموش نمی ‌كنم.' ماندلا با این كار چهره واقعی مبارزات خود را نشان داد؛ چهره ای كه به دور از هرگونه كینه ورزی و انتقام جویی بود. بزرگواری و بخشش ماندلا می تواند مسیر درست و شایسته مبارزه را برای تمام مبارزان راه آزادی نمایان سازد.

در این رابطه ماندلا جمله ای دارد كه می گوید: اگر قرار باشد خون را با خون شست دچار بدبختی می شویم.

بخشش و رفتار صلح جویانه ماندلا نشان داد، آرمان صلح جویی در جهان كه در طول قرن ها آرزوی صلح جویان، دموكراسی خواهان و طرفداران عدالت و برابری انسان ها بوده است، با كنار گذاشته شدن میل انتقام جویی قابلیت ظهور دارد.

' باروخ اسپینوزا' یكی از برجسته‌ترین فیلسوفان قرن هفدهم میلادی كه به عنوان اولین متفكر دموكراسی لیبرال نیز شناخته می شود، بر این اعتقاد است كه با فرونشاندن میل به انتقام، عدالت امكان ظهور می‌ یابد و از ورای این عدالت است كه در صورت نیاز‌، مجازات آرام خود می‌ نماید.



** نداشتن میل قدرت طلبی

نلسون ماندلا با نپذیرفتن ادامه مسوولیت پس از پایان دوران ریاست جمهوری خود در میان سال های 1994 تا 1999 میلادی نشان داد كه در طول دوران مبارزات خود هرگز بدنبال قدرت طلبی نبوده است. او آرمان والاتری را كه همانا آزادی و برابری همه انسان ها با یكدیگر بود دنبال می كرد.

ماندلا پس از پایان دوره ریاست جمهوری اش در سال 1999، با وجود درخواست مردم آفریقای جنوبی برای باقی ماندن او در قدرت، بازنشستگی خود را اعلام كرد و از آن پس با كناره گیری از فعالیت های سیاسی تبدیل به فعال اجتماعی و حقوق بشری شد.

ماندلا تا آن زمان رسالت بزرگ خود را كه همانا دست یابی اقشار سیاه پوست آفریقای جنوبی به حقوق انسانی خود بود، انجام داده بود. از این پس زمان آن بود كه با بهره گیری از فرصت هایی كه به سبب محبوبیت جهانی خود داشت، اقدام های بشر دوستانه ای را آغاز كند.

در این میان مبارزه با بیماری 'ایدز' كه سالیانه قربانیان زیادی را از میان ساكنان كشورهای آفریقایی به دلیل نبود آگاهی و امكانات رفاهی و بهداشتی می گیرد، در صدر فعالیت های اجتماعی ماندلا قرار گرفت.



***سخن آخر

نلسون ماندلا، نخستین رییس جمهوری سیاه پوست آفریقای جنوبی و مبارز بزرگ راه آزادی و برابری پس از سال ها مبارزه دشوار در این راه توانست حقوق پایمال شده سیاه پوستان را به آنها بازگرداند تا آنجا كه هم اكنون یكی از همین سیاه پوستانی كه زمانی حتی حق رای هم نداشتند، ریاست جمهوری آمریكا را به عنوان یك ابر قدرت جهانی بر عهده گرفته است؛ سیاه پوستانی كه هم اكنون با آزادی و به دور از هرگونه تبعیضی می توانند در تمامی عرصه های سیاست، اقتصاد و هنر جهانی به ایفای نقش بپردازند.

بی شك فعالیت های ماندگار ماندلا، چراغ راهی برای مبارزان عرصه آزادی و برابری در گوشه و كنار جهان است.

اگر چه ماندلا از دنیای ما رفته است، اما فعالیت های بی دریغ او در مسیر آزادی و خاطره لبخند مهربان مخولوی (پدر بزرگ) مردم آفریقای جنوبی از ذهن جهان پاك نخواهد شد. او برای انسانیت و بشریت نمونه ای بود و برای ما هم عصرانش افتخاری كه همزمان با او بر خاك می زیستیم.

بی شك نلسون ماندلا و زندگی پر افتخار او می تواند الگویی برای تمامی سیاستمداران جهان محسوب شود، الگویی سراسر مبارزه و البته بخشش، ‌بخششی كه در اغلب موارد می تواند برای زیستن بشر در صلح و آرامش بیش از انتقام كارساز باشد.

مرگ نلسون ماندلا مرگ آزادگی نیست؛ میراث ماندلاها تا تحقق عدالت، برابری و آزادی واقعی بشر در گوشه وكنار جهان همواره زنده است.

از: مهتاب افشین نسب

**پژوهش**9282**2054