به اعتقاد كارشناسان 'يلدا' به معني ولادت خورشيد است و به باور پيشينيان، در پايان اين شب دراز كه آن را اهريمني و نامبارك مي‌دانستند، عاقبت تاريكي شكست مي‌خورد و روشنايي پيروز وخورشيد زاده مي‌شود و روزها رو به بلندي مي رود.
آيين شب يلدا با وجود دگرگوني هاي جامعه امروز، به عنوان گوشه‌اي از نمادهاي فرهنگي و قومي و تاريخي اين مرز و بوم هنوز پابرجاست به طوري كه جشن شب چله، بعد از نوروز تنها جشني است كه همواره در ميان ايرانيان پايدار مانده است.
در گذشته دور كرسي نشيني معمولا از شب يلدا، نخستين شب زمستان، شروع مي شد و اعضاي خانواده از كوچك و بزرگ، دور كرسي، كه روي آن را ميوه و آجيل پوشانده بود، مي نشستند. اما امروز به علت وسايل گرمايشي مدرن بسياري از نوجوانان و جوانان با واژه كرسي بيگانه اند.
مردم شهرستان خمين معتقدند كه بايد خوردني هايي مانند هندوانه، انار، سيب، به، انگور سر سفره چله باشد و علاوه بر اينها، ترشي پياز و ترشي سير هم در شب يلدا در خمين مرسوم است و مردم اين شهرستان اين ميوه ها و خوردني ها را نشانه بركت و سلامتي مي دانند.
خشكباري مانند برگه هلو و زردآلو، انجير خشك، سنجد و كشمش ، نخودچي مي‌خورند، كدو حلوايي پخته شده و گندم برشته ، تخم هندوانه و آفتابگردان در شب يلدا استفاده مي شوند.
روستاهاي خمين هم در شب يلدا آداب و رسوم خاص خود را دارند.
درگويش روستاي 'يمن' شب يلدا معروف به' شو اول زمستن 'است و از قديم رسم بر اين بوده است كه مردم اين روستا درشب يلدا مقداري برف با شيره‌ي انگور مخلوط كرده و مي‌خوردند.
يكي ازمحاسن شب يلدا ،اين شب بهانه اي است براي بيان و انتقال پندها و تجربه هاي ارزشمند پدربزرگ ها و مادربزرگ ها به فرزندان و نوه ها و بسياري از تعاليم اجتماعي و فرهنگي را نسل جديد مي توانند از تجربه هاي بزرگترهاي خود دريافت كنند و بياموزند.
از ديگر رسوم خمين در شب يلدا اين است كه به مناسبت فرا رسيدن شب يلدا به طور معمول خانواده‌هايي كه پسرشان نامزد دارد، انواع آجيل، شيريني و ميوه‌هاي فصل از جمله هنداوانه ، انار را همراه با هداياي در بسته‌هاي آذين بندي شده يك شب قبل از شب يلدا به خانه عروس مي برند و در شب يلدا عروس را به خانه خودشان دعوت مي كنند.
در شب يلدا دختران و پسران جوان به حافظ فال مي زنند و پدر بزرگ ها اشعار و غزليات حافظ را براي فرزندان و نوه هاي خود قرائت مي كنند.
شب يلدا نگاهي دوباره است به آيين هاي فراموش شده مان كه در پيچ و خم ارتباطات خارج از خانواده و در لابه لاي شبكه هاي تلويزيوني گم شده است. ك/4
8122/555
خمين- يلدا، فرصتي است براي تكرار خاطراتي كه روزگاري، سرمشق خوبي هايمان بوده اند و امروز غبار فراموشي رويشان را پوشانده است.
