به گفته مورخان ایران و جهان، منطقه ابوزید آباد آران وبیدگل از زمان تمدن سیلك سابقه حیات داشته و مردم این شهر در حاشیه این تمدن به زبانی صحبت می كنند كه ریشه در همان تمدن كهن ایران باستان دارد.
تاكنون از مجموعه منابع و تحقیقات بررسی شده مانند تاریخ زبان فارسی (ناتل خانلری)، گویش های ایرانی (كورش صفوی) و (پورریاحی، 1367)، گویشی در ایران با این درجه دیرینگی و خلوص دیده نشده است.
راژی گویشی كهن از پارسی باستان است كه به استناد تحقیق ریاحی، راژی، راجی و رازی نامیده اند و در نواحی مختلف از ری تا شمال غرب ایران با اختلافاتی جزیی رواج داشته است.
از مجموع نام های یاد شده برای این گویش، نخست با توجه به رواج امروزی و كامل این گویش، دوم با توجه به فراوانی حرف «ژ» در آن و در درجه سوم تمایز اسمی آن از گویش های نزدیك دیگر، نام «راژی» برای آن انتخاب شده است.
ریشه اولیه واژه‌های این گویش از زبان مادی است و براساس نظریه متخصصان زبان شناسی، این گویش بستگی نزدیك با گویش باستانی ایران دارد و از قابلیت‌های ویژه برخوردار است كه تنها در زبان فرانسه و آلمانی یافت می‌شود.
فراوانی حرف (ژ)، اسامی كهن مثل اسفندیار و افراسیاب، استفاده از آواهای متفاوت از مصوت‌های رایج در زبان فارسی، از ویژگی‌های شاخص این گویش است.
استاد دانشگاه شهید بهشتی، ریشه واژه های این گویش را از زبان مادی می داند و می گوید: براساس نظریه متخصصان زبان شناسی، این گویش بستگی نزدیك با گویش باستانی ایران دارد و از قابلیت های ویژه برخوردار است كه تنها در زبان فرانسه و آلمانی یافت می شود.
«غلامرضا براتی» افزود: به ادعای برخی، گویش راجی همان گویش رازی است كه در مناطقی همچون ری و همدان رواج داشته و حتی اشعار باباطاهر عریان را به این گویش منسوب می كنند و به اعتقاد این عده از محققان، گویش مردم همدان و زبان كلیمیان همدان زبان «فهلوی» بوده است.
وی خاطرنشان كرد: آنها در این گویش هنگام تلفظ، به كلمات كسره می دادند و كلیمیان به این گویش، راجی می گفته و پیدایش آن در زمان مغول ها بوده است.
به گفته براتی، راژی با گویش های زبان فارسی خویشاوندی آشكار دارد و این خویشاوندان در زبان فارسی و همه گویش های فارسی با اندكی دگرگونی در آواها فراوان هستند، زبان ارمنی، گویش های بلوچی، گیلكی و نیشابوری از گویش های نزدیك به راژی هستند و نزدیك ترین گویش به راژی، سمنانی است.
وی می گوید: این گویش مانند دیگر گویش های مركزی مورد مطالعه خاص قرار نگرفته و در این درحالی است كه جنبه های مختلف آن چون ساخت واژه، ساخت نحوی و نظام آوایی آن دارای ویژگی های منحصر به فرد و قابل مطالعه است.
به گفته استاد دانشگاه شهید بهشتی، راژی گویشی است كه بقایای آن در منطقه تیمره از مناطق مركزی ایران و در شهرهایی چون دلیجان، نیم ور، محلات ، نراق، میمه، جوشقان قالی، وزوان، اذان و ونداده صحبت می شده و اكنون فقط در بعضی مناطق شهر دلیجان بعضی لغات آن برجای مانده است.
كارشناس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران و بیدگل نیز از آماده بودن پرونده ثبت این گویش كهن خبر داد و گفت: پرونده معنوی آماده و برای بررسی به شورای ثبت استان اصفهان ارسال شده است.
«مجید نوری» افزود: پس از تایید شورا در اصفهان پرونده برای سازمان میراث فرهنگی كشور ارسال خواهد شد.
وی كار میدانی و ضبط صدا را از مراحل ایجاد پرونده دانست و افزود: آوانگاری یكصد تا 150 كلمه این گویش نیز در دست اقدام است.
ابوزیدآباد در 30 كیلومتری كاشان و آران وبیدگل و از توابع این شهرستان است.
7429/545/ 684
كاشان- ایرنا- گویش ' راژی ' گویش مردمان « ابوزیدآباد » در آران وبیدگل با واژه های اوستایی از كهن ترین گویش های محلی ایران زمین است.
