بوكوحرام در غرب آفریقا؛ وحشت كنونی و تهدید آتی

آفریقا این روزها عرصه جولان گروه های تندرو شده است.

از مصر، لیبی و الجزایر در شمال و كنیا و سومالی در شرق تا آفریقای مركزی و جمهوری دموكراتیك كنگو در قلب قاره سیاه درگیر تنش های برآمده از این گروه ها است.

اما در غرب آفریقا گروه تكفیری «بوكوحرام» بیش از یك دهه است كه یكه تازی می كند.

این گروه كه نام آن در زبان هوسایی به معنای «تحصیل به شیوه غربی ممنوع» است، پایگاه مركزی خود را در نیجریه قرار داده كه پرجمعیت ترین كشور قاره آفریقا و از تولیدكنندگان بزرگ نفت است.

همسایگان نیجریه به ویژه نیجر، چاد و كامرون نیز از تیررس اقدام های تروریستی اعضای این گروه به دور نبوده و از این رو، رهبران این كشورها برای مبارزه با بوكوحرام هماهنگی هایی صورت داده اند.

گرچه این گروه اندیشه های تكفیری خود را زیر لوای اسلام گسترش می دهد با این همه، طی این سال ها هم مسلمانان و هم مسیحیان را هدف یورش و كشتار قرار داده است.

اینك نیز همزمان با جشن های سال نو میلادی بیم آن می رود بار دیگر این گروه حمله به اجتماع مسیحیان را كه نزدیك به نیمی از جمعیت 175 میلیون نفری نیجریه هستند، برنامه ریزی كند.

سوم دی نیز تارنمای «جریان ملی آزاد لبنان» به نقل از مقام های ارتش نیجریه نوشت اطلاعاتی درباره احتمال حمله بوكوحرام به جشن های كریسمس در استان «بورنو» به ویژه شهر «مایدورگوری» به دست آمده و از این رو، محدودیت هایی در حركت وسایل نقلیه اعمال شده است (1).

بوكوحرام بیشتر در مناطق شمالی و شرقی نیجریه فعالیت می كند كه محل سكونت مسلمانان است و حتی به پیروی از گروه تكفیری- تروریستی «داعش» كه در عراق و سوریه می تازد، در آن مناطق اعلام خلافت كرده است.

با این همه، بمبگذاری ها و حملات انتحاری بوكوحرام در سراسر این كشور گسترش یافته و بسیاری از مساجد، كلیساها، مراكز آموزشی و نظامی، بازار و... را ویران كرده است.

این گروه فروردین امسال با یورش به خوابگاه یك مدرسه و ربایش بیش از 300 دانش آموز دختر دور تازه اقدام های خود را آغاز كرد.

یكی از رهبران محلی شهر مایدوگوری، یكم دی ماه به تارنمای «بوابه آفریقا الاخباریه» لیبی خبر داد بوكوحرام افزون بر ربایش نوجوانان، جوانان بسیاری را برای جنگیدن یا حمله های انتحاری به كار گرفته است.

«ابوبكر معاذو» كارشناس منطقه غرب آفریقا، نیز با اشاره به اقدام های یك سال گذشته این گروه تاكید كرد «تردیدی نیست بوكوحرام در سال 2014 میلادی دورانی طلایی را گذراند» (2).

ربایش دختران دانش آموز بیش از همه، مورد توجه كشورهای منطقه ای و غربی قرار گرفت و همین امر، جرقه افزایش مداخلات نظامی خارجی را به بهانه مبارزه با بوكوحرام زد.

دولت نیجریه نیز كه آن زمان عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد بود، سرانجام پس از مدتها سكوت و بی تحركی، به نشان دادن واكنش وادار شد كه البته بخشی از این امر به بالا گرفتن انتقادهای داخلی و بین المللی از «گودلاك جاناتان» رییس جمهوری كنونی این كشور، برمی گشت؛ فردی كه انتخابات ریاست جمهوری بیست و پنجم بهمن ماه امسال را در پیش دارد.

در این میان، همراهی رهبران برخی قبایل محلی و حتی نظامیان و صاحب منصبان اداری با این گروه مبارزه با بوكوحرام را به تاخیر انداخت.

البته دلیل دیگر برای توجه بیش از پیش به بوكوحرام، پا گرفتن داعش در خاورمیانه و پیامد اقدام های آن بود كه به گفته «جاكوب زن» پژوهشگر موسسه آمریكایی «جیمز تاون»، اندیشه های آن بر گروه های تروریستی فعال در آفریقا تاثیر زیادی داشته است.

وی بیست و دوم آذر در گفت و گو با شبكه «اسكای نیوز» امارات گفت: با وجود اینكه بوكوحرام از «القاعده مغرب عربی» كمك های بسیاری گرفت اما به تازگی از دكترین نظامی و اندیشه های گروه داعش تاثیر زیادی پذیرفته و اقدام های رهبر این گروه را تایید كرده است.

«پیتر فام» رییس مركز آفریقا در «شورای مطالعات آتلانتیك» در واشنگتن، نیز اقدام های این 2 گروه در پیشروی جغرافیایی، اعلام خلافت و برافراشتن پرچم مشابه را از دلایل همسویی بوكوحرام و داعش برشمرد (3).

از سوی دیگر، فعالیت این گروه های تندرو، سیل آوارگان را روانه كشورهای همسایه كرده است.

به گزارش یكم دی ماه تارنمای بوابه آفریقا الاخباریه به نقل از نماینده كمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، در سال جاری میلادی شمار شهروندان نیجریه ای كه به پایگاه های پناهندگان سازمان ملل پناه برده اند، به بیش از یك میلیون و 500 هزار نفر رسید (4).

شمار زیادی از پناهندگان به نیجر رفته اند كه به نوشته بیست و سوم آذر تارتمای دفتر هماهنگی امور انسانی سازمان ملل متحد فقط 90 هزار نفر در منطقه فقیرنشین «دیفا» در نیجر ساكن شده اند (5).

بی تردید این آوارگان كه در مناطق داخلی و كشورهای منطقه پراكنده شده اند، پیامدهای اجتماعی و فرهنگی فراوانی را با خود همراه خواهند داشت كه شاید كمبود مواد غذایی، سطح پایین بهداشت و همه گیری بیماری هایی مانند ابولا و... از كوتاه مدت ترین آنها است.

از این رو، گرچه فعالیت های بوكوحرام سدی بزرگ پیش روی توسعه نیجریه به عنوان پرجمعیت ترین و نفتخیزترین كشور آفریقا است اما این موضوع ابعادی منطقه ای یافته و دامان كشورهای غرب آفریقا را گرفته است (6).

با این همه، به نظر می رسد هنوز اراده كافی برای مبارزه با بوكوحرام وجود ندارد.

بوكوحرام طی بیش از یك دهه برای نیجریه یك مساله امنیتی بوده اما با وجود فراز و نشیب های بسیار، به قدرت نظامی، اطلاعاتی و عملیاتی خود افزوده است.

از سوی دیگر، گستره فعالیت های این گروه از نیجریه فراتر رفته است و همسایگان را در منطقه راهبردی خلیج گینه كه از زمان های دور مورد توجه كشورهای غربی به ویژه آمریكا بوده، به چالش كشانده است.

البته در این میان، ضعف دیرین نظام حكومتی در كشورهای آفریقایی كه سالهای پیاپی مستعمره غرب بوده اند، در همسنجی با داعش فضا را برای فعالیت گروه های تندرو فراهم تر كرده است.

گروه داعش گرچه قلب خاورمیانه را هدف قرار داده اما با سدهای بزرگی مانند جمهوری اسلامی ایران و پایداری رهبران مذهبی و گروه های قومی و مردمی در كشورهای عراق، سوریه و لبنان روبرو شده است.

در برابر، بوكوحرام در منطقه ای قرار گرفته است كه كشورهای آن به ویژه طی چند سال گذشته پس از بی ثباتی ها، كودتاهای نظامی، سرنگونی های سیاسی و... از ضعف قدرت امنیتی رنج می برند و فقط گسترش شاخه های وابسته به القاعده مغرب عربی را به تماشا نشسته اند.

گوشه ای از ناكارآمدی دولت های آفریقایی و در نتیجه افزایش شكاف های اجتماعی، اقتصادی، قومی و مذهبی، در رویارویی با گروه بوكوحرام نمایان شده است؛ گروهی كه هر روز جوانان ناخرسند بیشتری را به خود جذب كرده و با بهره گیری از درآمد حاصل از قاچاق، گروگانگیری و... سلاح های پیشرفته تری برای خود تدارك می بیند.

در چنین شرایطی، پیامد فعالیت چنین گروه هایی كه نمونه آن را در ربایش اعضای خانواده برخی مقام های دولت كامرون دیدیم، برخی دولت های ضعیف را وامی دارد برای فرار، دست به دامان كشورهای غربی شوند تا در ازای واگذاری زمین و توانمندی های اقتصادی و اطلاعاتی خود، شاید اندكی بر عمر دولت بیفزایند؛ غافل از اینكه چهره نوین استعمار تجاری، علمی و فرهنگی با خزشی نرم، زیر پوست منطقه غرب آفریقا را تهی خواهد ساخت.

در چنین فضایی باید گفت كه غرب آفریقا باید در آینده ای نه چندان دور منتظر فاجعه ای دردناك با ابعادی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باشد.

------------------

منابع:

1- http://www.tayyar.org/Tayyar/News/PoliticalNews/ar-LB/nigeria-christmas-ca-05.htm

2- http://www.afrigatenews.net/content/

3- http://www.skynewsarabia.com/web/article/709071/

4- http://www.afrigatenews.net/content/

5- http://arabic.irinnews.org/Report/4607/

6- http://www.aljazeera.net/knowledgegate///

-----------------

گروه تحقیق و تفسیر خبر

پژوهشم**9278**1961**1358