ميل تاريخي خسروگرد سبزوار نمادي از مهرورزي و ميهمان نوازي مردم كوير

اين بناي بسيار زيبا در سال 505 هجري قمري به دستور 'تاج الدوله ابوالقاسم بن سعيد'، همدوره با حكومت سلجوقيان براي راهنمايي و محل اطراق مسافران و كاروانيان خسته جاده قديم ابريشم بنا شده است.

اين اثر ديدني با 28 متر ارتفاع در حدود پنج كيلومتري غرب شهر سبزوار، در حاشيه دو جاده اصلي تهران - مشهد قرار دارد كه چند سال قبل نيز از سوي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري مرمت شده است.

سالانه حدود 18 تا 20 ميليون مسافر و گردشگر از كنار اين اثر تاريخي و ديدني مي گذرند كه اين امر، معرفي بيشتر، تغيير كاربري و بهره برداري بهينه مسافران و گردشگران از اين بناي تاريخي و باستاني را مي طلبد.

يك باستان شناس در باره اين اثر تاريخي به خبرنگار ايرنا گفت: ميل خسروگرد، نشانه اي از محبت و دوستي مردمان كوير است كه عاشقانه و عالمانه به زندگي در اين كوير پرداخته اند.

'محمد عبدالله زاده' به ميهمان نوازي مردمان كوير اشاره و اظهار كرد: ساكنين اين منطقه در زمان هاي گذشته، شب ها با روشن كردن مشعلي بر بلنداي اين ميل، كاروانيان را به سوي خود فرا مي خواندند تا ميزبان مسافران خسته از راه باشند.

وي افزود: علاوه بر روشن كردن مشعل بر بالاي مناره، آب انبار و حوض انبارهاي كنار جاده نيز كاروانيان را به سوي ميل هدايت مي كرده است.

وي با بيان اينكه شايد گوشه اي از اوج مهرورزي را بتوان در شيوه تفكر و انديشه سازنده اين بنا ديد، گفت: مناره خسروگرد سبزوار نشانه اي از هزاران گوهر محبت و دوستي مردم كوير است.

وي اظهار كرد: بر اساس كاوش هاي باستان شناسي، مناره خسروگرد ميل تك و منفردي است كه به منظور راهيابي كاروانيان بر سر راه جاده موسوم به ابريشم احداث شده و همچون فانوس دريايي در كوير نقش راهنماي كاروانيان را برعهده داشته است.

وي قدمت ميل خسروگرد را مربوط به قرن ششم هجري قمري ذكر كرد و گفت: اين ميل به سال 505 هجري قمري به دستور 'تاج الدوله ابوالقاسم بن سعيد' مصادف با حكومت سلجوقيان احداث شده است.

وي در مورد معماري اين مناره افزود: ميل خسروگرد سازه اي آجري است و ارتفاع آن 28 متر است و داراي سه جزء پايه، بدنه و راس است كه پايه آن مستطيل شكل و محاط در يك سازه آجري نيم هشت بوده و در پخي هاي اين هشت ضلعي چهار حجره اتاق مانند تعبيه شده است.

اين باستان شناس با بيان اينكه بدنه ميل مدور و قطر آن از سطح قاعده به سوي راس كم مي شود، ادامه داد: اين بدنه داراي تزئينات آجري با آرايه هاي لوزي نيم بيضي است كه دور آن منقش به رشته كتيبه كوفي و اطراف آن با آجر كاري تذهيب شده است.

'عبدالله زاده' افزود: راس اين ميل بر روي تونگان يا نعلبكي قرار دارد كه بدنه آن داراي تزئينات آجر كاري موسوم به مئاندر (داراي پيچ و خم) مي باشد.

وي در باره زيبايي اين ميل تاريخي گفت: تنها بناي قديمي شهرستان سبزوار كه مراحل سفت كاري و نازك كاري آن همزمان اجرا شده ميل خسروگرد است كه به شيوه استادانه و به سبك رازي در قرن ششم هجري قمري انجام شده است.

اين كارشناس ميراث فرهنگي افزود: اجراي آجرهاي قالب زده با تكنيك سايه روشن و كم شدن از قطر ميل تا راس موجب شده در بنا ريتم و حركت ايجاد شود كه اين حركت در بنا و چرخش هارموني ناشي از تكرار و توالي نقش هندسي لوزي است تا چشم نوازي ويژه اي به رهگذران بدهد.

وي بيان كرد: اجراي سايه روشن آجرها موجب شده گزند آفتاب كمتر به بدنه بنا برخورد كند و در نتيجه بنا در شلاق سوزان آفتاب كوير محو نشده و از فواصل دور قابل رويت باشد.

وي همچنين با اشاره به وجود نقش سوستيكا به شكل (+) در قلب هر شمسه لوزي، افزود: اين نقش تحت عنوان گردونه مهر در بسياري نقاط جهان از هزاره سوم قبل از ميلاد شناسايي شده كه تپه باستاني موسوم به دامغاني سبزوار و قديمي ترين بناي تاريخي اين شهرستان يعني آتشكده آذر برزين مهر كه اين نقش موجب شكل گيري حجم بنا شده از آن جمله است.

'عبدالله زاده' مناره خسروگرد را تنها بنايي معرفي كرد كه در يك شهر براي خوش آمدگويي به مردمان برپا شده و در سرما و گرما مسافران را تنها به صرف مسافر بودن به سوي آبادي هدايت مي كرده است.

وي افزود: مناره تاريخي خسروگرد (خسروجرد) در غرب شهر سبزوار و در ورودي استان خراسان رضوي به مسافران و زائران خوش آمد مي گويد.

حدود هزار اثر تاريخي و باستاني شناسايي شده در شهرستان سبزوار وجود دارد.

7499 / 664