تعهد در مدیریت زباله های عفونی ضامن سلامت جامعه است

به گزارش ایرنا ، تمام زباله عفونی یك شهر منحصر به بیمارستانهایش نیست ، در نگاه اول به یاد مطبهای گوناگون و آزمایشگاههای سطح شهرمان بیفتیم و از خود بپرسیم به راستی زباله های تولیدی در مطبها ، كلینیكها، مراكز رادیولوژی و آزمایشگاههای تشخیص طبی چگونه مدیریت می شوند؟

* نگاهی به قوانین

قانون مدیریت پسماند كشور در اردیبهشت 83 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در خرداد ماه همان سال نیز تایید شورای نگهبان را دریافت كرد.

هیئت وزیران مرداد ماه سال 84 ضوابط آئین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند كشور را تصویب كرد كه در ماده‌ 5 آن چنین مقرر شده است: «وزارت كشور با هماهنگی سازمان ( حفاظت محیط زیست كشور) شیوه نامه اجرایی مدیریت پسماندهای عادی و كشاورزی و پسماند ویژه تبدیل شده به پسماند عادی از قبیل تولید،ذخیره سازی‌، جمع آوری‌، جداسازی‌،حمل و نقل‌، بازیافت‌، پردازش و دفع را با رعایت ماده‌(11) قانون‌، شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه تهیه و به مورد اجرا گذارد.»

قانونگذار در ماده 11 قانون مدیریت پسماند آورده :« سازمان (حفاظت محیط زیست كشور) موظف است با همكاری وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشكی (در مورد پسماندهای پزشكی)، صنایع و معادن، نیرو و نفت (در موردپسماندهای صنعتی و معدنی)‌، جهاد كشاورزی (در مورد پسماندهای كشاورزی)ضوابط و روشهای مربوط به مدیریت اجرایی پسماندها را تدوین و در شورایعالی حفاظت محیط زیست به تصویب برساند، وزارتخانه های مذكور مسئول نظارت بر اجرای ضوابط و روشهای مصوب هستند.

بنابر آنچه از قوانین بر می آید تولید كنندگان پسماندهای ویژه موظفند با روشهای تعیین شده و بی خطر سازی در گام نخست پسماند خود را به پسماندعادی تبدیل كنند.

عطف به موارد فوق در اسفند86 با طی مراحل قانونی آئین نامه مدیریت زباله های بیمارستانی ذیل عنوان'ضوابط و روش های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشكی و پسماندهای وابسته ' تصویب و ابلاغ شد.

*تلقی قانون از پسماند پزشكی

به موجب تعاریف قانونی پسماند پزشكی چنین تعریف می شود: به كلیه پسماندهای عفونی و زیان آور ناشی از بیمارستان ها ، مراكز بهداشتی، درمانی ،آزمایشگاههای تشخیص طبی و سایر مراكز مشابه كه به دلیل بالا بودن حداقل یكی از خواص خطرناك از قبیل مسمومیت، بیماری زایی ، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن به مراقبت ویژه (مدیریت خاص) نیاز دارند، گفته می شود.»

برمبنای این تعریف ، پسماندهای پزشكی به دو گروه تقسیم می شوند گروه اول یا پسماندهای ناشی از مراقبتهای پزشكی شامل سه دسته پسماندهای عفونی ، تیز و برنده ، پسماند شیمیایی و دارویی است كه به آنها پسماند پزشكی ویژه اتلاق می شود و گروه دوم شامل پسماند عادی یا شبه خانگی است.

ماده 8 این آیین نامه تاكید دارد:« پسماندهای پزشكی ویژه براساس تعریف مندرج در قانون، تا قبل از زمانی كه تبدیل به پسماند عادی شوند، به عنون پسماند ویژه محسوب می‌شوند. »

*تولید كنندگان پسماندهای پزشكی

عطف به ماده 10 آیین نامه«ضوابط و روش های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشكی و پسماندهای وابسته» مراكز تولیدكننده پسماند پزشكی شامل بیمارستان ها، درمانگاه ها، مراكز بهداشت، آزمایشگاه ها، مراكز تزریق، رادیولوژی‌ها، داندانپزشكی‌ها، فیزیوتراپی‌ها، مطب‌ها و سایر مراكز تولید پسماند پزشكی، می شوند.

در این ماده آمده است : تولید كنندگان فوق موظفند در مبداء تولید، پسماندهای عادی و پسماندهای پزشكی ویژه خود را با رعایت موارد تعیین شده جمع‌آوری، تفكیك و بسته‌بندی كنند.

*اهتمام گیلان در مدیریت پسماند عفونی

یقینا هر قانون زمانی منشا خیر و اثر می شود كه در گام نخست مجریانش ، باوری تمام و متعهدانه نسبت به آن داشته باشند و شاید در حافظه گیلانیان عملكرد خوب مدیر كل وقت انتقال خون استان به یاد مانده باشد كه سال 87 ، وقتی محلهای امحای زباله های عفونی محدود به چند بیمارستان خاص تحت مدیریت دانشگاه علوم پزشكی بود ، مقاومت جانانه ای كرد تا دستگاه امحا غیر سوز یا بی خطر ساز برای مراكز استان تهیه شود.

داستان از این قرار بود كه مدیركل وقت انتقال خون گیلان زباله ها را در محوطه مركزش دپو كرد و حاضر نشد زباله های خطرناك مركز انتقال خون به طریقی نامطمئن دفع و دفن شود و درنهایت این امر منجر به جلب نظر تصمیم گیران و تصمیم سازان استانی شد و مدیریت درست زباله های عفونی با معیارهای پیش بینی شده در قانون ، اذهان را درگیر و مجاب كرد.

اگرچه به مرور همه بیمارستانها موظف به تعبیه زباله سوزهای مناسب شدند و مراكز بزرگ برای تهیه دستگاههای امحا و بی خطر ساز اقدام كردند اما همچنان حلقه مفقوده در چرخه مدیریت پسماند بیمارستانی مطبهای سطح شهرها بودند.

*بازتاب یك تجربه

شرایط متعدد از جمله رطوبت ، لزوم مدیریت هر نوع پسماند را در گیلان پررنگ تر می سازد و در این میان زباله های عفونی نیز جای خود دارد.

برغم الزامات قانونی تا سال 89 ، دستگاههای بی خطر ساز زباله های عفونی وسیله ای تازه در كشور محسوب می شد كه متقاضیان اندكی داشت.

از سوی دیگر بدلیل نبود سایت بی خطر سازی زباله های عفونی در گیلان ، شبكه بهداشت و درمان شهرستان بندر انزلی در راستای عمل به وظایف قانونی اش ؛ تا فراهم شدن سایت مناسب كه تمام شاخص های مد نظر محیط زیست و معاونت بهداشتی را داشته باشد (حدود سال 91) ، اقدام به ارائه آموزش های مبتنی بر مدیریت پسماند به جامعه پزشكان و پیراپزشكان كرد.

كارشناس مسئول بهداشت محیط شهرستان بندر انزلی در این خصوص در گفت و گو با ایرنا اظهار كرد: پس از استقرار دستگاه بی خطر ساز و اخذ مجوزهای لازم زیست محیطی ، متولیان مدیریت زباله عفونی شهرستان تصمیم گرفتند در گام نخست آزمایشگاهها ، كلینیك ها و دندانپزشكی در اولویت قرار گیرند.

'شیوا بخشی ' افزود: به دلیل برخی ناهماهنگی ها از جمله قیمت قرارداد ، روزهای جمع آوری زباله عفونی و مواردی از این دست ، روند عقد قرارداد تا پایان سال 92 به كندی پیش رفت اما سرانجام با تجمیع نقطه نظرات طرفین منجر به عقد تفاهم نامه ای در سال93 شد.

وی درخصوص دستاورد مهم این تفاهم نامه به ایرنا گفت:متعاقب این موضوع 'كمیته مدیریت ، هماهنگی و نظارت و ارزشگذاری بها خدمات پسماند عفونی و خطرناك' تشكیل شد كه اعضای آن شبكه بهداشت و درمان ، اداره محیط زیست ، سازمان نظام پزشكی انزلی ، انجمن پزشكان عمومی ، دادستان انتظامی نظام پزشكی و نماینده شركت یا موسسات ارائه كننده خدمات جمع آوری ، حمل ، امحا و بی خطر سازی پسماند های عفونی و خطرناك هستند.

بخشی تصریح كرد: این كمیته مرجع گزارش گیری از پایش های مستمر بهداشت و محیط زیست از مراكز تولید زباله های عفونی است.

همچنین دراین تفاهم نامه ماده ای گنجانده شده كه به موجب آن دادستانی انتظامی نظام پزشكی انزلی راسا یا در صورت دریافت گزارش و شكایت شبكه بهداشت یا محیط زیست از تولید كنندگان پسماندهای عفونی ، مراتب را خارج از نوبت و بدون اخذ وجه رسیدگی كرده و اقدام لازم را انجام دهد.

كارشناس مسئول بهداشت محیط شهرستان افزود : 25 ماده و 17 تبصره این تفاهمنامه ، به گونه ای طراحی شده كه تمامی موارد مبتلابه و چالش های مطرح شده را پوشش می دهد ضمن آنكه ضمانت اجرایی خوبی نیز برای آنها در نظر گرفته شده است.

بخشی ، در خصوص عقد قرارداد مراكز خصوصی درمانی برای مدیریت پسماند عفونی تصریح كرد: هم اكنون 100 درصد آزمایشگاهای شهرستان انزلی ، كلینیك های شبانه روزی زباله های عفونی شان تحت مدیریت قرار دارد .

وی افزود: تمامی مطبهای متخصصان اورولوژی، پوست ، گوارش و كلینیك دندان پزشكی واحد بین الملل دانشگاه علوم پزشكی نیز قرارداد مذكور را منعقد كرده اند.

همچنین به گفته وی از هشت مطب متخصصان زنان و زایمان شهرستان هفت پزشك تا كنون قرارداد مدیریت پسماند عفونی خود را قطعی كرده اند.

*حس بهتری برای پزشكان

یكی از دندانپزشكان در مورد طرح مدیریت پسماندهای عفونی انزلی به ایرنا گفت : این طرح در تعداد محدودی از شهرهای گیلان اجرا می شود و انزلی در این خصوص پیشتاز بوده است.

'شادی الهامی 'در مورد اینكه پیش از این برای امحا زباله های عفونی از چه راهكاری استفاده می شد پاسخ داد : قبلا برای برخی مواد نظیر آمالگام و سر سوزنها ، جعبه مخصوص(Safety Box) جداگانه داشتیم و برای برخی دیگر فقط جداسازی انجام داده و آن را از پسماندهای عادی مطب تفكیك می كردیم.

وی با اشاره به اینكه از آخرین گروه های دندانپزشكان ملحق شده به این طرح بود افزود : در ابتدا خدمات دهی خوبی وجود نداشت و واقعا سرنوشت زباله های حمل شده معلوم نبود ، همچنین تناوب درستی در روزهای جمع آوری و حمل وجود نداشت و درواقع هزینه ای كه می كردیم همخوان با خدمات دهی نبود كه خوشبختانه این موارد در جلسات كارشناسی حل و فصل شد.

الهامی خاطر نشان كرد: واقعیت آن است كه بعنوان پزشك و قبل از آن عضوی از جامعه از اینكه پسماندهای عفونی به طریق درست ، مدیریت خواهد شد، حس خوبی داریم و امیدواریم این روند ادامه دار باشد.

بی تردید تولید مواد زاید و ضایعات ، بخشی اجتناب ناپذیر از فرایند مصرف است كه صد البته لزوم مدیریت آن ضرورتی غیر قابل انكار است ، امری كه این روزها به مدد قانون ، فناوری و روشهای در دسترس آسان شده است و مابقی همت جمعی است تا وضع موجود را به مطلوب ارتقا دهیم. ك/4

لیــلا مســروری

7560/620/604