فراواني جاذبه هاي طبيعي، گردشگري و تاريخي و فرهنگي در اين سرزمين تا بجايي است كه موجب شد كاشمر پس از دو شهرستان نيشابور و سبزوار رتبه سوم را در ميان هفت شهر هدف گردشگري استان خراسان رضوي به خود اختصاص دهد.
سرسبزي اين سرزمين ، آب و هواي مطبوع و لطف خوش مردمان آن در كنار ديگر جاذبه هاي تاريخي و گردشگري و تفريحي اين شهرستان، مي تواند آن را به يكي از مقاصد سفر هر يك از ما تبديل نمايد.
موقعيت جغرافيايي و ويژگيهاي طبيعي
شهرستان كاشمر با دو بخش مركزي و كوه سرخ، و به مركزيت شهر كاشمر مساحتي در حدود 3390 كيلومتر مربع از استان خراسان رضوي را به خود اختصاص داده است؛ اين شهرستان از غرب با خليل آباد، از شمال و شمال غربي با نيشابور، سبزوار و بردسكن، از شرق و شمال شرقي با تربت حيدريه و از جنوب و جنوب غربي با گناباد هم جوار است.
كاشمر داراي دو منطقه كوهستاني كوه سرخ در شمال و ارتفاعات فغان بجستان در جنوب و منطقه اي كويري و خشك در غرب و جنوب و جلگه اي حاصلخيز در محدوده حومه شهر و قصبات آن مي باشد.
آب و هواي شهرستان كاشمر خشك و نيمه خشك محسوب مي شود.
پيشينه تاريخي
منطقه كاشمر كه در متون و منابع كهن از آن به عنوان ترثيب يا 'ترشيز' ياد شده به استناد كاوش هاي باستان شناسي از گذشته هاي دور تا اواخر هزاره دوم و اوايل پيش از ميلاد مسكوني بوده است.
به استناد روايات شاهنامه و تاريخ بيهقي 2500 سال پيش زردشت پيامبر در اين سرزمين با گشتاسب شاه ملاقات نموده و آتشكده اي در اين ناحيه بنا نموده است؛كاشمر در اعصار تاريخي به ويژه دوران پارتيان و ساسانيان جزو مناطق فرمانروايي آنان در خراسان به شمار مي آمد.
اين شهرستان در سال 31 هجري به دست اعراب مسلمان فتح شد و از آن پس امراي غزنوي، سلجوقي، اسماعيليه، خوارزمشاهيان، ايلخاني، سربداريه، تيموري، صفوي، افشاريه و قاجاري به ترتيب بر اين ناحيه حكم راندند و تاريخ پر فراز و نشيب اين منطقه را كه مشحون از جنگ ها، شكست ها، نا اميدي ها، كامكاري ها و پيروزي هاست رقم زدند.
اين شهرستان به واسطه حضور اقوام مختلف از تاريخ و ميراث فرهنگي غني ، متنوع و متعددي برخوردار است كه در اين نوشتار كوتاه سعي مي شود مهمترين جاذبه ها و آثار تاريخي اين شهر تاريخي معرفي گردد.
مسجد جامع كاشمر
اين بنا در مركز شهر واقع شده و به استناد كتيبه آن حدود سال 1213 هجري قمري روزگار حكمراني عبدالعلي خان و مصطفي قلي خان ميش مست همزمان با سلطنت فتحعلي شاه قاجار بنا گرديده است.
مسجد جامع داراي بنايي ساده و با شكوه، صحن، ايوان، شبستان ستون دار و غرفه هاي پيرامون صحن مي باشد؛ در اطراف صحن مسجد چندين غرفه آجري ساده و در ضلع جنوبي آن ايواني با تزئينات مقرنس و دو شبستان ستون دار واقع شده است.
محراب و ايوان مسجد با كاشي معرق مزين گشته است.
باغ مزار (بقعه امامزاده سيدحمزه)
بقعه و بارگاهي كه با زيربناي دو هزار متر مربع مشتمل بر گنبدخانه، گلدسته ها، رواق ها و ... در محل باغمزار بنا شده منسوب به مدفن سيد حمزه بن موسي بن جعفر (ع) است؛ بنا بر شواهد اين مكان در دوران صفويه بنيان گرديده و در دوره هاي مختلف از جمله در سال هاي اخير مرمت و كاشي كاري و بناهايي نيز به آن افزوده شده است.
ساختمان و بارگاه امامزاده مشتمل بر تزيينات آن از جمله كاشيكاري ها، آيينه كاري ها و ... مي باشد كه در سال 1399 هجري قمري به اين مجموعه الحاق شده است.
بناي امامزاده سيد مرتضي (ع)
مجموعه ابنيه جديد الاحداث واقع در پنج كيلومتري شمال كاشمر به مزار و بقعه سيد مرتضي (ع) برادرامامزاده سيد حمزه (ع) و امام رضا (ع) منسوب مي باشد.
به استناد تواريخ كهن، وي در سده دوم هجري توسط امويان در همين مكان شهيد و به خاك سپرده شد؛ امروزه اين آستان مقدسه با زيربناي تقريبي 1800 متر مربع داراي بناي اصلي شامل يك ايوان ورودي كاشيكاري شده با دو ماذنه در طرفين ايوان و گنبدي فيروزه اي رنگ بر فراز آن مي باشد.
بناي فعلي در سال 1399 هجري قمري توسط واقف خير مرحوم مهندس فتحي ساخته شده است و اين مكان همه روزه پذيراي خيل زائرين سيد مرتضي (ع) است.
يخچال طبيعي بند قرا
در حدود هفت كيلومتري روستاي بند قرا، يخچال طبيعي و بي نظيري قرار دارد كه در تمام فصول سال پر يخ است؛ تا همين چند سال پيش هنوز اهالي روستاهاي مجاور كه از نعمت برق برخوردار نبودند، يخ مورد نياز خود را از آن تامين مي كردند.
آرامگاه شهيد سيدحسن مدرس
بناي باشكوهي كه پيكر شهيد مدرس را در ميان گرفته در سال 1363 هجري شمسي به جاي مقبره كوچك قبلي و در ميان باغ وسيع و محصوري ساخته شده است؛ سيد حسن مدرس از سادات طباطبايي قمشه اصفهان و از رجال روحاني و سياسي دوره مشروطيت بود.
وي در سال 1287 هجري شمسي در يكي از روستاهاي اردستان به دنيا آمد و بعدها به دوره دوم مجلس شوراي ملي راه يافت؛ در سال 1307 هجري شمسي به خواف و سپس به كاشمر تبعيد گرديد.
اين عالم رباني سرانجام در سال 1316 شمسي در اين شهر به شهادت رسيد؛ بناي آرامگاه كه از يك گنبد فيروزه اي گنبد خانه مركزي و چهار ايوان و به اسلوب معماري عصر صفوي بنيان گرديده است.
مدرسه علميه حاج سلطان العلماء
از جمله مدارس علميه شهر كاشمر، بنايي است موسوم به مدرسه حاج سلطان العلماء واقع در ابتداي خيابان امام اين شهركه در سال 1330 هجري قمري ساخته شده است.
بناي مدرسه داراي صحن مركزي است و از چهار طرف توسط حجره هاي دو طبقه و دو ايوان شمالي و جنوبي محصور شده است؛ فضاي معماري مدرسه در مجموع با ايجاد 40 اتاق مخصوص اقامت طلاب، مطبخ، ايوان شمالي و جنوبي، بادگير، مدرس و ... به عنوان يكي از مدارس علميه معروف و مطرح كاشمر شناخته مي شود.
كاروانسراي حاج كاظم مدرس
اين كاروانسرا در خيابان مدرس واقع شده و بناي آن متعلق به اوايل دوران پهلوي است؛ مساحت اين مكان در حدود 3000متر مربع و داراي 12 حجره براي استفاده تجاري مي باشد.
در منظر رو به خيابان اين كاروانسرا فضاهايي به صورت انبار و حجره ايجاد شده است.
آبشار و آبگرم معدني كريز
اين پديده طبيعي در حاشيه جاده آسفالته كريز به ريوش در فاصله 15 كيلومتري شهر ريوش و به فاصله سه كيلومتري روستاي كريز واقع گرديده و داراي آبگرم معدني با خاصيت هاي درماني است.
در حاشيه اين مكان نيز دره بسيار با رودخانه اي پر آب، چشمه سارهاي آب سرد شيرين و گوارا وجود دارد.
به اعتقاد كارشناسان، اين آبگرم معدني از نظر وجود مواد شيميايي در رتبه بالاتري از آبگرم فردوس قرار دارد.
منطقه نمونه گردشگري كوهسرخ
كوهسرخ به دليل تنوع آب و هوايي و تفاوت ارتفاع اين منطقه داراي پوشش گياهي گوناگون و نسبتاا مطلوبي از جمله طاق و گز در نواحي بياباني، زرشك وحشي در نواحي كوهستاني و گياهان دارويي مانند گون، ريواس، خارشتري (ترنجبين)، آويشن، گل زنيا، بومادران، گل گاوزبان و ... است.
همچنين اين محدوده داراي روستاهاي زيبا با بافت قديمي و كوهپايه اي و پلكاني شكل نيز مي باشد كه نظر هر بيننده اي را به خود جلب مي كند.
يخدان فروقته
از جمله يادمان هاي تاريخي كاشمر يخداني است به نام 'فروتقه' كه در ابتداي راه روستايي به همين نام قرار دارد؛ اين اثر به عنوان عظيم ترين يخدان كاشمر، در دوره قاجار ساخته شده است.
پارك جنگلي سيد مرتضي
در جوار آستان مقدسه سيد مرتضي (ع) پارك جنگلي زيبايي به همين نام احداث گرديده كه از سالها پيش و بويژه از يكي دو دهه گذشته كه طرح توسعه مجموعه سياحتي- زيارتي سيد مرتضي (ع) با امكانات مختلفي از قبيل زائر سرا، آشپزخانه، پارك امكانات سرگرم كننده و بازار به مرحله اجرا درآمده است.
خرابه هاي ارگ قديم
در قرون و سده هاي پيش، ترشيز به شكل قلعه اي مستحكم با حصار و بارويي نفوذ ناپذير، ساكنان خود را از گزند ياغيان و مهاجمان مصون مي داشت.
اگر چه امروزه از آن دژ و ارگ حصين اثر برجاي نمانده است اما خرابه هاي برجاي مانده يادآور عظمت اين شهر در دوره قاجار است.
اين بقايا با بادگيري كه پس از ده ها سال همچنان بر فراز آن خودنمايي مي كند در ضلع شمال غربي ميدان مركزي شهر كاشمر قرار دارد.
قلعه گبر حصار
ويرانه هاي موسوم به قلعه گبر حصار در شمال شرق روستاي خضر بيك بخش كوهسرخ در حدود 27 كيلومتري شمال غرب ريوش واقع شده و از جمله مناطقي است كه از ديرباز مسكن و ماواي اسلاف اهالي كاشمر بوده است.
بنابر شواهد، اين قلعه از سده دوم تا پنجم هجري مورد استفاده قرار گرفته است.
هنرهاي سنتي و صنايع دستي
در مناطق مختلف شهرستان كاشمر مشاغل سنتي و هنرهاي دستي هنوز تا حدودي رواج دارد اما در ميان آنها بافت قالي به ويژه در روستاها از اهميت به سزايي برخوردار است.
قالي كاشمر به واسطه مرغوبيت در بافت، نقشه و رنگ يكي از قالي هاي به نام منطقه خراسان رضوي مي باشد.
از جمله مشاغل سنتي در شهرستان كاشمر مي توان به مسگري، نجاري و آهنگري اشاره كرد همچنين گليم بافي، حصيربافي، گيوه دوزي و بافت قاليچه نيز از ساير صنايع دستي و هنرهاي سنتي اين شهرستان به شمار مي آيد.
سوغات و ره آورد سفر
در شهرستان كاشمر نيز بخشي از فرآورده هاي صنايع دستي مي توانند جزو سوغات اين شهرستان محسوب شوند كه از ميان آنها مي توان به گيوه هاي كاشمري، انواع حصيرها و گليم هاي الوان اشاره نمود. اما مهمترين فرآورده و سوغات كاشمر با توجه به فراواني باغات انگور در اين منطقه كشمش است كه به سراسر ايران صادر شده و پس از آن زعفران نيز كه كاشت آن در ساليان اخير متداول گشته جزو سوغات اين شهر به شمار مي روند.ك/4
7496/1211
مشهد-ايرنا-شهرستان كاشمر به عنوان شهري با حافظه تاريخي طولاني و صدها اثر تاريخي و ميراث فرهنگي در حكم نمادي از اين حافطه بلند ،در دل سرزمين پهناور و تاريخي خراسان رضوي به عنوان يكي از شهرهاي هدف گردشگران داخلي و خارجي استان شناخته مي شود.
